Osnabrücker Stadtbuch 15. Jahrhundert (nach Edition Fink 1927)

Nr. 15 Der Rat verkauft 2 Kämpe und einen Teil des Resau.
1407 April 5.
Wii borgermeister, schepenen unde raed der stat to Osenbr. enkennet unde betuget openbare in dessen breve, dat wii vor uns unde unse nakomelinge in deme raede van unses stades wegene hebbet vorkoft unde upgelaten unde vorkopet unde latet up in dessen breve Taleken der Lunyngeschen, wandaghes echte vrouwe selighen Berndes des schutten, unde eren erven unse twe kempe, der eyn deselve Taleke unde den anderen Johann Belebraes (?) de oldere aldus lange under gehad hebbet, tosamende belegen, unde eyn deel van den Rysouwe, alse dat van den orde des eynen kampes afgegraven unde afgesundert is, neist denselven kempen to unser stat wert belegen. Alse dusse kempe unde dat deel van den Rysouwe to den Rensekenhove und to den Rysouwe gehort, hebbet vor twe und dertich mark pennynge Osenbrug., de desse selve Taleke in den kampe, de se aldus lange under gehad hevet, in eynen kope lyggende hadde vormiddes eynen wederkope und vor dre mark geldes jarliker rente, der desse selve Taleke eyne mark geldes hadde, und sik rorede in dat allinge gut des Renseken hoves und des Rysouwes, de darvan quiid, ledich und los wesen solen, und twe mark geldes, de Wicbolt Salemon darinne hevet, de sik ok roret in den Renseken hof unde in dat Rysouwe vorgenant, myd den underscheyde, dat desse selve Taleke unde ere erven de twe mark geldes vorgenant, de Wicbolt Salemon darinne hevet, wederkopen, entedighen und entweren solen, also dat de gude darvan entlediget werden up ere egene kost und schaden. Unde wii hebbet gelovet und lovet vor uns unde unse nakomelinge in deme rade van unses stades weghene, dessen koperschen und eren erven desser vorg. kempe und des deles van den Rysouwe vorg. in aller wise alse vorsreven is rechte warscop to done. In premissorum evidens testimonium sigillum civitatis nostre maius presentibus duximus appendendum. Datum anno Domini millesimo quadringentesimo septimo in crastino beati Ambrosii episcopi.
Nr. 16 Der Rat begibt sich aller Ansprüche auf verpachtete Landstücke des Bischofs und Domkapitels.
1411 November 13.
Wii borgermester und rad des stades to Osenb. enkennet unde betuget openbare in dessen breve, dat de woste wort wandages geheten Vleeschinch, belegen up den orde tuschen der domhoves muren unde des beckers hus bii sunte Mertyns capellen enes heren is van dem lande enes bischopes to Osenbr. de egendom to siner ervetal und domdekens unde capittels der kerken to Osenbr. to twen mark geldes jarliker rente, de se dar ynne hebbet, unde wii daran nynerleye recht ofte tozage en hebt uns yergen mede to underwyndene. Weret ok sake dat deselve stede, de wile se umbetymmert is, to jeniger nud denede ofte queme, de nut mach de here van deme lande to syner ervetal unde domdeken unde capittel to eren renten sik nutte maken na eren willen unde verdrage. Wolden se ok de stede betymmeren, so enkennen wii in dessen breve, dat de stede ys lanch eyn unde vertich elen unde breyt veer unde twintigestehalf elen; so vele plasses mogen se betymmeren unde bebouwen sunder unse unde des stades wedersprake, wanner se wullet und en gedelik is. Unde des to tuge so hebbe wii unses stades grote ingezegel an dessen bref gehangen. Datum anno Domini M cccc undecimo ipso die beati Briccii episcopi.
Nr. 28 Pena van inwoneren, de utgerichte of utladinge deden.
1426 März 6.
In deme jare na der gebort unzes Heren, do men scref duzent unde verhundert jaer darna in deme ses unde twintegsten jare des gudensdages vor der dominiken Letare Jherusalem zind wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. na rade unzer wysheyt unde myt vulbort unzer gemenheyt overkomen unde eyns geworden: wert dar na datum desses breves yemand, de myt uns wonachtich weren, de utgerichte eder utladinge deden ofte degene de unze vyande worden eder yeniges unzes borghers ofte der gener, de myt uns wonachtich weren, de recht wezen wolden bynnen Osenbr. - den zol deme vordryven myt wyf unde kinderen to ewygen dagen nummer to wonende eder intokomene to Osenbr., it en were zo vele, dat he dem rade unde dengenen, de to rade horet, umme den unhorzem dede zo vele alze em duchte, dat he darumme schuldich were to donde.
Nr. 35 Gildemeistere kor.
1463 Januar 8.
To wetene dat in deme jare unses Heren, als men scref dusent verhundert dre unde sestich, up den neisten saterdach na der hilgen Dre Koninge dage sind wy borgermestere, scepene unde rad des stades to Osenbr. mit vulbort unser wisheit unde vrunden, de mit uns to rade gengen, vor dat gemene beste des stades to Osenbr. samentliken unde eyndrechtliken sunder yemandes inseggen overkomen unde eyns geworden, vestliken gesloten fo ewigen tiden to holdene, dat men nemande bynnen Osenbr. kesen en sal ut jenigen ampte vor enen gildemester, he en sy des amptes erfarn unde hebbe des gebruket na erkentnisse borgermestere, scepene unde rades to Osenbr. unde de mit en to rade horet sunder argelist. Oft we dar enboven sodanen man vor enen gildemester koren eder koren hadn, de solden des darmede vorbort hebn, dat ze dan mer nicht en solden in jenigen koer komen, gildemester to kesene; unde de zo gekorn were, en solde nyn gildemester wesen, men dat ampt solden weder tosamende gan unde kesen enen anderen gildemester, zo dat nicht kegen desse sate were. Ok is men dar to vorder eyns geworden, dat de ghene, de in den rade des stades to Osenbr. zittet ofte den raed beseten hebn, nicht en solen darto komen ofte helpen yenigen gildemester to kesene.
Nr. 39. Eyn emmer haniges.
ca. 1420-1430.
De emmer haniges, dar men dat hanich mede met, scal halden unde heft gehalden unde van aldes an sik twe unde twintich quarte natis, oft des tho donde sy, dat men den darna wroghe.
Nr. 40. Statut gegen Bruch des Amtsgeheimnisses.
1443 Dezember 26.
In dem jare dusent verhundert unde darna im dre unde vertigesten jare des donderdages na Thome apostoli sin wy borgermester unde raid des stades to Osenbrugge na rade unser wisheit unde mit vulborde unser gemeinheit, de mit uns to rade horet, avergekommen unde eyns geworden: wer sake, na dessen dage jummant befunden worde, de ichtis wes, dat vor uns hemliken na scepenswise raitslaget unde gehandelt worde, dat men nicht apenbare witten moste, utbrachte unde nazegede, unde wer oik, we van uns unde de mit uns to rade gaet, de apenbar kegen unses stades recht, zeden unde gewonheyden unde kegen gedane ede wes handelde unde vorneme eder dar kegen hulp eder rait geve, uns unde unsen nacomlingen unde unsen rechte to afbrocke - desulften scollen van stunt van uns gewyset werden unde dar nicht weder gekaren unde gesat werden, unde unse borger, de hir oik inne sculdich befunden werden, scal men na gelegenheit der sake strafen.
Nr. 42. Van huzen, de an de papheyt eder an andere gestlike hande quemen vormydst utterynge of wo yt were.
1407 Juni 28.
In deme jare unses Heren, do men screef na Godes ghebord dusend veerhundert jar in deme seveden jare, up den hillighen avend sunte Petri unde Pauli zind wii borghermeistere unde raed des stades to Osenbr. na rade unser wiisheyt unde myt vulbord unser ganzen ghemeynheyt vordregen unde overgekomen unde hebbet gesatet in ewyger zate, dat nymand van unsen borgeren ofte van den unsen, dar wii ghebede over hebben, nynerleyge huse bynnen unser stat belegen ofte bynnen unser tynnachtigen were kopen en solen van papen ofte van yenigen gheystliken luden, id en zii dat ze ofte ere erven eder de eghener des huses alle de rente, de desse pape ofte gheistlike persone, de dat dan verkoft, darinne beholt, unvoryaret moghen wederkopen vor ere gebore, de mark geldes to rekene vor sesteyn mark. Ok in wat wyze ofte wenner dat hus ofte de rente an de papen ofte gheistlike personen gekomen weren. We hiir weder dede, de solde an uns vorbroken hebben viif mark sunder genade unde darto den kop weder umme to kerene unvortoget. Wii borghermeystere unde raed des stades to Osenbrug hebbet van oldes vor wonheyt unde recht, wanner dat also ghevallet, dat unse here van den lande uns zand eynen nyen gogreven to Osenbrug, de unvorwunnen wesen sal in zinen rechte, den sal de borghermeyster des stades to Osenbrug eynen eyd staven, de sal wesen in desser wyze: dat gii dat gogherichte to Osenbrug waren solen in zinen rechte, unsen heren van den lande to zinen rechte, deme lande, der stat unde den borgheren to Osenbrug to rechte unde to ghenaden, dat juw Got zo helpe unde de hillighen. Were ok dat de gogreve unrecht eder unredelich bevunden worde in der warheyd, des gogreven en drofte de raed unde stat to Osenbrug nicht lyden, unde zo solde unse here van den lande eynen anderen gogreven zetten, de redelich zii unde also vaken, alse dat valid.
Nr. 45. Van twigghynghe tuschen der olden stat unde nyen stat wegen der Brüchten auf der Neustadt.
1402 Oktober 11.
In deme jare unses Heren, do men screef dusent jar veerhundert jar unde twe jar, des neisten gudensdaghes bevoren sunte Gallendaghe were wii borghermeister unde schepenen up der oldenstat up eyne ziid unde wii schepenen up der nyenstat to Osenbr. up de anderen ziid schelachtich unde twyende alse umme broke eynes borghers, de up der nyenstat wonachtich were, de vor uns borgermeister unde schepenen up der oldenstat to richtene komet eder de an unses Stades vryheyt zik drapet, also dat wii borghermeistere unde schepenen up der oldenstat menden: nademe dat unse oldestat unde nyestat eyn stat is unde de nyestat unde ere schepenen to uns vorenyghet zynd, dat zodane broke uns alleyne toboret to hand unde behof der ghemeynen drachte unser alingen stat, de uns daghelikes anliggene zind openbarliken, darweder de neyensteder zegheden ze hopeden, ze hadden to den broken mede recht, nademe dat ze ere porten, torne unde muren selven bewaren unde beteren leten. Mit desser schelinge unde twygynge zind wii beyde partye vorgenompt ghekomen an unse wiisheit unde ghemeynheit, de den raed unses stades mede ghesworen hebbet, darumme eyn to werdene. Des zind wy by beyden zyden vormiddes unser wiisheit unde ghemeynheit vorgenompt darumme eyn ghemaket unde eyn gheworden, also dat de broke alse vorscreven zind komen solen alleyne an uns borgermeister unde schepenen up der oldenstat to behof der ghemeynen dracht unser alingen stat ghensliken.
Nr. 47. Schelinghe van der olden unde nyen stat wegen des Rechts an dem Inhalt der Leinwandbüchse.
1404 Dezember 19.
In den jare unses Heren, do men screef duzend veerhundert jar unde veer jar des vrydages ton veer tyden vor sunte Thomazes daghe des apostelen, were wii borgermeistere unde schepenen up der oldenstat up eyne ziid unde wii schepenen up der nyenstat up de anderen ziid schelachtich unde twyende alse umme de lenwandbussen, de over unse alinge stat ghezatet is, dar de schepenen up der nyenstat menden, dat ze dar recht mede to hadden, unde wii borgermeistere unde raed up der oldenstat menden, dat wii dar alleyne recht to hadden to hand unde behof der ghemeynen dracht unser alingen stat, de uns borgermeistere unde schepenen up der oldenstat dagelikes anliggene zind openbarliken. Desse schelinge unde twygynge hebbe wii beyde partye vorgescreven ghebracht an unse wiisheyt unde ghemeynheyt, de unses stades raed mede gesworen hebbet, de uns borgermeisteren unde schepenen up der oldenstat de lenwandbussen alleyne towyseden to behof der ghemeynen dracht unser alingen stat ghensliken, also dat de schepenen up der nyenstat in der lenwandbussen nicht en solen hebben.
Nr. 48. Datum anno undecimo. Wulner und linenwever wegen des „Sulftuchs" und der Verarbeitung ungezwirnten Leinengarns.
1411 April 2.
In deme jare unses Heren, do men scref na Godes gebord dusent jar verhundert jar in deme elften jare, des neisten donredages bevoren den hilghen dage to Palmen zind wii borgermestere unde raed des stades to Osenbr., de den rad desselven stades to den tiiden beseten, eyndrechliken overkomen unde vordregen myd den gemeynen wullenwevere unde den lynenweveren to Osenbr. in desser wise, dat se ofte erer nyn maken solen to vorkopene zulftuch, dat gescheret is lynenen unde wullen ingedregen, utgesproken wes eyn hushere ofte eyn husvrouwe selven bederven willet to erer unde erer kindere unde gesynne kleydinge. Dat mogen de lynenwever maken doch ute olden dichten kemmen na older wonheyt to Osenbr. Mer dat zulftuch zal nemand vele hebben uppe synen vensteren noch bynnen eder buten synen hus to Osenbr. Were ok dat yemand van den weveren dat zulftuch anders makede dan alse vorscreven is ofte to vorkopene makede, dat zolen de wevere under ziik pinigen unde nemen des broken van dengenen, de dat dan vorbrecht. Unde den broke zole wii unde unse nakomelinge en bemanen helpen, oft en des dan noet sii, unde deselven broke solen dan half wesen unser unde unser nakomelinge in deme rade unde de anderen helft(e) der broke zolen ze beholden. Were ok yemand bynnen Osenbr., de dat zulftuch vorkofte up synen vensteren unde bynnen eder buten synen hus, de zal uns unde unsen nakomelingen geven van yeweliken snede dre schillinge, unde de broke solen unser unde unser nakomelinge to hand unde behof unses stades alleyne blyven. Ok en sal nyn wullenwever nynerleye ungetwerent garen, dat lynen is, scheren eder worken bynnen Osenbr. Were yemand van en, de dat dede, dar solen de lynenwever van en umme nemen, unde den broke sole wii unde unse nakomelinge en bemanen helpen, oft en des noet sy. Unde deselven broke solen dan halve wesen unser unde unser nakomelinge in deme rade unde de anderen helfte der broke solen se beholden. Diit hebbe wii myd en unde se myd uns gevunden umme nud unde bederf unses stades unde umme vredes unde guder eyndrachtes willen.
Nr. 49. Schelinghe tuschen der olden unde nyenstat wegen der Accise der Wandschneider und der Grut.
1412 November 25.
In deme jare unses Heren, do men scref na Godes gebort dusent jar veerhundert jar in den twelften jare, uppe der hilgen juncvrouwen dach sunte Katherinen were wii borgermestere unde schepenen up der oldenstaed up eyne ziid unde wii schepenen up der nyenstad to Osenbr. up de anderen ziid schelaftich unde twiende umme tyns unde sise, den de wantsnydere up der nyenstad van den wantsnydene plegen to gevene, in desser wise, dat wii borgermestere unde schepenen up der oldenstaed menden, nademe dat unse oldestad manichvoldige dracht, de der alyngen oldenstaed unde nyenstad vorg(enompt) to gelike anrorende sind unde ok to dregende plecht, dat unse borgermestere unde schepene der oldenstat vorg(enompt) dar umme de wantziise unde grutziise van den nyenstederen wantsnyderen alleyne toboren solde, des de schepenen up der nyenstad menden na deme, dat de wantsnydere uppe der nyenstad woneden, dat en darumme de ziise toboren solde. Desse schellinge unde twiinghe hebbe wii beyde partye vorg(enompt) gebracht an unse wisheyt unde gemeynheyt, de unses stades raed mede gezworn hebbet, de uns borgermesteren unde schepenen up der oldenstad den wantziisen unde ok den grutziisen alleyne togewiset hebbet to hand unde behof der gemeynen dracht unser alingen stad gensliken, also dat de schepenen up der nyenstad in den wantsiizen unde in den grutsiisen nicht en hebben solen.
Nr. 50 Van Bernde den Drenckere. Armenspende.
1419 April 10.
Wy borghermeystere unde raed des stades to Osenbr. enkennet unde betuget openbare in dessen breve, dat wy in jegenwordicheyt unde myt vulbort unde willen unzer vruonde der ganzen wiisheyt van Bernde den Drenckere elven morgen landes, daer twe mark geldes erverente unde ses schillinch geldes liiftuchtiger rente ynne wezen zolen, entfangen hebben unde de breve, de dar up spreken, to nuod unde behof eyner spende jarlikes voer des vorg(enompten) Berndes vaders, deme Goed genade, vor zine anderen mage unde voer aller kristenen zele to gevene in der olden vlescharnen up Unzer Leven Frowen avend visitacionis, myT zodanen underschede, dat Bernd vorg(enompt) de vorg(escrevenen) elven morgen landes beholt in wynne jarlikes vor eyn unde twyntich Rynsche guldene; unde myt den eyn unde twyntich guldene zal he unde wil de spende jarlikes doen uppe de tiid alze vorg(escreven) is alzo lange, alze he levet, unde des geliikes mach Benedicta, Berndes moder, desse vorg(escrevenen) elven morgen landes, oft Bernd verstorve, vord in wynne beholden, oft ze wille jarlikes voer de vorg(escrevenen) summen guldene unde de spende darvan to donde, alze vorg(escreven) is, alzo lange alze ze levet. Zuonder na erer beyder dode oft wanner Benedicta ziin moder des landes nicht leng to wynne wolde alze vorg(escreven) is, zo zole wy unde unze nakomelynge dat land uthdoen unde darvan boren, wes dar meyst van komen mach, unde daer van de spende jaerlikes doen alze vorg(escreven) is. Were aver dat Berndes mage welich des landes al eder eyn deyl to wynne begherden vor dat eyn ander darvor geven wolde ane argelist, daer zole wy yt en vor laten, unde wy noch unze nakomelynge en zolen noch en willen des landes al ofte des eyn deyl nicht vorzetten, vorgeven eder verkopen noch in nynere andere hand laten, mer by den rade des stades to Osenbr. ewich to blivene unde de spende jarlikes darvan to donde alze vorg(escreven) is to ewigen dagen ane jenigerleye argelist. In quorum omnium premissorum testimonium sigillum civitatis nostre maius presentibus duximus appendendum. Datum anno Domini millesimo quadringentesimo decimo nono proxima secunda feria post dominicam Palmarum.
Nr. 51. Der Dissenschen speende.
ca. 1410-1420.
Cristina, wandages echte vrowe zeligen Hermans van Discene wedewe, hevet myt vryen willekore unde guoden willen unde myt vuolboert Alheyde erer dochter, zeligen Hermans vrowen van Tutyncgen, unde Hermans, der zulven Alheyde zone, de zamentlike weren voer den stole des rades to Osenbr., in de ere Godes unde umme zalicheyt willen erer unde erer vrenden zelen deme vorg(enompten) rade des stades to Osenbr. gegeven unde in weren gelaten erflike by deme vorg(enompten) raede to blivene seven morgen landes, zo alze de uppen Westerberge zind belegen tuschen lande Hinrikes van Leden unde Johans Stoppekalkes, dat darup schut, in desser wyze, dat de raed vorg(enompt) alle yaer na desser giifte des anderen gudensdag in der vastene eyne spende zole geven laten, alze jewelken armen menschen eynen herynch unde eyn brot. Hier weren an unde over Gosschalk van Anchem, Herman van Discene.
Nr. 52. Van den beckeren. Verbot des Pfändens fremder Brotverkäufer.
1414 Juli 25.
Wy borghermestere unde raed des Stades to Osenbr. enkennet, dat wy na rade unzer wiisheyt unde myt vuolbort unzer gemeynheyt zind overdregen unde overkomen, dat de beckere, de bynnen Osenbr. wonachtich zind, nyne vromde lude, de broet to Osenbr. brynget vele, bezetten eder bekummern zolen, ze ne doen dat myt vuolboert des borghermesters unde des rades. Datum anno Domini M° quadringentesimo quarto decimo in die beati Jacobi apostoli.
Nr. 53. Tolen spende.
1434 Mai 18.
Des anderen vrydages in der vastene zal men gheven ene spende in den olden vlechshuze alze enen jeweliken armen menschen eyn hellincwart brodes unde enen herync; welike spende gemaket hevet zelige Johan Tole unde darto gewizet unde gemaket negen mark geldes jarliker rente in zine wysch belegen by der Haze achter der Wedersborch, de he kofte van zeligen Dyderike van den Bryncke unde in veer morgen landes, belegen up den Westerberge. Ok zo en zal de egener der wysch eder landes de negen mark geldes nicht lozen, went zelige Johan Tole gewilkort hevet, ofte we were, de de rente lozen wolde, dat dan wysch unde land dem rade van Osenbr. to ewigen tiiden zal vorbleven wezen, zo dat de bref up de spende unde willekorynge gegeven wal clerliken utwizet; den men wal vyndet in des stades kysten mank des sfades breven. Dyt wart in des stades bok gescreven anno Domini millesimo quadringentesimo XXXIIII feria tertia post Pentecostes.
Nr. 54. Cordes spende van Colne.
1429 Juli 14.
Wy Johan Holeke, rychter des stades to Osenbr., enkennet unde befuget openbare in dessen breve, dat vor uns gekomen zind in gerichte Cord van Colne, Elzeke zin echte husvrowe, de to der tiid nyne kindere tozamende en hadden alze ze zegeden, unde gheven vor zik unde ere erven in ener steden vasten ewigen giifte, nicht weder to ropende, unde leten up in weren myt handen unde myt munde dem borgermesteren unde rade des stades to Osenbr. unde eren nacomelingen twe kempe unde enen morgen landes, dar ze ere lyftucht inne hebbet, belegen tuschen den twen Norttorper porten by der homuren achter garden zeligen Johans van Ancham, twe andere kempe, de wandages Hinrikes des Vrezen gewezen zind, beyde belegen by dem Rupenbroke; unde de ene kamp alze de groteste holden zal vyfteyn morgen landes unde ys belegen tuschen kampe Gerdes Crumackers unde des stades garweyde myt dem wege, de to dem zulven kampe horet. De andere kamp alze de luttike holdet vyf morgen landes unde ys belegen tuschen kempen Ebbeken Wulves unde dem Haverkampe, darto enen eren garden, belegen tuschen den twen Hegerporten by den Hegherbrynke allernegest, unde beyde de lesten kampe unde ok de garde vry, ledich unde loes wezen zolen van allen tynze, in desser nagescrevenen wyze: zo dat de borgermestere unde raed des stades vorg(enompt) unde ere nacomelynge darvan to ewigen tiiden gheven zolen unde willen eyns des jares ene spende to ewygen tiiden unde de spende nergen mede to mynnerne, des ersten vrydages in der vastene, unde de spende anders nynes dages to ghevene unde de spende vorder eder negher des jares nicht to zettene, alzo enen jeweliken armen menschen, de des umme Godes willen begherne ys, eyn hellinc wert brodes unde enen herync. Unde de gude vorg(escreven) willen ze laten eweliken by der spende to blivende. Wer over dat de gude mer to rente deden, dan to der spende behof were, dat dar dan van geovert worde, dat zal vortan komen unde denen to der armen lude kledinge. Vort zo zal men desse vorg(escrevene) spende gheven to den tiiden des jares, zo vorg(escreven) steit, alle jare eweliken in de ere des almechtigen Godes, zynes hilgen lydens, ziner benedyeden werden modere Marien unde alle Godes hilgen, to troste allen cristen unde gelovigen zelen unde zeligen Johans van Colne zele, Cordes unde Elzeken vorg(enompt) twyer zele, der dryer vorgenompten olderen unde geslechten unde vort vor alle deghene, dar ze des vor begherne zind. Ok zo zal men gheven den twen schepenen, de dar dan by to zittene togezatet werdet, wan men de spende ghevet enen jeweliken van den twen ses penninge unde enen jeweliken van den ver stadesknechten to derzulven tiid dre penninge, alze dan to Osenbr. ginge unde geve zind. Unde dezulven echten lude vorg(enompt) ghinghen vor zik unde ere erven gensliken deger unde al uth desser vorg(escrevenen) twyer kempe by dem Rupenbroke unde garden by den Hegherbrinke, vort der twyer kempe unde des morgen landes by der homuren tuschen den twen Norttorper porten belegen myt handen unde myt munde, zo dat ze, ere erven eder nummand van erer wegene to ewigen tiiden dar nynerleie recht, tozage eder ansprake mer an en hebben eder en beholden yenige wys. Unde loveden vort vor zik unde ere erven dem borgermesteren unde rade des stades to Osenbr. unde eren nacomelingen desser vorgescrevenen gyfte to ewigen tiiden nicht weder to ropende ze eder nummand van erer ofte erer erven wegene to behof der vorg(escrevenen) spende in der wize zo vorg(escreven) steit rechte warscap to donde unde de stede vast unvorbroken to holdene zunder yenigerleye argenst. Hiir weren an unde over Bran Hazediek, Johan Sporke, Albert Scote, Frederick Spynneker, Johannes Belham unde ander guder lude genoch. In premissorum testimonium sigillum nostrum presentibus est appensum. Datum anno Domini millesimo quadringentesimo vicesimo nono crastina die beate Margarethe virginis.
Nr. 55. Hern Lubbertes spende des Swarten, wandages kerkheren to dome.
1430 Mai 19.
Wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. enkennet unde betuget openbarliken in dessen scryften, dat wy na rade unzer wysheit unde myt vulbort unzer gemenheit in dem jare unzes Heren, do men scref M° CCCC° unde XXX° jare up den hilgen dach Potenciane virginis hebt entfangen sees unde seventich mark pennynge alze to Osenbr. ginge unde geve zind, dat wy unde unze nacomelynge, de by der tiid den raed des stades to Osenbr. bezittet, van gheven zolen unde willen alle jar eyne gemeyne spende up Unser Leven Frowen avent to lechtmissen alze umme enen jeweliken armen menschen, de des umme Godes willen begherne ys, eyn hellinc wart brodes in unzes stades vleschuze to ewigen tiiden. Unde datzulve vorgenompte gelt hebbe wy enffangen van hern Hermanne Tegeder, canonike to zunte Johanne, van her Hermanne Bans, kercheren to zunte Katherinen, van hern Arnde by den Graven, vicaries ton dome to Osenbr., van hern Corde Swarten, hantfesten zeligen hern Lubbertes Swarten, wandages kercheren to Osenbr. ton dome.
Nr. 57. Erhöhung der Strafgelder für die Bäcker.
1482 August 2.
Ok hebbe wi borgermester unde raid unde alle, de mit uns to raide hort, samentlike unde eyndrechtliken overtrachtet dat gemene beste unde dat de broke hir vorg(escreven) zer clene is, dardorch to licht unde unreyne to backene vorhenget mochte werden unde hebn darumme gesatet dat to verhodene in ewiger zate unde uns under malk anderen gelovet, des bi eyn to blivende: so vaken eyn becker gefunden wert brockaftich in den puncten vorg(escreven), sal (he) to broke geven dre schillinge unde de betalen, er he weder backe, den ghenen, wi van unsen vrunden darto schickene werden. Unde oft eyn drye in eynen jare breke, desulve solde na dem lesten broke bynnen eynen jare neist volgende unde er he de broke alle betalt hadde, nicht backen sunder argelist. Unde der vorg(escrevenen) broke twe deil solen sin to behof der stad unde des gemenen besten unde den derden deil solen hebn, de dit waren up ere ede. Datum et actum anno Domini M° CCC° octuagesimo secundo feria sexta post vincula Petri.
Nr. 58. Van den beckeren. Brottaxe.
1430 Januar 1.
Wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. enkennet unde betuget, dat wy na rade unzer wysheit unde myt vulbort unzer gemenheit umme manichvoldich nud unde bederf unde umme des gemenen besten willen des zulven stades zind eyns geworden unde overkomen unde hebbet gezatet vor uns unde unze nacomelynge in dem rade in ener steden zate to ewygen tiiden, dat zo to holden, zo nagescreven steyt, in desser wize: dat de beckere, zodane broet alze ze backen vorkopen unde vele hebben willen up eren vensteren bynnen eder buten eren huzen, zolen maken, dat yt zy schone unde ghare unde zinen vullen wechte, zo nagescreven steyt. Ton ersten, wan en scepel rocgen geldet twe schill., zo zal de hellinc rocge in wechte unde in swere hebben dre verdel van enem punde; wanner dat yt geldet XVIII den., zo zal de hellinc rocge in wechte unde swere hebben eyn pund; alze dat geldet XVII den., zo zal de hellinc rocge hebben anderhalf punt; wanner dat yt geldet achte penninge, zo zal de rocge in wechte unde swere hebben twe pund, unde zal yo ghare unde reyne wezen, zo vorgescreven ys. Unde wan dat scepel rocgen van twen schill. dalewart afsleyt enen penninc wente to achte pennyngen, zo vakene alze dat valet, zo zal de hellinc rocge yo tor tiid enes lodes swarer wezen; unde zo vakene dat weder upstiget wente to twen schill., zo zal de hellinc rocge eyn loed afslan. Were ok we buten eder bynnen Osenbr. wonachtich, de uppe de wechte backen wolde, de mach dat annamen unde na der wechte, zo vorgescreven steit, backen zunder vulbort, tolatynge eder entfengnisse der beckerampte; unde en zal myt eren ampte nyn don hebben unde ze ok nyne gewalt eder gebode over eme, wente dat backampt myt dem vromeden beckeren dat togelaten hebbet unde overghegheven, zamentlike in yegenwordicheit des zittenen rades unde alle derghener de to rade horet, myt vorberadenen mode. Were nu we, de dyt vorbreke unde in der vorgescrevenen wize zo nicht en boke na vorlope alze de rocge dan gulde, zo dat de hellinc rocge zodane wechte nicht en hadde alze he dan hebben zolde, zo vakene alze dat schege, zolde he breken XII penninge zunder genade unde gheven dat pennync wart brodes vor dre verynge van den vensteren, de vor den vleschuzen in vortiiden darto gemaket zind. Deghene, de dar over bevunden worde, dat he dat broet alle dar he dan mede gepandet worde, up den ergescrevenen vensteren nicht vele en hadde eder vorkofte, zo vorgescreven ys, de zolde broken ene mark pennynge zunder genade. Dyt wart hiir in dyt bok gescreven in dem jare unzes Heren duzent verhundert in dem dertigesten jare up de hilgen hochtiid der besnydinge unzes Heren.
Nr. 59. Item van den beckeren. Brottaxe und Brotschauer.
1463 März 14.
To wetene, dat in dem jare unses Heren, als men scref dusent verhundert dre unde sestich, up den neisten mandach na sunte Gregorii dage zind de ersamen borgermestere unde rad des stades to Osenbr. mit wetene unde na rade erer wisheit, de mit en to rade gengen, samentliken unde eyndrechtliken overdregen unde eyns geworden mit den gildemesteren unde gemenen gildebroderen des backamptes to Osenbr. van der oldenstat unde nyenstat, de dat ok in desser wise nabescreven willichliken angenamet unde vulbordet hebn aldus: int erste wan dat schepel roggen geldet achte penninge, sal de hellinc rogge gar unde reyne in wechte unde zwere hebben anderhalf punt,item wanner dat scepel roggen geldet twelf penninge, sal de hellinc rogge in zwere unde wechte hebn vyf verdel; item wanner dat schepel geldet sesteyn penninge, sal de hellinc rogge in swere unde wechte hebn eyn punt; item wanner dat scepel geldet twintich penninge, sal de hellinc rogge in swere unde wechte hebn dre verdel; item bisunderen wanner dat scepel geldet twe schillinge, sal de hellinc rogge in swere unde wechte hebn eyn half punt unde twe loet unde to allen tiden yo gar unde reyne. Unde so manigen penninc to allen tiden dat scepel up eder afsleyt, so manige twe loet yo vor enen penninc de hellinc rogge darvor sal stigen unde vallen; unde wanner de molensyse afqueme, sal yewelik hellinc rogge yo twe loet alle tut swarer wesen unde aldus to stigene unde to vallene sal wesen van achte penningen wente twen schillingen unde wederumme van twen schillingen wente achte penningen. Unde up dat dat broet yo gar unde reyne sy unde desse zate de bet van den beckeren geholden werde, heft de raed en to willen de zate mit den brotschouweren unde den broke darvan to nemene gelaten, dat men dat holde als men duslange gedan hevet, so dat rede in des stades boke hir bevorn steit. Unde wenner de becker desse zate nicht en holden, so solen ze weder backen, so men in vorgangenen jaren eyns geworden was, als dat ok hir bevorn in des stades boke steit sunder genade. Unde wanner dat scepel roggen boven twe schillinge geldet, so solen ze backen na erkentnisse des rades vor dat gemene beste unde unvorderflik des backamptes.
Nr. 60. Wylhelm Rynckhoff. - Armenspende.
1433 Juni 15.
Desse nagescrevene spende hevet Wylhelm Rynckhoff gemaket, to ewigen tiiden to ghevene alle jar up zunte Michaelis avent vor dechtnisse des erwerdigen heren Otten, in vortiiden vorwarers des gestichtes to Osenbr., unde vor dechtnisse deszulven Wilhelms unde vor alle deghene, dar dezulve Wylhelm vor begerne ys.
Wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. enkennet unde betuget openbare in dessen scryften, dat wy vor uns unde unze nacomelynge, de by der tiid den raed des stades to Osenbr. [bezittet], unde van unzes stades wegene hebt vorkoft unde upgelaten Wylhelme Rinchove to ziner rechten lyftucht vyf marck geldes jarliker rente in unzes stades radkameren unde rente vor LXXX mark penninge, alze to Osenbr. ginge unde geve zind, unde uns to willen wal betalet zind unde vort in openbar nud unde bederf unzes stades wytliken gekart unde gekomen zind. Dar dat doch mede inbescheden ys, dat wy unde unze nacomelynge na deszulven Wilhelms dode to ewigen tiiden van unzes stades wegene gheven zolen alle jar ene spende up zunte Michaelis avent enen jeweliken armen menschen eyn hellinc wart brodes, denghenen de dat dar dan halet vor dechtnisse des erwerdigen heren Otten, vorware(r)s des stichtes to Osenbr., unde deszulven Wilhelms unde vor alle derghener zele, dar Wilhelm vorg(enompt) des vor begerne ys, unde zal de spende jarlikes vorkundigen myt der buerclocken gelik ener gemenen spende. To merer bekantnisse der warheit unde to ewigen tiiden dyt alzo to holdene, zo hebbe wy dyt in ene dechtnisse in unzes stades bok don screven. Anno Domini incarnacionis millesimo quadringentesimo XXX tercio ipso die beati Viti.
Vorder zo enkenne wy, dat wy denzulven Wylhelme Rinchove unde heren Helmige, zinen zone, conventesheren tor Lage, vorkoft hebt dre mark geldes jarliker rente to erer rechten lyftucht, de wile ze beyde ofte erer eyn levet, in unses stades radkameren unde rente vor acht unde vertich mark penninge, alze to Osenbr. ginge unde geve zind, unde in openbar nud unde bederf unzes stades wytliken gekart unde gekomen zind. Unde na erer twyer dode zolen de dre mark geldes vallen unde komen to ewygen tiiden to der armen lude cledynge. To merer tuchnisse unde dechtnisse zo hebbe wy dyt don scryven in unzes [stades] bok. Anno Domini millesimo quadringentesimo XXX tercio ipso die beati Viti.
Nr. 61. Hermann Dyncklage. - Spende.
1440 August 15.
Wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. enkennet unde betuget openbare in dessen breve, dat wy vor uns unde unze nacomelinge, de by der tiid den raed des stades to Osenbr. bezittet, hebt vorkoft in unzes stades radkameren unde rente Hermanne Dincklagen, Gezeken ziir echten husvrowen, de wile ze beyde oft erer eyn lyvet unde levet, drutteynde halve mark geldes lyftuchtiger rente vor twehundert mark penninge, alze to Osenbr. gynge unde geve zind unde uns in reden gelde to willen wal betalet zind unde vortan in openbar nud unde bederf unzes stades wytliken gekart unde komen zind myt den underschede: wanner dat deze beyde vorstorven unde doyt zind, zole wy unde unze nacomelinge in dem rade darvor unde darvan gheven uth unses stades radkameren unde rente eyne spende to ewigen tiiden in den olden vleschuze jeweliken armen menschen up zunte Mathias avent, de dar komet, enen rocgen, enen herync oft darvor enen penninc, welik de raed dan best hebn kan unde zal dat vorkundigen myt der burclocken. Uppe dat dyt ewich blyve, zo hebbe wy dyt in unses stades bok doen screven, ewich dat zo to holdene. Anno Domini millesimo quadringentesimo quadragesimo ipso die assumpcionis beate Marie virginis.
Nr. 62. Brans spende Hazedikes.
1436 Dezember 13.
Wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. enkennet unde betuget openbare vor uns unde unze nacomelinge, de by der tiid den rad des stades to Osenbr. bezittet, dat wy van Brune Hazedike entfangen hebbet hundert mark penninge, alze to Osenbr. gynge unde geve zind, de in openbar nud unde bederf unzes stades wytliken gekart unde gekomen zind. Darvor wy unde unze nacomelinge in dem rade unde van unzes stades wegene to ewigen tiiden gheven zolet unde willet in de ere des almechtigen Godes ene spende in den olden vleschuze denghenen, de dat dar halen willet, jeweliken armen menschen eyn hellinc wert brodes vor dechtnisse Bruns zele vorg(escreven), zeligen Engelen ziir ersten husfrowen zele, erer twyer kindere unde dar he des vorder vor begerne ys, unde vor alle kerstene zele up des hilgen lychnames avent alle jar to ewigen tiiden. To ener gedechtnisse zo hebbe wy dyt in unzes stades bok don scriven. Datum anno Domini millesimo quadringentesimo XXXVI° ipso die beate Lucie virginis.
Nr. 63. Johans spende tor Wyden.
1436 Dezember 18.
Wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. enkennet unde betuget openbare vor uns unde unze nacomelinge, de by der tiid den raed des stades to Osenbr. bezittet, dat wy van Immeken, zeligen Johans vrowen tor Wyden, entfangen hebt sestich mark unde hundert mark penninge to Osenbr. ginge unde geve, de in openbar nud unde bederf unzes stades wytliken gekart unde gekomen zind. Darvor wy er gewizet unde gelaten hebt teyn mark geldes lyftucht in unses stades radkameren unde rente myt dessen underschede, dat wy unde unze nacomelinge in dem rade van unzes stades wegene na eren dode gheven zolet to ewigen tiiden ene spende in den olden vleschuze denghenen, de dat dar halende ys, alze jeweliken armen menschen enen herync unde eyn hellinc wert brodes vor dechntisse zeligen Johans zele tor Widen vorg(enompt) unde vor ere zele unde dar ze des vorder vor begerne ys, in de ere des almechtigen Godes up den hilgen dach zunte Gregorii dach in der vastene. To gedenkene hebbe wy dyt in unses stades bok kentliken don scriven. Datum anno Domini millesimo quadringentesimo XXXVI° feria tercia post Lucie virginis.
Nr. 64. Hinrickes spende van Depholte.
1440.
Wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. enkennet unde betuget openbare vor uns unde unze nacomelynge, de by der tiid den raed des stades to Osenbr. bezittet, [dat wy] hebt verkoft in unzes stades radkameren unde renten Hinrike van Depholte to ziner lyftucht to betalene na inholde zines breves XII mark geldes lyftucht vor IIc mark myt den underschede: wanner dat he vorstorven ys, zo zolen wy unde unze nacomelinge in dem rade vor ene ewige dechtnisse ziner unde dar he des vor begerne ys, in den olden vleschuze [denghenen geven], we yt dar halen wil, enen hellinc rocgen unde enen hellinc. Unde men zal de spende jarlikes alze up den maendach vor alle Godes hilgen dages alle jar to ewigen dagen vorkundigen myt der burclocken, de men to den gemeynen spenden to ludene pleget. Anno Domini M° CCCC° XL°.
Nr. 65. Van vrheyt unde quitynge [der] herwede unde gerade.
1425 Dezember 13.
Alze wy borgermestere unde raed des stades to Osenbrucge in deme jare unzes Heren, do men scref na Godes boert duzent verhundert jaer in den vyf unde twyntegesten jaer des neisten godensdage na zunte Katherinen daghe, van den erwerdigen in Gode vader unde heren her Johanne van Depholte, biscop to Osenbrucge, myt wyllen unde vulbort des capitels der kerken unde der gemeynen manschap des gestichtes to Osenbrucge unde na rade unzer wysheyt unde myt vulbort unde begeringe unser gemenheyt gewesselet unde gevryget hebbet alle herwede unde gerade, de biscope eder vorwarrere des gestichtes to Osenbrucge aldus lange geboret unde vormyddest eren gogreven boren laten hebbet bynnen Osenbrucge unde bynnen unzen vesten myt genochliker wederstadinge umme manichvoldich bekrot unde groter last wyllen, de den unzen aldus lange fo manighen tiiden darvan gesehen zind, so zind wy na rade unzer wysheyt unde myt vulbort unzer gemenheyt in den vorgenompten jare up den hilgen dach zunte Lucien umme rechter eyndracht wyllen overkomen unde endrechtliken overdregen, dat nymand van den unzen, dar wy gebede over hebben mogen, nummermer herwede ofte gerade geven zolen to ewyen daghen, ze zin we ze zin. Unde were yemand, de hiir namals umme herwede ofte gerade ansprake eder manynge don wolde, de zolde dat handelen unde utdregen vor den borgermesteren unde rade des stades to Osenbrucge unde vor dengenen, de myt en to rade horet.
Nr. 66. Johan Cruzen spende.
1447 Oktober 2.
Wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. enkennet unde betuget openbare in dessen breve vor uns unde unze nacomelinge, de by der tiid den raed des stades to Osenbr. [bezittet], dat wy hern Johanne Cruzen, anders geheten Gyzelbert, vorkoft hebbet
XIV Rinsche guldene geldes lyftucht in unzes stades radkameren unde rente vor twehundert Rinsche guldene unde de rente eme to betalene die beati Michaelis jarlikes na wortgeldes rechte, de wile dat he levet, myt den underschede, dat men na zinen dode vor de vorg(escrevenen) XIV Rinsche guldene zal jarlikes don gheven eyne spende alze jeweliken armen menschen in den olden vleschuze eyn hellinc wert brodes, de dat dar halet, up Unser Leven Frowen avent concepcionis. Unde zal dat jarlikes na zinen dode vorkundigen bynnen Osenbr. van den ver kerspelkerken. Datum anno Domini etc. XL VII° crastina die beati Remigii confessoris.
Nr. 68. Ausschluß eines Gildemeisters aus dem Rat wegen Ungebühr.
1497 Juli 8.
In deme jare unses Heren, do men screef na Godes ghebort dusent jar veerhundert jar in deme seveden jare, uppe den hilligen dach sunte Kyliani were wii borgermestere, schepen, raed unde unse ganze wiisheyt unde ghemeynheit to Osenbr. schellachtich myt Godeken den lore, to der tiid gildemestere der lore ampt to Osenbr., umme alsodane wort, de he ghesproken hadde, de uns bormesteren unde raed grofliken andropen, dar wii ene umme anspreken, dar wii myt unser wiisheyt unde ghemeynheyt umme der sake willen uns tosamende vorgadert hadden unde en wisten anders nicht, deselve Godeke en solde van stunden an umme der wort willen unses stades raed unde raetkameren gherumet hebben unde dar nummer meer weder in to komene. Doch alse wii ut unses stades ratkameren ghingen unde uns beraden wolden, volgheden uns de ghemeynen gildemestere ut unser ratkameren also by namen Dethard van Rulle unde Johan Fybbe der schomakere, Johan van Anchem unde Erdewyn Blome der knokenhouwere, Hinrich Gramberch unde Gerd Vosseken der beckere, Johan van Osede, Johan Kreye der smede, Eggehard de kremer der kremere, Gerd de monter unde Willekyn Blome der scradere, Herman Wechman unde Hellenbert van Bramesche der pellenser, Bertold Esscherlage unde Herman Slenteman der remensnydere, Johan Stoppekalc der lore, Wessel Kuse, Hinrich van Wechte der erchmakere unde Gerhardus de sedeler up den soltmarkete unde Johan van Retflage de zedeler der schildere ampte gildemestere unde bekoreden uns, dat wii Godeken bezitten leten tuschen hiir unde wynachten neist tokomende, unde loveden uns unde segheden uns tosamentliken, dat Godeke vorg(enompt) na dessen neysten tokomenen wynachten nummermeer sole in unses stades raed komen noch gildemester wesen. To vorder dechtnisse hebbe wii dyt in unses stades boek scryven laten.
Nr. 69. Van wynsize, wo men dat holden sal.
1419 Februar 3.
In dem jare unzes Heren do men scref duzent veerhundert yar in dem negenteynden jare des neysten dages na Unzer Leven Vrowen dage to lechtmissen synd wy borghermeystere unde raed in der tiid des stades to Osenbr. na raede unzer wisheyt unde myt vulbort unzer gemeynheyt gensliken overdregen unde eyndrechtlike overkomen: wat wyne to Osenbr. komen, de dar verkoft werden ofte vorandert werden eder van eynen towe up dat ander gelecht werden, de zolen zyze geven dem rade ane argelist.
Nr. 70. Utladinghe. - Die Erhebung eines Kopfgeldes von 1 Pfg. zur Bestreitung der Kosten auswa¨rtiger Prozesse Einheimischer.
1420.
Umme manichvoldiger bezwerynge unde anvechtynge, daer unze borgere mede angevechtet unde unvorrechtet werden alze van uthladynge in andere gerichte, synd wy borgermeystere unde raet des stades to Osenbr. in dem jaren unzes Heren, do men scref duzent veerhundert unde twyntich yaer, na rade der wiisheyt unde myt vulbort unzer gemeynheyt genslike overdregen unde eyndrechtlike overkomen, dat jewelk unzer borgere unde medewonere bynnen Osenbr., de under unzen gebede zind, zal na desser tiid jewelkes jares bynnen den neysten achte dagen na Pasche dage uthgeven eynen pennync alze to Osenbr. to der tiid ginc unde geve zii. Unde dat geld zolen sammelen de veer werzwerers in jewelker leschap myt hulpe des stades knechte, de de leschap waret. Unde dat gesammelde gheld zal men antworden den twen gildemeystern, de to der tiid der ammete word waret, unde twen werzwereren, de dar dan to gekoren werden, de dat geld truwelike waren unde anders nergen an keren zolen, zunder oft jenich unzer borgere eder medewonere van leyen, des de raet mechlich were to vrunschapen ofte to rechte bynnen Osenbr., daer zik dat geboerde unde men van eme dat nicht nemen wolde, unde to schaden unde vorluze zines gudes in uthgerichte geystlik eder werlik geladen unde getogen worde van jemande, dat de raet van den borgere eder medewonere zik de zake zal openbaren laten unde myt dessen vorg(escrevenen) gelde eme helpen, de zake beschermen, ziin unrecht wederstaen unde ziin recht vordegedyngen. Unde oft des gesammelden geldes zo vele nicht en were, dat men de zake beschermen kunde, wes dan de raet myt eren vrunden, de to rade horden, vorder dan to zynne unde eyns worden, daerna zolde men dat holden. Were ok jemand, de dat vorhardede unde des pennynges nicht uthgeven wolde, den zal men penden: den hussittenen borgere voer ses schillinge unde den, de in den gademen wonen unde nyne egene huze en hebben, vor dre schillinge, unde dat gheld zunder genade van en to nemene. Dyt hebbe wy gezatet umme vortkumpst, umme nud unde bederf unde umme beschermynge willen unzer borgere to ewigen dagen dat zo to holdende ane argelist.
Nr. 71. Articuli dampnah cum audore van Rampendales selscop.
1430 Januar 1.
In deme jare der gebort unzes Heren, do men scref duzent verhundert jar darna in deme dertigesten jare, up den hilgen dach der besnydinge unzes Heren ys de gemenheit des stades to Osenbr. des eyns geworden unde overgekomen eyner nottelen umme dat gemeyne beste, de hiir nagescreven steyt unde de to ewigen tiiden to holdene, zo de inholdet unde bewizet van articulen to articulen, der de gemenheit deszulven stades ere eyde to gedan hebbet. Unde de erste articule ys dyt:
Wer zake dat yenich man ut deme zittenen rade ut dem olden rade van den gildemesteren eder werzwereren eder yemand bynnen Osenbr. wonachtich ghane eder mede upborde van yemande, dat tegen unze borgere eder tegen dat gemene beste were, de dar in der warheit mede bevunden worde eder dar clage van queme, an deme zolde zik der raed holden an zin liif unde an zin gud.
Ok zind wy ganze gemenheit vordregen unde des eyns geworden: alle deghene, de de ervegude hebben, dat de tovorn dar af don zolen zunder last des stades gemenen gudes unde denen van eren erveguden eren rechten lantheren unde darna der stad van Osenbr. na rade des rades. Wan ze denet dem lantheren, zo zal de here ere hovether wezen; wan ze over der stad denet, zo zal de stad ere hovethere wezen, unde oft men dan mer were behovede dan enen jeweliken borgere to donde van zinen gude, war he de hevet bynnen eder buten Osenbr.
Were ok dat der stad yenigerleye ungelucke, schade eder vede van yemandes ervegude queme, de nicht recht wezen en wolde, de zal dat van stunden an afdon, went wy gemenheit en willen leng nynen schaden eder vede van yemandes ervegude hebben, de hiir myt uns wonen willet, unde ok dat eyn jewelich dem anderen to rechte behulplich zy.
Ok zind wy gemenheit des eyns geworden, dat men nynen borger anvan en zal, he en kome to antworde unde zy vorvolget myt rechte, yt en zy dat he dotslachtich zy eder myt duvyger have begrepen zy.
Wer ok dat yenich borger utgeladen worde van yenigen gerichte, by namen van dem hemeliken gerichte, dar wy van den keyser van gevryet zind, de zik to rechter bode by dem rade to blivende, den zal men helpen to zinen rechte unde [...] in (?) enen [...] le van des stades gemenen gude.
Wer ok dat yenich zake queme van dem burgerichte an dem raed eder andere clage, dar de raed to Osenbr. aldus lange over to richtende hadde wo de zake gelegen zind, de zal de raed an zik nemen unde scheden de schellaftigen dar umme in vruntscopen eder in dem rechte unvortoget bynnen den neisten tokomenen mande, unde deghene, den de zake andrepende zind, zolen des by dem rade bliven.
Wer ok dat yenich borger myt enen utmanne wat to donde hadde, zo zind wy gemenheit des vordregen unde eyns geworden, dat uth dem olden rade eder ut den nyen rade gildemestere eder werswerere tegen unze borgere nicht degedingen en zolen. Wert dat yt van yemande schege, de en were nicht werdich des rades stol to bezittene, went unser eyn dem anderen gelovet unde gesworen hevet.
Ok zind wy gemenheit des eyns geworden und zind begerne, dat men uns des stades boek lezen zal alle jar alze men dat plecht to lezene; dat zal men lezen al uth van anbeghynne to dem ende, alze unze vorvaren dat hebt gemaket to ener groten erwerdicheit des stades, dat unze gemenheit weten, wat unzs vryheit zy unde war ze zik na richten mogen. Schege des nicht bynnen den benompten dage, dat de rad myt eren vrunden dar dan to kese unde zette enen anderen dach, de dar gedelich to zy bynnen ener korten tiid unvortoget. Unde ok zo en zal men nummende in den raed kezen, de vromede heren hebbe over zinen rechten lantheren, alze de stad des to vortiiden eyns geworden zind, dar de stad vakene in grot vordret van gekomen ys.
Ok zind wy gemenheit des vordregen unde eyns geworden, alze de raed myt eren vrunden des eyns geworden zind myt den bannigen luden, dat men dat holde, dat Godes denst dar nicht an gehindert en werde.
Ok zind wy gemenheit des vordregen unde uns gud dunket wezen de holte, de in der veltmarke belegen zind, dat wy vruchten dar schaden darvan to komene. We de in der veltmarke hebbe, de beter ze unde sliite ze af bynnen twen jaren, dat dar vorder nyn schade noch vordret van en kame, went de gemenheit dat node zegen, dat yenige holte in der veltmarke weren.
Ok zind wy gemenheit des begerne, oft wy yenige puncte eder articule vynden kunden, gy mit uns unde wy myt ju, de in den gemenen besten weren, dar zolde men zik unvorzumet an hebben myt den eden, de gesehen zind.
Dyt vorgescreven synd de articule, de Rampendals selschop hadde gemaket, der de raid tho Osenbrugge nicht en wolde volgen, den vorgengeren by namen Sprancken wart darumme syn hovet afgehowen unde Hinrick up den Oirde yn den Schinkel gehangen. In der selscop mede weren Clawess Goltsmet, Herman Vortman, olde Hollander Vastavent, Johan Runghe, Evert tor Hake, Herman tor Linden, Lozenkamp, Wylke Dincklage, Rogge schomaker, Albert Rakeman, Herman Poyse, Teleman Grevensteyn, Helmych Heybey(?), Gert van Hoen, Leffart hofsmet, Herman Yborch, Herman Kraneke, Hinrik Kreye, Harteke tymmerman, Dether bodeker, Israhel knokenhower, Herman Vosben, Herman Lintlo, Gosscalk knokenhower, Arnd Ruest, Reneke Doveman, Gerd Andebad, Herman Wulffhardinck, Hagedorn, Gerd Kremes, Johan de Weder, Gerd Ruter, Herman Lynen, Merten van Cassel Dorwech, Ylemate, Herman slechter, Kryte Leffhart slechter, Johan Aspelan, Johan sive Dirick Vyllehase snedeker, Johan van Depholte, Hinrick Unck, Dether unde Wessel Bate, grote Schulte, Hinrick Monter, Johan Blome, Johan Ratingen apengeter, Gerd Koleman, Gerd Schowe, Spranke, Hencke ton Knolle.
Desser vorgescrevenen articule setter unde dichter hovetlinge worden gerichtet so vorgescreven is, unde de anderen eyn deyl geven gelt to thornen unde vestnisse der stat Osenbr. unde mosten ok ne darna yn raid noch in kore des raides to Osenbr. komen.
Nr. 72. Van weygerynge des gerichtes.
1433 August 25.
Sind den tiiden, dat uns borgermestere unde rade, de in dem jare unzes Heren, alze men scref duzent veerhundert jare in dem dre unde dertigesten jare den raed des stades to Osenbr. bezeten, manichvoldich unde swerliken geclaget wart van eyn deyls unzen borgeren, de gerichte gezocht unde dat gewunnen hadden vor unzen burgerichte over deghene, de en schuldich weren van renten, van kopenscop, van gelenden gelde, van loften, van anderen zaken, wo de dan gelegen zind, de ok desgelik unze borgere ofte medewonere weren, unde wan ze dan myt dem gerichte unde vorspraken na zede unde wonheit des stades to Osenbr. vor der schuldenere dore ofte were gekomen weren, dat en dar gerichtes geweygert wart, dat doch denzulven to genaden gekart wart, wat an dat yt pyne des hovedes gewezen were na olden zeden unde willekoren unzes stades - zo zind wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. in dem vorgenompten jare des dinxstedages na zunte Bartholomeus dage na rade unser wysheit unde myt vulbort unzer gemenheit eyndrechtichliken overgekomen unde eyns geworden: we na dato unde gyfte desses vordrages zodane weygerynge dede vormydst zik zulven eder anders weme, de in ziner were myt eme were, unde dat dem rade geclaget worde, deghene zal ghan vor de borgermestere unde raed in der tiid in de radkameren unde dreghen eyn bar swert van der stede an, dar de weygerynge schege, unde enkennen, dat he des lyves vorboret hebbe unde bydden genade des lyves unde zetten de genade by uns unde by unze nacomelynge in der tiid. Wes ze den eme to genaden keret, des zolen wy unde unze nacomelynge in dem rade na rade unzer vrunde mechtich wezen unde myt deme eder myt denghenen, de zodane weygerynge dede des gerichtes, en zal nymant ghan eder stan, ok nummant darvor bydden. We nu hiir an vorhardede unde desses nicht don en wolde, de zolde uns uth unzer stat ses jar lang entwiken; wolde de dan na den vorlopenen unde vorgangenen jaren noch weder to uns in unze stat komen, zo zolde he allike wal den horsam doen, zo vorgescreven steyt. Vorder zo zind wy overkomen: we dem gerichte doyt, des he schuldich ys, unde dan dem richtere anzynnende ys weme to richten over deghene, dar dat gerichte over gewunnen ys, deghene zal de richter spreken unde vort darna bynnen achte dagen dem clegere eyn gerichte bestellen unde vorderynge doen, it en zy dan, dat de clegere eyn swygen don willen umme bede willen. Dyt hebbe wy gezatet in ene ewige zate van uns unde unzen nacomelyngen to ewygen tiiden zo to holdene. Darumme zo hebbe wy dyt to ener ewigen dechtnisse in unzes stades bok wytliken don scryven.
Nr. 73. Van ulhvorderynge des gerichtes.
1443 Juli 12.
Na den tiiden alze men scref duzent verhundert unde dre unde vertich jar up den hilgen avent zunte Margareten der hilgen junffrowen sind wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. na rade unser wysheit unde myt vulbort unser gemenheit overgekomen unde eyns geworden: wer dat welich unser borgere, medewoner eder utman dat gerichte unde gerichtes dwang gewunnen unde geworven hadde over weliken unzen borgere eder medewonere unde zine gude umme schult unde tozage, de he to en to zecgen hebn mochte, unde he dan in den tiiden, alze he ene richten wolde, gerichtes weygerde unde de richter dat den rade dan opende unde wytlich dede myt twen, de dar mede by weren, zo zal de raed denghenen, de des gerichtes weygerynge dan dede, enbeden, dat he zik des schult dan richte van den clegere bynnen denzulven dage unde gheven den rade ene mark zunder genade ok bynnen denzulven dage zunder yenigerleye genade. War des nicht en schege, zo zal deghene, de des gerichtes weygerynge dede, bynnen denzulven dage ghan up zin recht alze up de vryheit zo lange, dat he den clegere unde den rade vuel gedan hebbe, zo vaken alze dat schege. War men den van der vryheit betrede, zal men den dan zetten in des stades hechte.
Nr. 77. Anno Domini M°CCCC° undecimo.
1411 December 3.
Verpachtung von Grut und Accise auf 6 Jahre.
Wii borgermestere unde raed des stades to Osenbr. enkennet unde betuget openbare in dessen breve, dat wii vor uns unde unse nakomelinge in deme rade van unses stades wegene hebben gedan unde orlovet unde doet unde orlovet vrouwen Hillen der Theghederschen unse grud unde syzen to Osenbr., wanner na den achteden dage to twelften nu neist tokomene na giifte desses breves twe jare dar neist navolgende vorlopen zind, dar anstande vort to ses ganzen jaren, de na denselven twen jaren dan neist navolgende sind, sunder myddel vredelike to brukene sunder yenigerhande hinder jarlikes vor dertich mark Osenbr. pennynge, de uns unde unsen nakomelingen in deme rade vorg(escreven) deselve vrouwe Hille darvor geven unde betalen sal alle jar bynnen dessen ses jaren vorg(escreven) up sunte Mertyns dach sunder vortoch to hand unde behof unses stades vorg(enompt). Unde hiir umme hevet deselve vrouwe Hille uns inne unde quiid gelaten to hand unde behof unses stades teyn mark Osenbr. pennynge, de wii er up gifte desses breves schuldich weren van erer liiftucht rente wegene van dessen neisten vorgangenen jare in desser wise: weret, dat deselve vrouwe Hille aflivich worde, er desse vorg(escrevenen) twe jare vorlopen weren ofte na der tiid, so solde wii unde unse nakomelinge in deme rade unde van unses stades wegene umme de vorg(escrevenen) teyn mark nyne manynge liden, unde se solden dan ok deselven grud unde syzen uns unde unsen nakomelingen vorlediget wesen. Were ok, dat deselve vrouwe Hille in desser grud unde syzen van yemande vorunrechtet worde, de wile se de under hevet, dat solde wii unde unse nakomelinge er vordegedingen helpen bynnen Osenbr., wanner se uns dat witlich doet. Unde wii hebbet deselven vrouwen Hillen unde ere ingesinne entfangen to deyneren unde deynerschen vor unses stades vorg(enompt) unde se to beschermene, alle de wile se unse grud unde syze vorg(escreven) under hevet. In premissorum testimonium sigillum civitatis nostre maius presentibus duximus appendendum. Datum anno Domini M°CCCC° undecimo in profesto beate Barbare virginis.
Nr. 87. Johan Planke.
1416.
Aberkennung seines Wahlrechts.
Wy borghermeyster unde raed des stades to Osenbr., de den rad bezeten in dem jare unzes Heren, do men scref duzent veerhundert yaer in den sesteynden yare, zind na rade unzer wiisheyt unde myt vulbort unzer gemeynheyt eyndrechtliken overdregen unde genslike overkomen, dat Johan van den Planken umme der vrowen willen, de he beteghen hadde myt den hundert marken, de to zinen hus vorloren worden, darumme he eer ere lyf wolde afgewunnen hebben, dar he eer wandel unde bote voer gedaen hevet, an unzes stades rad zal nummer komen, de wile he levet, noch gildemeyster werden zunder argelist. Unde des to gedechtnisse zo hebbe wy dyt in unzes stades boek don scriven.
Nr. 92. Van der Barvoten brodere kelike, einem Geschenk des Rates.
1403 December 14.
Wii broder Gerd gwardian unde broder Ludeke lezemester unde ghemeyne convent der Barvoten to Osenbr., orden der mynnerbrodere, enkennet unde betughet openbare an dessen breve vor uns unde unse nakomelinge unde van unses conventes wegene vorg(enompt), dat wii hebbet entfangen van den wyzen bescheydenen luden borgermeisteren unde rade der stades to Osenbr. eynen zulveren kelich myt eyner patenen, de vorguld zind, de in zwere hebbet veer lodige mark zulvers unde dar eyn crucifix uppe graven steyt unde twe vrouwenbelde dar under, unde beneden umme den voet stat gegraven desse versch: iste calix factus hic in usus ecclesie manebit. Si quis contractus sit, in hoc nil iuris habebit. Also dat ze uns dessen ghelenet hebbet in unsen convente to Osenbr. to blyvene eweliken unde dar Godes denst to donde mede umme zalicheyt (willen) derghener zelen, de des van rechte lon eghet van Gode, in desser wyze unde myt dessen underschede, dat wii unde unse nakomelinge des vorg(escrevenen) kelikes in unsen convente to Godes denste bruken solen eweliken, alse vorscreven is, unde dar nyne wiis ut to (vorkopene, to) vorzettene noch to vorlatene. Were ok dat wii eder unse nakomelinge den kelich vorkoften, vorzetten ofte vorleten ud unsen convente to Osenbr., wodane wiis dat toqueme, zo mogen de borgermeistere unde raed der stades to Osenbr. den kelich van uns eschen unde manen unvortoghet unde keren unde laten de kelich unde de patenen dan war ze willet vor derghener zele, de des van rechte lon eghet van Gode sunder unser unde unser nakomelinge wedersprake unde eren moet. Unde desses to eyner mereren betuchnisse zo hebbe wii unses conventes inghesegel myt vulbord unser brodere an dessen breef gehangen. Datum anno Domini M°CCCC° tercio crastino Lucie virginis.
Nr. 121. Stiftung einer Herberge durch Wessel von Rulle.
(1404)
Nota. Wescel van Rulle unde Gysle sin echte vrouwe hebbn upgedregen unde upgelaten den borgermeystere unde rade des stades to Osenbr. in ere Godes, siner moder Marien unde der hilligen juncvrouwen sunte Gertrudis ere hus unde erve in der Hegerstrate tuschen huzen Gerdes Hartekinch unde Johannis des Schelen belegen, dat mit eyner halve mark geldes bekummert was, to eyner gemeynen herberge, arme ellende wanderne lude unde pelegrymen darinne to erbergene also lange, alze dat in willen is des rades vorg(escreven), unde gifteden darto desse rente unde dit gut, dat hiir navolget: dat hus in tymmere unde in dake mede to bewarene alze eyne mark geldes de eersten rente in Hermans hus Macken in der Swynestrate tuschen huzen Wescels van Nyenkerken unde des provestes van Bersenbrucge, eyne mark geldes neyst achteyn schillinch geldes in Dyderikes hus Gubertes upper Cranenstraten orde by sunte Nicolawezes capellen, eyne mark geldes de eersten in sinen schogademe uppen markte tuschen gademen Olrikes Hunemans unde Mazes van Becham belegen, eyne mark geldes de eersten in lande wandages Albertes Stummen uppe Blomen esche by den Hegervorde tuschen lande Johannis van Melle unde Johannis Peternellen, negen schillinch geldes in den garden, de wandages was Johannis van Warendorpe, neyst dren schillinch geldes, eynen garden tuschen garden Johannis van Glane unde Johannis Suben unde eynen halven morgen landes tuschen sunte Peters lande by Edinchusen. Ok gifteden ze darto twelf bedde mit polen, mit cussenen, mit lakenen unde mit dekenen, de darto horet, unde alle de retscap, de in den hus is, armen ellenden wanderen luden unde pelegrymen, dar gemak unde bequemicheit mede to done.
Nr. 122. Statut über die Ablösung aller ewigen Renten innerhalb Stadt und Feldmark und deren künftige Vergebung nur in Bürgerhände.
1412 November 19.
In deme jare unzes Heren, do men scref na Godes gebort duzent jar verhundert darna in dem twelften jare, up den hilgen dach zunte Elzeben zind wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. na rade unser wysheit unde myt vulbort unser gemenheit overdregen unde overkomen unde hebt gezatet in ewiger zate: war yenich unser borgere eder medewonere leygen ewige rente hebt unde alle ewige rente, de den rade to den almissen, den dren hospitalen to tymmerynge der kerken, den baghinen, den gezelscopen unde den gilden der hilgen bynnen Osenbr. bevoren desser tiid an ervetale, an gyfte eder an kope geworden zint oft wo dat an en gekomen were in anderer unzer borgere ofte medewonere, dat leygen zind, huze, erve, gardenlande ofte wischen bynnen unser stad oft in unser veltmarke to Osenbr. belegen - de ewygen rente zolen ze to lozene gheven den ghenen, de dan eghener zind der huze, erve, gardenlandes ofte wische, to erer egenen hand unde behof ere erve darmede to vryende vor alzodane summen geldes, alze de rente nu neysten bevoren dessen vordrage gekoft zind, wanner de lozer den eghener desser rente de wederloze ses weken tovorn kundiget unde alle vorzeten tyns dar dan van betalet ys. Unde de kundeginge zal men yo don ses wekene er der tiid, alze zik de rente dan boret to betalene, unde bynnen den ses wekene mach men de loze don, alze vorg(escreven) ys. Dede we de kundeginge unde en volgede der alzo nicht, de zolde denghenen, den he de kundeginge dan gedan hadde, to den yegenwordigen tale dubbelden tyns gheven.
We ok van den unzen vorg(escreven) in vortiiden bynnen Osenbr. ofte in unser veltmarke ervetal vorkoft unde dar ewige rente inne beholden hevet, eder weren wen ewige rente gegyftet, alzo dat dar nyn benompt summe up en stonde, oft hadde ok we ewige rente, dar nyne breve up en wer(en), alzo dat he nyne summen damp bewizen en kunde, de rente zolde men alle to loze gheven, jewelike mark geldes vor sesteyn mark unde nicht hogher to rekene unde ene mark vor ene mark, alze to Osenbr. ginge unde geve zind.
Hadde ok yemant van den unzen bevoren dessen vordrage zine ewigen rente anderen personen bynnen eder buten Osenbr. tor lyftucht gelaten, de en zolde men nicht lozen, de wile dat de lyftucht stonde. Men wanner de lyftucht vorlediget ys, zo mach men de rente dan mer lozen alze vorgescreven ys.
We ok rente lozet eder wederkoft alze vorgescreven ys, wil he darna bynnen den neisten tokomenen enen jare weder vorkopen, vorzeiten eder vorlaten, zo zal he de rente beden denghenen, den he de rente tovoren afgelozet ofte weder gekoft hevet, ofte zinen erven, unde de mogen dan ere beraet darup hebben de neisten verteynacht; wer ze de rente weder to zik nomen wille, de mark geldes to rekene vor sesteyn mark unde yo nicht hogher; unde bynnen den jare unde ok na den jare en zal nymant van den unsen zodane rente eder yenige rente bynnen unser stad ofte veltmarke nummer mer in gestlike hand laten myt zinen willen.
We ok desser bedinghe, alze vorgescreven ys, nicht en dede ofte de yenige rente, alze vorgescreven zind, in yenige hand zunder in borger unde borgerschen bynnen Osenbr. kerede eder lete myt zinen willen, de zolde den rade to Osenbr. van jeweliker mark geldes gheven unde betalen vyf mark Osenbr. penninge unvortoget unde zunder yenigerleye genade, unde wederropen den kop unde latynge uth der hand, zo vorgescreven ys. Unde dar en zalde ok nummant, de to der wisheit to Osenbr. pleget to gande, mede ghan unde bydden umme den broke to mynnerne.
We ok van desses vordrages wegene rente lozede, de lozer zal de rente beholden in der ersticheit, alze de rente hadde deghene, dar ze dan van gelozet werdet, oft em des not were, dat he dezulven rente weder vorkopen mochte in de zulven stede, dar he ze in gelozet hevet.
Ok en zal nymant van den unsen na dessen vordrage bynnen unser stad unde veltmark mer rente kopen hoger dan de mark geldes vor sesteyn mark up dat hogeste to rekene. We ze ok hoger kofte, de zolde ze gelike wal to loze gheven vor sesteyn mark oft myn, wo ze dan gekoft were, men yo nicht hogher. Mer dar en zolde nynerleie vorwillekoringe, lofte eder nynerleye zake to helpen, dat men de mark geldes gicht hogher wederlozen zole, de na dessen vordrage vorkoft werdet, dan de mark geldes vor sesteyn mark up dat aller hogeste. Wer ze ok myn gekoft, dat de lozer des genote.
Hadde ok we ewige rente vorkoft, zind dat desse vordrach wart upgenomen, de kop en zolde nicht duden to der summen, oft de vorhoget were in den kope.
Desses vordrages unde alle desser vorgescrevenen genade zal nymant bruken noch geneten ane de des myt uns entgelden, unde nyne papen, monike, nunnen eder uthlude, de buten Osenbr. wonachtig zind.
Nr. 123. Statut über den bei Rentenablösung zu Grunde zu legenden Wert.
1446 März 12.
In dem jare der gebort Christi, zo men scref M° CCCC°XLVI jare, des saterdages na dem sundage Reminiscere zind wii borghermestere unde rad des stades to Osenbr. na rade unser wisheit unde myt vulbort unser gemenheit overgekomen unde eyns geworden alze van der loze alsulker rente, alze vor den vordrage na vorwillekoringe gevuget weren, unde dar vor geholden weren, dat de ghene, de na inholde des vordrages weme kundiget alsulke rente, zo vorgescreven steit, to lozene, dat de zulve de rente lozen zal vor zodane payment, alze neyst vor dem vordrage to Osenbr. ginge unde geve was, ofte vor de werde des geldes.
Nr. 124. Stiftung des Klosters Marienstätte.
1449 December 15.
Wy borgermestere unde rad des stades to Osenbr. don kund unde wytlich openbarliken, betugen vor uns unde unze nacomelinge in dem rade unde van unzes stades wegene, dat Fye Bodekeryncg, Clemeke van Alphuzen, Taleke Monteryncg, Taleke Zelegync, Almot Kosteryncg ze unde de in den kopbreve genomet zind, to nud unde behof erer vorgadderinge myt unsen willen unde vulbort hebt gekoft van Erdewyne van Dummestorpe, Erdewyns zone, eyn hus unde erve myt aller tobehoringe, belegen tuschen huzen des kercheren to zunte Katherinen unde zeligen Gerdes des buters, to nud unde behof erer vorgadderinge, zo de nagescreven stat, ere herberge darinne to hebben pur umme Godes willen Gode almechtich darinne to denende zunder gelt, mede eder ghave; darvan ze ok graven, waken, schatten unde des stades dracht van don zolen myt alsulken underschede, dat dezulven junfern zolen in den vorgescrevenen hus vredeliken tozamen unde in kusheit leven unde en zolen ok myt nynen wertliken zaken bekummert wezen unde zunderges nyn egen gud by zik hebn, zunder allene in dat gemeyne willich, arm to wezende, unde der vorgadderen zusteren en zolen nicht mer wezen dan deghene, de hiir nagescreven staet. Wer ok, dat desser junferen eder wedewen to weliken tiiden welich vorstorve, zo zolden ze na rade des rades enen anderen personen dar weder innemen, unde de zal unberuchtiget wezen pur umme Got Gode darinne to denende.
Vortmer zo en zolen de zulven junferen, zo ze nagescreven staet, dyt vorgescrevene hus unde erve in nyne gestlike hande eder gewalt bryngen, keren eder laten, ok nynen gestliken luden buten eder bynnen Osenbr. wonachtich rente dar inwizen eder vorkopen, ok nynen wertliken luden ok buten Osenbr. wonachtich rente dar inwizen, gheven. laten eder vorkopen eder vorpanden yenige wys, zunder ze zolen dar des stades dracht af dregen eder don alze waken, graven eder schatten, zo vorgescreven steit. Unde oft en yenich ervetale gegyftet eder upgedragen worde van yemande bynnen Osenbr. eder in des stades veltmarke, oft wodane wys dat an ze queme, dat en zolen ze in nyne gestlike hande vorkopen, vorpanden oft vorlaten, zunder ze zolen dar des stades dracht van dragen unde don gelik ze van den vorgescrevenen huze don zolen. Unde oft ze wes vorkopen ofte vorlaten willen, zolen ze keren unde laten in der borgere gewalt. Wer ok, dat erer welich in den vorg(escreven) huze were, den wes anstorve bynnen der stad to Osenbr. oft in eres stades veltmarke, des mach deghene, den dat anstervet, bruken tor lyftucht unde na eren dode ere neisten vrunde unde mage, dat leyen zind, mede beerven.
Vortmer zo zal eyn zatinge unde willekor ewelike bliven under dessen junfern unde wedewen in den vorg(escreven) huze, dat nyn persone van en zal buten dessen vorg(escreven) huze benachten eder bliven, voer ofte na ze en name de stede, dar ze wezen wille unde en do dat na rade unde wisscop des mersten deyls der junfern; en worde de dar dan nicht bevunden, zo men des myt er vorzochte, zo zal ze dat hus vorbort hebn unde des eweliken vorlustich bliven. Ok en zolen ze nyne zelscap eder wandelinge hebn myt mannesnamen in dat vorg(escreven) hus to ghande, it en zy des huzes beste. Wer ok, dat erer welich zo nicht en levede, zo vorgescreven steit, zo zolen de oldesten in den huze ze drye warnen; latet ze des dan nicht, zo zal men uth ze (sic!) den vorg(escreven) huze bliven laten unde nyne wys dar in weder komen. Wer ok, dat erer welich de articule des hilgen geloven nicht en helde oft unvordrechlich were van zynne ofte wandelinge oft myt zwaren zaken belastet were oft in kusheit unde horzame nicht en lovede oft in untruwicheit bevunden worde, zo we dat by zik hadde eder dede, de zal yo des huzes berovet wezen zunder wedersprake. Wer ok, dat yt den puncten, zo yotto hiir vorgescreven steit, brake worde eder were, da de junfern under zik nicht scheden en kunden, zo wille wy unde unze nacomelinge umme Got de radlude uth zunte Johans lescap, de den rad dan bezittet, darby zenden dat to scheden, willet ok deszulven huzes eyn overcener wezen to des huzes besten. Anno Domini M°CCCC°XLIX feria secunda post concepcionem Marie.
Alze dan desse vorgescrevene puncte den junferen gelezen worden van eyn deyls unsen vrunden in eren huze in bywezene orer vrunde gestlik unde wertlik, nemen ze darup ere beraet unde quemen weder vor uns up unze radkameren myt den zulven eren vrunden in bywezinge alle der ghener, de myt unze to rade ploget to ghande. Darup zegeden ze, dat ze lever wolden, dat ze alle uth storven unde nyne weder in dat hus to nemende to ewigen tiiden, er dan ze de puncte vorgescreven overgheven unde tolaten wolden. Als dan dat dat van en uns togezeget wart, gheve wy en de genade, dat de lesten van en, de dar nu inne zind, dre eder twe dat zulve hus sliiten unde vorkopen mogen to eren besten in borgere gewalt to Osenbr. unde in nyne gestlike hande. Worde yt ok in gestliken handen na den tiiden bevunden, zo zal yt den rade to Osenbr. vorlediget wezen.
Dyt zind de namen der junferen to ener dechtnisse.
Clemeke van Alphuzen, Fye Bodekers, Taleke Monteryncg, Taleke Zelegynck, Almoth Costeryncg, Elzeke Costeryncg, Grete Gerwyns, Geseke Brunincg, Grete Sluters, Taleke Brunyncg, Gertrad Juttekinck, Grete Cornelies, Heyleke tor Molen, Hille Vorfmans, Katerina Grotehus, Hille Grundekes, Grete Scherers, Taleke Hoyers, Bate Appelbomes, Hille Alphuzes, Elzeke Erdewyns, Taleke Wysmannyncg.
Mariensteder oft lulsustere.
Nr. 125. Die Unwiderruflichkeit der im Bur- und Gogericht abgegebenen
Geständnisse vor einem höheren Gericht.
1403 November 26.
Wii borghermeystere unde raed des stades to Osenbr. zind overdreghen unde overkomen eyndrechtliken na rade unser wiisheyt unde myt vulbort unser ghemeynheyt in deme jare unses Heren, do men screef dusent jar veerhundert jar unde dre jar des neisten daghes na sunte Katherinen daghe, in desser wyze: were yemand van unsen borgheren ofte borgherschen eder de myt uns wonachtich were, de vor den burgherichte in unser stat vorwunnen worde, ok wo de zake ghelodet were, also dat he vor den burgherichte enkande ofte dat eme dar wat over gethughet worde myt gherichte eder myt levendighen tughen ofte myt liggener orkunde, dar he in denselven burgherichte nicht neen vor zeggen en konde ofte en mochte, unde worde de zake dan ghewyzet ute deme gherichte in eyn hogher gherichte alse in eyn gogherichte, wes he in den burgherichte vor enkand hevet ofte wes eme dar tovoren overtughet is, alse vorscreven is, dar en sal he in deme gogherichte nicht neen vor zeggen ofte nyne unschult vor don, mer he sal dar enkennen, alse he in deme burgherichte vor enkand hevet ofte alse eme dar overtughet is, sunder yenigerleye vortoch ofte wedersprake.
Nr. 126. Van vorbaden, dat de knechte doet.
1403 November 26.
Eine vom Stadtknecht eidlich bezeugte Vorladung kann nicht abgeschworen werden.
Vortmer up den selven dach hebbe wii ghevunden eyndrechtliken: wered dat unses stades ghezworne knecht yenighen man ofte vrouwen vor den raed unses stades vorbodede, dat he zeggen wolde by zinen eyde, den he den rade ghesworen hevet, unde wolde de man ofte vrouwe des vorbodes vorzeken unde wolden ere unschult darvor don, des en solen ze nicht gheneten. Mer wes des stades zworne knechte dar en zecht by zinen eyde, dar sal dat by hengan sunder yemandes wedersprake.
Nr. 127. Um schelynge tuschen der oldenstad unde nyen wegen des Beschlagnahmerechts auf der Neustadt.
1418 Mai 20.
In dem jare unses Heren, do men scref dusent unde veyrhundert unde achteyne des vrydages na Pinxsten, were wii borgermestere [unde] scepenen uppe der oldenstad up eyne ziid unde wii scepenen uppe der nyenstad to Osenbr. uppe de anderen ziid schelachtich unde twyeden alze umme anevank, de schege up der nyenstad, unde borger vorbodinge, alzo dat wii borgermestere unde scepenen uppe der oldenstad menden, de anevank borde der oldenstad unde mochte ok eynen nyensteder borgere vorboden bii eynen oldensteder boden. Unde wii scepenen der nyenstad menden, de anevank horde uns ok unde de vorbodynge zolde scheen bii der nygensteder boden. Myt desser twyunge zind wii beide partye komen an unse wiisheit unde gemeynheit, de den raed unses stades mede gezworen hebbet, dar umme eyn to werdene. Des zind wii bii beyden ziiden vormyddest unser wiisheit unde gemeynheit vorg(escreven) dar umme eyn gemaket unde eyn geworden, alzo dat de anevank uns borger(me)steren unde scepenen uppe der oldenstad alleyne tohoret unde eynen nyensteder borgere by unsen boden beboden mogen.
Nr. 129. Van den vorspraken.
1444 Januar 21.
Wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr., de in den jare der gebort Christi alze men scref duzen(t) verhundert unde ver unde vertich jar, zo wy den raed des stades to Osenbr. bezeten, zind overkomen unde eyns geworden na rade unzer wysheit unde myt vulbort unzer meynhet up den hilgen dach zunte Agneten dach der hilgen junffrowen, dat nyn zworen vorsprake ofte de ghene, de vorsprake gewezen ys, myt uns eder unzer nacomelynge wetene zal ghan in unzes stades radkameren to rade. Unde up dat dyt ewich blyve, hebbe wy dyt don scryven in unses stades bok to gedechtnisse.
Nr. 137. De pistoribus.
1482 August 30.
Beschwörung der Bäcker-Statuten.
Anno Domini M CCCC LXXX secundo in crastino decollacionis sancti Johannis baptiste synt desse nabescreven gyldemestere unde beckere van der olden unde nyenstat ute dem backampte to Osenbr. up dem raithuse gewesen in yegenwordicheit unser nemeliken borgermestere, rades, olden rade, den weren unde gyldemesteren unde hebt gesworen, desse nabescreven puncte to holdene: int eirste, dat se zollen unde wyllen backen up de zathe unde wyse [alse] unse vorvaren unde wy in vortiiden myt en overkomen synt unde doch up den nyen broke, de wy nu gesat hebt, unde dat ze zollen unde wyllen backen, wan se roggen unde mel hebbn, unde dat broit upr vensteren bringen unde dar dan vorkopen unde anders nergen sunder argelist. De namen der beckere, de ere ede gedan hebbt als hiir vorgescreven ys, synt desse: Herman van Wetter, Johan Stegeman herenbecker, Detmart Leffardinck, Yossinckhus de becker, Roleff Honeborch, Hinrick Everdinck in der Hegerstrate, Hinrick Vrye, Johan Eckholt, Brun Streveke, Schurman herenbecker, Wessel Honeborch, Gerd Honeborch, Everd Ottinck, Johan Hesse, Jacob Wergensinck, Johan Hemelricke, Johan Grotehus in der Loestrate, Diderick becker, Herman for Widen, Herman Bouwmester, Hinrick van Ringelen, Johan Buck, Gerd Holtmeiger, Johan Kortinck, Schurmans sone, Johan Huyelmeiger, Herman Bode, Wessel Vette, Johan Holtmeiger, Gerd van Buren, Roleff Honeborch de junge, Johan Werges, Hinrick Kreye, Roleff Stegemann, Herman Everdinck, Oldenbrock, Borchart de becker, Diderick Porte, Johan tor Hone, Johan van D[...], Leffarf Honeman, Herman Kock, Hinrick Koke, Johan Stegeman, Krake, Johan Rolevinck, Johan Hemelrike, Otto Kokinck.
Nr. 138. Dat nye vordrach der wulner sequitur.
1471 September 20.
Eine neue Leggeordnung (Siegelung der Tücher) für die Wollenweber.
So alse in vortiden van olden herkome de wulners to Osenbrucgge bynamen twe ere gildemesters unde twe ere schenken by den tiden van eres amptes wegene alle jar went her to hebn vor den ersamen rade up der nyenstat fo Osenbrucgge na nyenjar, wan ze ere gildemestere unde schenken gekorn hadn, eynen eyd gedan, wo unde in wat wise ze ere besegelden lakene maken zolden. Unde men nu lange tiit sulke besegelde lakene, dar ze eren eyd to deden, nicht gemaket en heft unde to sulken lakenen, als vor dessen vordrage gemaket worden, nyne ede en schegen, ok nicht besegelt worden, dar umme dat gemene wullenampt to Osenbrucgge na eren anbringende, zo ze sik bedageden, wal erdens beth dan nu hebn neringe gehat, unde als dan welke lakene buten Osenbrucgge eyn ded to Telget, eyn deil to Schuttorpe, eyn del to Rene, to Bure unde anders gemaket werden, de snoder unde ergher zin dan de lakene, de men to Osenbrucgge maket, ok eyn del lakene in densulven wullenampte to Osenbrucgge de besten nicht en zin, de alle mank den Osenbrucggeschen lakenen vorsteken unde in erer scherme vorkoft werden. Alsulk dan angeseen, up dat men dan der Osenbrucggeschen lakene underscheit wete unde nicht vorslagen en werden, ok dat wullenampt to Osenbrucgge in erer slitinge unde neringe nicht to achteren en gaen, sind wy borgermestere unde raed des stades to Osenbrucgge mit unsen vrunden, de mit uns to rade gaet, vormiddest velen anropene unde na begeringe des wullenamptes to Osenbrucgge zamentliken unde eyndrechtliken in deme jare unses Heren, als men screef dusent verhundert eyn unde seventich, up den vrigdach zunte Mathei avende mit den sulven gemenen wullenampte to Osenbrucgge overkomen unde eyns geworden, eyne wise unde ordinancien van besegelden lakenen to makene unde sik dar mede to hebbene in desser wise, so hir nagescreven steit:
Also dat men nu mer in den wullenampte to Osenbrucgge zal maken lakene, de men besegelen zal, unde de zolen wesen breed ver unde dertich genge van tydiger meywullen, de hir to lande vallet, unde vertich ellen lank unde de wulle zal wesen de derde deil gevarwet unde de twe del roe ungevarwet. Unde de ver unde dertich genge breed sal men scheren itliken gank by verteyn pypen up gesat, unde de wullen sal men spynnen up den rade unde gelike bred to stane up den touwe. Unde beide scheringe unde wevelinge zal wesen van tydiger meywullen so vorg(escreven) is, unde dar en sal anders nyn wulle to wesen noch ropewulle, kalkwulle, kymwulle, vreschwulle eder vreschgarn unde nicht, dat untidich sy. Unde wert, dat men desser wullen jenich vunde in eynen lakene, dat were dan ropewulle, kalkwulle, kymwulle, vreschwulle eder vreschgarn ofte dat dat laken ok zo vele genge nicht en hadde, so vorg(escreven) is, so vakene dat bevunden worde, solde men to broke geven dre schillinge unde dat laken solde unbeseghelt bliven unde de ghene, des dat valsche laken dan were, solde allike wal dat vulle zegelgelt utgeven. Unde up dat dan desse lakene aldus to makene so vorgescreven besorget unde vorwaret werden, hebben wy borgermestere unde raed mit vulborde unser frunde vorgescreven | eyndrechtliken den wullenampte vorg(escreven) overgeven dre segele, bynamen mit den groten zegele zal men besegelen sodane lakene, als vorg(escreven) ys, unde mit den luttiken zegele zal men besegelen de hegerlinge unde dat derde segel sal wesen eyn afteken, darmede zal men besegelen de lakene, de van ungelucken vorsumet unde vorwanhodet werden in der molen eder up den ramen; dar en sal men nynen broke van geven dan allene dat segelgeld, bynamen dre penninge; unde vor dat grote segel, de besten lakene to besegelene, zal men geven vor itlik segel dre penninge, vor dat luttike segel, de hegerlinge to besegelene, zal men geven vor itlik segel anderhalven penninc. Unde wat van den zegelen komet, sal men leggen in de bussen, unde dat segelgelt sal wesen half des rades up der oldenstat unde half des rades up der nyenstat to behof des gemenen besten, unde ok wat van broken komet unde vallet, dat zal wesen half des rades ok in de bussen den gemenen besten so vorg(escreven) is unde half des amptes vorg(escreven). Unde desse segele zolen holden unde truweliken bewaren unde darmede samentliken besegelen de twe gildemestere unde twe schenken des wullenamptes. De zolen alle jar, wan de gekoren zin, eren eyd doen unde hir to loven unde zweren vor den rade up der nyenstat, dat de lakene aldus, so vorg(escreven) is, de men besegelen sal, solen gemaket werden, unde anders nyne lakene besegelen dan zo vorg(escreven) is. Unde de valsch zin, ok gewraket unde, wat van den segelen unde ok van broken komet, dat in de bussen horet in maten vorg(escreven), dat dat gemanet, geboret unde in de bussen gelecht werde. Unde dat blyg to den segelen sal men betalen van den segelgelde, unde wan ze eren eyd doet, so vorg(escreven) is, solen ze de bussen mit sik nemen, unde de solen tosluten de raed up der oldenstat unde ok de rad up der nyenstat malk mit eynem slotele. Unde wan dan de wulners to nyen jars avende des morgens de bussen mit den gelde up dat hus bringen up de nyenstat, so sal dan de rad up der oldenstat eren slotel to der bussen senden up de nyenstat, dat men de bussen upslute unde dat gelt entwe stryke so vorg(escreven) is. Unde dan sal ok de rad up der oldenstat senden den rade up der nyenstat twe quarte lutterdrankes, so dat van oldinges gewesen is.
Item en sal men nu mer mit allen nyne stuven maken van jenigen lakene by pyne unde broke ses schillinge in maten so vorg(escreven) is. Item sal men nu mer den spydelen geven van eynem wechte wullen gekrasset to den besten lakenen, dat verdehalf punt wegen sal, vyf penninge, unde van eynen wechte wullen to den groven lakenen, dat hegerlinge heten, zal men den spydelen geven ver penninge, beholtlik doch den rade, off den rade duchte mit den spydelen to luttik were, dat in redelicheit to zettene. Item oft welk in den ampte were, de zinen broke ofte segelgelt nicht utgeven wolde, dar wil de rad up der oldenstat eren knecht to don, den ghenen up der oldenstat wonende dar umme to pendene, unde de rad up der nyenstat eren knecht to doen, den ghenen up der nyenstat wonende dar umme to pendene. Item de wulners, de up der oldenstat wonet, solen ynnynge geven den rade | up der oldenstat, unde de up der nyenstat wonet, solen ynnynge geven dem rade up der nyenstat.
Item wan de wulners de bussen up dat hus bringet, so sal men en geven van den gelde twe schillinge, unde wan ze zweret unde de bussen halet, zo sal men en geven twelf penninge.
Nr. 139. Eyn vordrach van den knokenhouweren, wo se zik hebn solen mit den rinderen to slane unde to vorkopene nebst Vorschriften fu¨r die Fleischbeschauer und den Fleischverkauf im Sommer. Sequitur.
1472 September 2.
Alse vake unde vele clage is gewesen to Osenbr. van vlesche in den knokenhouwerampte to vorkopene, dat men mend, so wal in eren ampte als vor dat gemene gud unde beste nutte sy, nicht geslagen en werde, so dat twe eder dre myn of mer tor tiit tosamende eyn rind duslange vakene geslagen hebn, dar umme men so guden kop in den scharnen, als wal behof were, nicht hebn en kan, alsulk dan angesen vor dat gemene beste - sind wy borgermestere unde raed des stades to Osenbr. mit unsen frunden, de mit uns to rade gengen in deme jare unses Heren, als men scref dusent verhundert twe unde seventich, up den neisten gudensdach na sunte Egidii dage samentlike unde eyndrechtlike overkomen unde eyns geworden van den knokenhouwerampte to Osenbr. vorg(enompt), dat eyn itlik gildebroder in den vorg(enompten) ampte nu mer na dessen vordrage sal allene in den scharnen slaen unde vorkopen yo tor tiit eyn egen rind, twe, dre, ver myn eder mer to siner egenen behof, up watte dach eder wo vele he kan eder wil, dar nemant anders van jenigen gildebroderen medehandelinge, anwachtinge, nut eder vordrach mede ofte dar an hebn en sal, sunder wat wo vele eder wo vakene eyn gildebroder slan kan unde wil, mach he doen unde sal allene to sinen besten wesen so vorg(escreven) is sunder argelist. Unde oft hir enboven jenich gildebroder mit jemande sinen medegildebroderen jenich vordrach makede an den slane unde dit so vorgescreven is vorbreke unde dar over bevunden worde kentlike, de en solde bynnen eynen den neisten jar dar na nicht in den scharnen slaen eder vlesch vorkopen. Unde dat solen melden de gildemesters by der tiit in den ampte vorg(enompt), unde desulven gildemestere in den knokenhouwerampte solen dit alle jar, wan se to gildemesteren gekorn sint, vor den borgermestere unde rade by der tiit ton hilgen sweren, dit aldus in eren ampte to holdene unde to meldene, so vorg(escreven) is. Unde dit ok aldus to holdene in den knokenhouwerampte up der nyenstat, dat ok de gildemestere dar solen sweren vor den rade up der nyenstat, in eren ampte dit to holdene unde to meldene gelik up der oldenstat, so vorg(escreven) is.
De vynnenkykere in den knockenhouwerampte gesat werden sollen alle jar ton hilligen sweren, dat se beseen unde vorwaren, dat in der scharnen to Osenbr. nyn vlesch vorkoft werde, dat wandelbar unde nicht geve en sy; unde wat van vlesche overblivet des sondages, dat men dat des dinxedages dar na nicht en sal weder in den scharnen vorkopen, noch dat des dinxedages overblift, des donderdages vorkopen, noch dat des donderdages overblift, dat des sondages vorkopen, darmede se to holdende van meydage went Mychaele.
Nr. 141. Iuramentum des lakenmeters.
1473 April 27.
Anno etc. LXX tercio des dinxedages na Quasimodogeniti wart Hermanne Blomen des stades elle bevolen, lewand to metene, in de bussen to leggene, wes dar inhoret, so swoer he desse nagescrevene puncte mede to holdene: ton ersten, dat he dat ergeste buten leggen sal; item nyne twe stucke in eyn to leggene, dat he tekene; item dat he nyn vromet lewant tekenen zole; item dat he nyn lewant umme leggen sole, dat eyns getekent is; item sal he den stok by der eynen ziid tekenen nicht achter rugge; item sal he de ende des lewandes besegelen; item nyn lewant leggen unde tekenen, dat nyn kopmans gud en sy; item sal he dat lewand meten by der kortesten ziid; item en sal he nemandes koep zetten; item sal he den kopmanne gelike wal gewegen wesen unde ok nemande vor den andern nawisen; item wes he des dages vordenet van lewant leggene, dat in des stades bussen horet, dat sal he to des stades behof des avendes in de bussen leggen unde nicht tosamende komen laten, tor stundt als idt entfengt in dat block leggen, oik alles lennewandt und garens to kopen und to verkopen sich genzlich entholden.
Nr. 142. Wo men de jarmarkete holden zal seitens der fremden Kaufleute.
1471 Mai 15.
Alse twydracht unde schelinge is gewesen tuschen uns rade to Osenbr. an de eynen unde den gemenen gildemesteren der ampte dar sulves an de anderen siden umme de vryen jarmarkete mit den vromeden kopluden uth to stande unde to vorkopene, so dat wy raed van Osenbr. berichtet weren, dat de vromeden koplude mochten in den vrien markete tho Osenbr. ver werkeldage ute staen unde vorkopen; unde de ampte menden van oldinges geholden were, men nicht mer dan dre werkeldage ute staen unde vorkopen solde unde den verden dach in den huse staen unde zamkopes vorkopen etc. Doch dar umme int leste umme des besten willen unde eyndrechticheit, ok umme bede willen der ampte in deme jare unses Heren als men scref dusent verhundert eyn unde seventich, up den neisten gudensdach na sunte Servases dage sind wy borgermestere unde rad des stades to Osenbr. mit unsen vrunden van den olden rade, van den weren unde van den ampten samentliken unde eyndrechtliken overkomen unde eyns geworden umme de vrien jarmarkete to Osenbr. unde ok umme de veer kermisse alse ton Barvoten, ton Augustineren, ton Nortorpen unde ton Godesridderen mit den vromden wantluden, kopluden unde kremeren bynnen Osenbr. to vorkopene unde to holdene so hir nagescreven steit: alse wan de vrien jarmarkete zin bynnen Osenbr. bynamen to herenmysse, in den gemenen seende in der vasten unde wan des hilgen craces dach is exaltacionis, geheten nyemarket, so mogen itlikes marketes de vromeden wantlude, koplude unde kremere | bynnen Osenbr. ere market holden, utestan unde vorkopen dre werkeldage eyn na den anderen volgende unde den veerden in den husen stan unde zamkopes vorkopen. Unde de veer kermisse mogen ze ok desgelik utestan unde vorkopen, yo eynen dach to itliker kermisse unde anders nicht.
Nr. 142 a. Erläuterung zum vorstehenden Vertrage.
1490 Okt. 29.
Alse unse vorfaren heben in vortiiden myt eren frunden to rade horeden gesatet in den vryen markeden nemenptliken to herenmisse unde in den gemenen zende yn der vasten jeweliks markede de vromeden wantlude, kremere unde andere koplude bynnen Osenbr. ere market holden, uthstan unde vorkopen in dre werkeldage eyn na den anderen volgende unde den verden in den husen stan unde samptkopes unde stuven vorkopen unde nicht so klar gesatet en was, wanner sulke dage in den markeden eirst anghaen solden, dorch nu somige twyginge was, sind wy borgermestere unde raid des stades to Osenbr. mit unsen frunden, (de) mit uns to rade horet, semenptliken unde eyndrechtliken dar umme dalling vriigdage na Symonis et Jude a(postolorum) in den yare, (als) men scref M CCC XC, overkomen unde eyns geworden, dat nemenptlike in den vryen markede to heremisse de eirste market werkeldach sal sin, de neiste werkeldach na sunte Crispini unde Crispiniani dage, unde na de anderen twe werkeldage deme eirsten neist volgende unde in der vasten ton zeende in den vryen markede sal sin desulve dach des zendes de eirste markeldach unde dar na de anderen twe werkeldage den [e]irsten dan neist sin volgende unde in den beiden markeden myt den verden dage torn samptkope unde stuven in den husen to vorkopene to holdene, so unser vorfaren sate dat ufwiset, unde hir mede ewiger sate so vaste unvorbroken to holdende.
Nr. 143. Van der wage aldus to holdene.
1477 Januar 17.
Wy borgermestere unde rad der stad Osenbr. unde de mit uns to rade horet, hebt overtrachtet de nutticheit des gemenen besten, to vormidende unde to vorhodende, bedroch mit gewichten unde ungewrogeden wagen gescheyn mochte, ok to behof der stad to Osenbr. in profite de beth vortgesat unde geholden mochte werden, unde alse dan aldus lange nicht so dar, alse wal behof were gewesen, stetlike zate unde ordinancie dar van is gewesen, hebn wii de olden kunde, den van al sulken saken witlik was, wo men dat in gilden unde ampten unde ok buten gilden van alle manne to holdene plach, gevraget unde dat gelech besunnen - sind dar umme eyndrechtliken overkomen desser nabescrevenen sate in deme jare der gebort unses Heren, als men scref dusent verhundert seven unde seventich des frigdages na Felicis in pincis unde zettet in eyne stede vaste zate vor uns unde unse nacomelinge, dat alle yseren, stael, bly, koper unde metal, wulle, bottere, kese, was, vlas, figen, rosyn unde allet, dat men to wegene plecht, dat men inkoft, sal men bringen up des stades wage unde dar laten wegen unde leveren unde dar afgeven na underschede, so hir nagescreven steit. Doch umme vrede unde ton besten den ampten unde gilden to Osenbr. hebbe wii overgeven, dat de kremere mogen utwegen teyn punt samentliken unde dar beneden unde nicht enboven, sunder koften ok de kremere samptgud, wolden dat delen sunder wage mit lotenen, mogen se don; unde de smede, kannengetere, kopperslegere mogen utvorkopen mit gevrogeden punden ofte knipwagen XX clene punt unde nicht hoger. Wes dar boven were, dat worde dan in eder utvorkof, solde men up des stades wage bringen, dar wegen, leveren unde dar afgeven, so sik geboret. Unde sal de weger truwe sin in deme wegene den eynen alse den anderen, also utwegen alse he ingewegen hevet, oik de axsise furdern und alles wage und stedegelt in der stadt kisten leggen sunder argelist.
Item sal men to Osenbr. mit nynen knipwagen wegen, de en sin dan to Osenbr. van unsen mestere, wy dar to zetten, gemaket mit wroge ofte gewroget mit unses stades rade getekent, unde de en solen nicht hoger holden noch swarer sin, sunder also gestellet, men dar nicht mer dan twintich clene punt moge mede wegen. Unde de hokere mogen wegen halve kese unde stucke; de helen kese unde andere gud, men to wegene plecht, sal men up des stades wage bringen also vorg(escreven) is. Unde de weger up [der] nyenstad en sal nicht up de vore eder dar af wegen, ok nyne botteren, punt keses eder halve punt, sunder wullen unde anders mach he wegen seventich cleyne punt dar beneden; wes dar en boven is, sal men alle bringen up de wage der oldenstad to Osenbr.
Item mogen ze buten Osenbr. wegen, wo swar se willen.
Item hir volget na, wes men geven sal up der wage: dat hundert wasses to wegene II den., dat halve hundert I den., dat verdel wasses I hellinc; wat beneden XII punt is, I ferink.
Item eynen zyntener kopers ofte ketele tennes, blyes unde potte, al achte punt unde hundert vor eynen zyntener, yo van eynen itliken zintener II den.
Item eyne wage stafyserens holdet VI stige punt II den., van eyner helen wage in eynen hope II den., van eyner halven wage in eynen hope I den., brockes yseren, Leneps yseren XX punt vor eynhundert to wegene I hellink.
Kolsch wage yseren VI stige vor eyne wage to wegene II den.,
Item scheppunt speckes XV stige vor eyn punt to wegene VI feringe.
Eyne tunnen botteren vor dat holt XXXVIII punt unde vor de botteren verteyn stige punt to wegene VI feringe, vor de halven tunnen eynen swaren, dat verdel eynen swaren.
Item eyn punt keses holt XV stige; vor eyn punt II swar, dat halve punt keses I swaren, dat verdel eynen hellinc, unde wan men kese besunderen weget, to wegene I ferink, als dat van oldes is zedelik gewesen.
Eyn cluwede wullen is achteyn punt.
Eyn cluwede ungels is achteyn punt, to wegene I ferink.
Eyn punt sypels holt XV stige, to wegene II swar, dat halve punt I swaren, dat verdel I hellink.
Item wes men tor voer wecht to gevene van eynen punt swars I den., III punt vor eyn punt to voer.
Item van eynen emmer honiges to metene I den., item van eynen halven emmer I hellink, eyn verdel I hellink.
Van eynen | korf figen I den.
Eyn top resins I hellinc unde van eynen korf resins I den.
Nr. 144. Sequitur, wo men yth holden sal mit der utteringe. Twe zate. Conclusum wegen (Ver)äußerung von Renten etc.
1472 März 16.
Alse leder vakene unde vele bynnen Osenbr. de swigene ban umme jarlikes rente van gestliken personen unde ok van leyen umme vorwilkoringe willen gelecht unde geholden werdet, ok gestliken personen, den armen zeken unde kranken, den rade to Osenbr. unde anderen erer rente bynnen Osenbr. entholden werden, de lude in den husen boven ban unde velen manungen unde gerichtes vorderinge wonende bliven unde nicht betalen, dar over de huse vorvallen, vorderven unde vorballewet werden, so dat men deshalven, de wile de huse nicht woeste en sind, lanksem to utteringe der huse komen kan unde malk siner rente entberen moet, - alsulkes dan angeseen unde to vorhodene sind wii borgermestere unde rad des stades to Osenbr. mit unsen vrunden, de mit uns to rade gaet, samentliken unde eyndrechtichliken in deme jare unses Heren, als men scref dusent verhundert twe unde seventich up den mandach na deme sundage Judica, overkomen unde eyns geworden vor dat gemene beste gestlik und wertlik bynnen Osenbr. unde zetten vor eyne ewige sate vor uns unde unse nacomelinge to ewigen tiiden vestliken to holdene in desser wise hir nabescreven: oft sake were, dat yemant van unsen borgeren unde undersaten umme rente willen eyn yar lank in den banne entzete ofte vorhardede oft de yene, de eynen unsen borger oft medewoner leyen eyn jarlank to unwillen sine rente entzete unde vorenthelde unde nicht betalde, dat witlik were, so mach de ghene, de den anderen dan in den banne hadde ofte den men de rente so to unwillen vorenthelde, na vorlope des eynen yars vorgescreven sodane hus, lant, garden unde erftal, dar men de rente ynne hadde, bynnen Osenbr. oft in der veltmarke vor Osenbr. belegen, utteren na wonheit, rechte unde zede des stades to Osenbr. De dan so de utteringe dede unde eme so de erftal vormitz der utteringe vorbleve, de mach dar upslaen eynen vorsetenen tins des sulven dan vorgangenen jars unde ok den upkomenen tins des yegenwordigen yars, unde den solen wii unde unse nacomelinge bi der utteringe beholden unde bistant don de were to rumene den ghenen, den dat so vorbleven were. Unde oft der erftal so welk vormitz sulker utteringe an de gestlikheit queme, dat solde men were in wertlike hande keren unde bringen. Unde de wile dat men des nicht don en konde eder en dede, zolden unde wolden wii borgermestere unde rad to Osenbr. des unse herlicheit, rechticheit unde alle stades dracht dar ynne beholden.
Sequitur al(tera) (zate):
Nr. 145. Ratificacio exterminacionis. Statutum, dass kein weldtlich gut, so binnen der stadt und feldtmark liegt, an geistliche kommen oder stadtdracht und beschwerde thun solle.
1477 December 19.
Wy borgermestere unde rad der stad Osenbr. hebn mit den ghenen, de mit uns to rade horet, overtrachtet de zate unse vorvaren in deme jare der gebort unses Heren, do men scref dusent verhundert twe unde seventich up den mandach na deme sundage Judica vor dat gemene beste gestliken unde wertliken van utteringen to Osenbr. gemaket hebn, vestigen dat ok alhir, alse dat inholt unde alse dan in deme lesten des sulften gesettes steit also gescreven: "unde oft der ervetal so welk vormitz sulker utteringe an de gestlicheit queme, dat solde men weder in wertlike hande bringen unde keren; unde de wile men des nicht don en konde eder dede, solden unde wolden wii borgermestere unde rad van Osenbr. des unse herlicheit, rechticheit unde alle stadesdracht darynne beholden" etc. Up dat dan alsulk de vestlike werde geholden, de dracht der stad unde gemenen besten des stades tho Osenbr., der wal noet is to bewarende, nicht en vorkome, ok nyne twydracht der gestlicheit to Osenbr. unde uns, de Got almechtich eyndrechtich bewaren mote, errise unde upstae, so hebbe wii na rade aller, de mit uns to rade horet, gesatet over unse wybbolde, gud, huse, lant, garden unde erftal, bynnen Osenbr. unde in unser veltmarke gelegen, unde zettet in deme jare na unses Heren gebort dusent verhundert seven unde seventich des frigdages na Lucie virginis: oft der erftal unde egendom vormitz utteringe an de gestlicheit van leyen queme unde to geuttert worde, betalde doch dan de yene, deme de erftal afgeuttert unde in gestlike hande gekomen were, vormitz sik sulven eder eynen anderen sinen vrunde leyen, deme he des gunde, bynnen eynen yare unde ses weken na der utteringe erst volgende de twe tinse de yene, de dat to sik geuttert hadde, to sik hadde genomen unde gerichtliken scaden unde kost de gestlike man van der utteringe wegen utgegeven unde gedan hadde mit deme tinse ok bynnen den sulven jare vorschenen were, so solde men den leyen, de erftal afgeuttert were, eder leyen, deme he des gunde, weder laten sunder yenige vorder indracht, alse dat in der utteringe were vorblewen, alle stadesdracht so leyen geboret dar af to donde. Wanner over de tiit vorlopen were, so dat de yene, deme dat afgeuttert were, nyne gnade en behalf, dar so weder antokomene, eder desses also eyns hadde gebruket unde ton anderen male ok, oft dat overgeuttert worde, also wolde vornemen, dar men ene dan nicht en dorfte tolaten, so solde men doch dat, alse men ersten konde, in wertlike hande bringen, unde de wile men des nicht don en konde eder dede, solden unde wolden wi borgermestere unde rad vorgescreven des unse herlicheit, rechticheit unde alle stadesdracht dar ynne beholden, alse dar van in der ersten zate steit ok gescreven. Unde up dit de beth werde gehalden, solen der stades richtere, wanner der gestlicheit mit utteringe erfnisse vorblift, so vorgescreven is unde er de richter besegelinge do, lofte vor notarien unde instrumente nemen uns unde unsen nacomelingen de overgeven sunder alle argelist.
Nr. 146. We van wakengelde gevryet syn.
1479 Juli 6.
Desse nabescreven sind gevryet van wakene: de borgermestere unde rad van den husen, de se sulven bewonet, de wile ze den rad besittet, des stades knechte, de wile ze stadesknechte sind, de scriver, des stades richter, de dat wakegelt sammelt, kemener, de de porten slutet unde de de burclocken wart, apoteker, stadesarste, de vrone oft besater, stadestymmerman, sind desse alle vorgescreven allene van den husen gevryet unde ok de swornen stadeswekere ze sulves bewonet. Hebn se mer huse, gedeme ofte worde, solen ze wakegelt af geven, gelik alse andere schuldich sint, allet so hir nagescreven steit.
Item van allen wybboldenguderen sal men wakegelt geven, so dat ok van oldes geholden is, de huse bewonen dan geistlike oft wertlike lude angezeen, eyn itlik gud mit siner borden unde dracht overgeit. Unde is clar eyns geworden in deme jare unses Heren, do men scref M° CCCC° LXXIX° des dinxtdages na Unser Leven Vrouwen dage visitacionis: alse van enen huse twe penninge, van enen gadem eynen penning, van ener word, dar wanner huse up gestah hebt, enen perming.
Item des stades knechte solen gaen mit den ute den weren unde gildemesteren, de dar to gesat sind, eyn itlik in siner lescop unde sammelen truweliken dat wakegelt unde boren so hir vorgescreven is. We dat vorhardede to betalen, solen de knechte penden, unde dat wakegelt solen, de dar to geschicket sind ute den weren unde gildemesteren, overantworden enen, de dar to jarlikes to geschicket wart, de den wekeren dar af sal lonen. Dit is umme dat gemene beste gesat, up [dat] de stad in guder wake unde hode moge bliven unde up dat men de beth gude wekere mogen krigen.
Item de sworne wekere, wan en dat bevolen wart, dat men sammelen wil dat wakegelt, solen dat vorkundigen tovorn unde vorbodescopen unde van der vorkundeginge sunderlinx nyn gelt boren.
Item wan de knechte so dat wakegelt helpen sammelen, sal men eynen itliken dan geven dre penninge unde nicht mer.
Nr. 147. Van herwedde unde gerade.
1479 Oktober 8.
Wy borgermestere unde rad der stad Osenbr. hebn betrachtet mit wetenheit unde mede rade, vulborde unde consente aller, de mit uns to rade horet, dat de ersamen unse vorvaren borgermestere, rad, borgere unde inwonere unser stad Osenbr. vorgescreven over manigen jaren tovorn unde wi na stetliken also geholden hebn, dat nyn unse borgere, borgersche noch inwoners der stad Osenbr. van yenigen anderen borgeren eder borgerschen noch inwoneren to Osenbr. yenich herwede eder gerade, dat eme angestorven ofte angevallen mochte syn, manen noch boren en solde noch en mande ofte en geborde. Doch andere de buten Osenbr. wonden van unsen borgeren, borgerschen unde inwoneren unser vorg(escrevenen) stad herwede unde gerade bemaneden, ok somige enbuten wonende, de vorder in lede eder gradu besibbet weren deme doden, dan dat herwede ofte gerade in unser stad vorvallen was - de borgere, borgerschen ofte unse inwoners eder en gelike naweren vornomen unde menden, herwede unde gerade to borene unde de unse nicht, also better recht to hebbene dan unse borgere, borgerschen ofte inwoners to Osenbr. Ok wanner unsen borgeren, borgerschen ofte medewoneren herwede eder gerade buten Osenbr. anstraf, bewilen darto worden gestadet, ok underwilen dorch somigen heren, stede eder wybbolde gesette worden gehindert unde en geweigert, ok went to deme herwede harnsch horet unde to deme gerade vele clenode over des utgifte unse stad were gekrenket unde eyn del unser borgere, borgerschen unde medewoneren gearmet, ok went men mende, van herwede unde gerade des doden schult nicht schuldich solde sin to betalende, dar over de erven besweret unde de gelofliken schuldenere bedrogen mochten werden - al sulkes unde vil mer nut unde bederf unser stad Osenbr. hebbe wii vor dat gemene beste unser stad Osenbr. vorg(escreven) angezeen unde in deme jare und dage nabescreven mit guden rypen rade vor uns unde unse nacomelinge tom ersten vornyet unde bestediget unser vorvaren unde unse geholden alse vorgescreven so dat vormach: dat nyn borger, borgersche noch inwonere der stad Osenbr. yenich herwede eder gerade van den anderen, de bynnen Osenbr. wonen, sole manen noch boren, unde zetten vorder in eyne steden vasten ewiger unvorbrekeliken zate vor uns unde unse nacomelinge also, dat ok nyn borger, borgersche noch inwoner leye unser stad vorgescreven yenich herwede noch gerade eme buten Osenbr. mochte ansterven eder anvallen, en sole bemanen noch boren unde ok weder umme nyn herwede noch gerade yemande utgeven; des also unse borgere, borgerschen unde inwonere leyen solen geneten unde entgelden unde dat wii sulves nicht en willen noch en solen dar yemande inweren eder torichten noch gestaden to gerichtet werde sunder alle argelist. Unde up dat diit de vestliker na desser tiit unvorbreklick to ewigen tiiden worde geholden, hebbe wii desse unse bestedinge unser vorvaren, ok desse unse sate in unses stades bok laten scriven. Actum et statutum anno Domini millesimo quadringentesimo septuagesimo nono die Veneris post Remigii confessoris.
Nr. 148. Van utladinge. Ansetzung einer Steuer fu¨r Bestreitung der Prozesse vor auswa¨rtigen Gerichten.
1480 April 21.
Item in deme jare na Godes gebort M° CCCC° unde achtentich des vrigdages na deme sundage Misericordia Domini, up dat desse vorgescrevene zate van herwede unde gerade also de vestliker geholden werde, ok de stad van Osenbr. unde ere inwoner in eren vriiheiden, privilegien unde indulten van unsen hilligen vederen, den pawesen unde Romeschen keyseren mildichliken tegen utladinge gegeven sind, beschermet werden unde dar bi bliven mogen, sind wii borgermestere unde rad der stad to Osenbr. mit raede, medeweten unde vulborde aller, de mit uns to rade horet, overkomen unde eyns geworden vor dat gemene beste, dat wi van unses stades gude de vorgescrevene sake willen vordegedingene, so lange wii der in vredelik besit komen. Unde des to hulpe der kost solen alle wertlike lude, de egenen roek bynnen Osenbr. hebn, alle jar geven up tiit wii dat insetten werden eyn itlik enen penning; dat gelt men leggen sal in eyne sunderlinx kiste unde oft men dar to mer behovede, dar vorder raeth upheben unde besorgen bi den privilegien unde zate to blivene sunder argelist.
Doch sal de borger oft inwoner unser stad, dar van de sake herkomet, sik hebn unde holden hir ynne unde in der sake na rade unde guddunken unser unde unser nacomelinge borgermestere, rades unde de to Osenbr. to rade horet.
Nr. 150. Van der schilder ampte unde van der remensnyder ampte.
1480 November 20.
Ratsschluß über den Verkauf von Weißleder.
Anno Domini M° CCCC° LXXX° feria secunda post Elisabeth vidue sind vor uns borgermestere unde rade der stad Osenbr. unde de mit uns to rade horen, gekomen de gildemestere unde dat schilderampt up de eynen unde de gildemestere unde dat remensniderampt up de anderen siiden, unde alse ere gebrecke
unde schelinge vor uns leten vortellen so, dat de schilder unde zedeler witleder gereden unde allunden halteren makeden mit wervelen unde dar to witleder vorarbeideden in zadelen, remen unde anders, dat de ledersnider menden, sik dat so nicht solde geboren unde in ere ampt rorde unde en allene to solde horen. Dar de schilder unde zedeler weder up antworden, alsulk hadn ere vorvaren in eren ampte also gehalden unbebispraket, utgesecht allene, dat se nyn witleder maken unde allunen mochten dan dat se under eren messeden vorarbeideden, unde en mochten anders in nynen stucken witleder vorkopen, dan se sulves, so vorgescreven is, in zedelen, tomen, gereiden, halteren, remen unde to erer rescop behoveden, unde erboden sik des mit eren oldesten eyn beholt mit eren eden up to donde. Dar wi uns up bereden unde stadeden de vorg(enomten) schilder unde zedeler, dat behalt to donde, deme se mit Matheuse zedeler, Hinrike den meler upn Campe, Clawese glasemaker unde Hinrike zedeler also deden unde sworen unde behelden dat; dar mede de parte also gescheden worden unde also vorder sal mer gehalden werdene. Des in orkunde unde in gedechtnisse to blivende hebbe wy dit in unses stades bok don scriven.
Nr. 152. Nota van der wulner wantsnider.
1480 November 2.
Einschreibepflicht und Jahresgebühr bei Verkauf nach der Elle.
Anno Domini M° CCCC° LXXX° feria quinta post omnium Sanctorum sind wy borgermestere unde rad overkomen unde eyns geworden mit den ghenen, de mit uns to rade hort, vor dat gemene beste, so dat eyn yewelik, de in den wullenampte to Osenbr. is, de Osenbr. lakene mit der den utsniden unde vorkopen wil, sal alle jar in der weken na nyen jar komen vor unse loenheren unde laten sik inscriven unde geven dan des jars vor den snede eyne halve mark. Sunder we overs van eren ampte sik nicht late inscriven unde dan allike wal snede, he were dan ok we he were, scroder ofte anders, de solde geven vor den snede twe mark Osenbr. sunder gnade. Unde we sik late inscriven unde vor sinen snede de vorg(escrevene) halven mark utgeve, de en sole nyn stedegelt utgeven in den vryen markeden, anders se sin dan in ampten eder buten ampten, de up den olden huse stan, solen malk geven dre schillinge sunder underscheit.
Burgere so nene wantsnider syn und upm olden raidthuse uthstaen, stedegelt to geven.
Nr. 152. Wülner bröcke, segelgeldt, hegerlinge.
1481 Jan. 12.
Ratsschluß über die Besiegelung der Laken.
In deme jare unses Heren M° CCCC LXXXI° des vrigdages na epiphanie Domini sind wy borgermestere unde raid des stades to Osenbr. overkomen unde eyns geworden mit den ghenen, de mit uns to rade horet, vor dat gemene beste, dat eyn itlik wulner in den wullenampte to Osenbr., [de] lakene maken wil, wan de lakene maket sind, sal bringen an de gildemestere ofte schenken, de to den lakenen unde segelen gesworen hebt, de na insate to bezeende; de lakene dan nicht werdich werden gefunden to besegelene sunder wederworpen unde dar umme brockaftich gefunden worden, geven sal dre schillinge sunder gnade, alse dat alduslange is geholden. Sunder alse uns unde deme ampte des lanksem unde bewilen nyn betalinge en geschak, zette wy vor uns unde unse nacomelinge, dat de gildemestere unde schenken des sulven wullenamptes den broke solen manen, den de also gebroken hadde, sal utgeven unde betalen bynnen verteynnacht dar na, wanner men ene gewroget heft; unde oft de broke nicht bynnen verteynnacht, so vorg(escreven) is, betalt en worde, so en solde deghene, de den broke so enthelde, bynnen eynen jare nyne Osenbr. lakene to Osenbr. maken unde allike wal sinen broke utgeven, er he weder lakene makede. Ok oft yemant van den wullenampte welke Osenbr. lakene vorstilkede, de nicht vorenbrachte, den yenen dar to gesath werden to bezeende, oft de lakene besegels wert weren ofte to wrakene geborde unde broke dar af horde, so vorkoft unde gesloten worden, de dat dede, en sal ok bynnen deme neisten tokomenen eynen jare nyne lakene to Osenbr. maken. Dit so vorg(escreven) is, solen melden unde nazeggen de gildemestere unde schenken bi der tiit des vullenamptes unde den borgermestere to Osenbr. openbaren unde dat alle jar, wanner de rait up der nyenstad to Osenbr. den gildemesteren eder schenken de bussen bevelet unde leth sweren eren ingesatten bescrevenen eed, dan solen ok de sulven gildemestere eder schenken dit also to holdene mede in ere ede nemen.
Item alse de hegerlinge in vortiiden allene grauw unde wyt unde in erer mate smaler dan de anderen lakenen, de men to besegelen plecht, unde noch van snoderer wullen unde garne gemaket werden, sind wy nu waraftigen erynnet, dat somige wulner de hegerlinge, de men nicht to besegelen plecht, dan allene mit den cleynen zegele tekent, brun varwet unde breder maket dan in vortiiden plach to wesende, also bedrechliken vorkopen de hegerlinge vor andere gude lakene, de up besegelen gemaket werdet, sind wy ok eyns geworden unde zettet vor dat gemene beste, dat nemant hegerlinge anders dan grauw unde wyt unde na der olden brede maken en sal. We dar boven brockik worde, en solde bynnen eynen jare dan erst volgende nyne lakene to Osenbr. maken unde dar to to broke geven eyne mark sunder gnade, er he weder lakene makede.
Item dat segelgelt solen boren de gildemestere unde schenken des wullenamptes, er se de lakene besegelt weder van sik don, sunder argelist.
Nr. 153a. De hovetbreve desser nabescrevenen copien syn vorsegelt gelecht to nuth unde behof des gemeynen landes bii de werdigen unde erbaren heren senior unde capittel der kerken to Osenbr.
1483 August 9.
Herzog Friedrich von Braunschweig-Lüneburg entbindet seinen Bundesgenossen Bischof Konrad IV. von Osnabrück seiner Bündnispflicht wider das Stift Münster.
Wy Frederiik van Godes gnaden to Brunswyck unde Lunenborch hertoge enkennen unde doyn kund in dessen openen breve vor uns unde de des van unser wegene to donde hebn, alse de erwerdige her Conrait van Retberge elect unde confirmaet der kerken to Osenbr. siik myt uns unde anderen heren in voreyninge unde vorbuntnisse gegeven unde gesat hevet na inholde der vordracht unde vorbundes breve dar up gemaket, dat uth der vorbuntnysse sal genomen unde uthgescheden wesen de erwerdige byscop to Munster, syne lantschop unde undersaten, also dat her Conrait elect unde confirmat vorgescreven, syn lantschop unde de syne myt uns unde den unsen dar entgegen to donde unvorplichtet syn sollen, beholtliik doch den sulven vordragesbreven in synen anderen puncten in vuller macht to blyvende. Des in orkunde der warheit hebbe wy unse segel an dessen bref doin hangen. Gegeven na Christi gebort M CCCC dre unde achtentich up sunte Laurencius avent.
Nr. 153b. Graf Bernhard IV zur Lippe tut desgleichen im Falle einer Fehde gegen den Grafen zu Tecklenburg.
1483 August 9.
Wy Bernt, edelher tor Lyppe, enkennen unde doin kund in dessen openen breve vor uns unde de des van unser wegene to donde hebn, alse de erwerdige her Conrat, elect unde confirmat der kerken to Osenbr., siik myt uns unde anderen heren in voreyninge unde vorbuntnisse gegeven heft unde gesat na inholde der vordracht unde vorbundesbreve dar up gemaket. Oft wy dan myt deme greven to Tekeneborch to vorder unwyllen of veden quemen umme dat sloth unde herschop. Rede, dat dan de greve vorg(enomt), syne lantschop unde undersaten uth der vorbuntnisse sal genomen unde uthbescheden syn, also dat her Conrait, elect unde confirmat vorgescreven, syn lantschop unde de syne myt uns unde den unsen dar entgegen to donde unvorplichtet syn sollen, beholtliik doch den sulven vordragesbreve in synen anderen puncte in vullenmacht to blyvende. Des in orkunde der warheit hebbe wy unse segel an dessen bref doyn hangen. Gegeven na Christi gebort unses Heren dusent verhundert dre unde achtentich up sunte Laurencius avent.
Nr. 154. Goltschmede handtwerksordnung.
1483 December 26.
To wetene dat in deme jare unses Heren M CCCC LXXX tercio up den neisten frygdagh na sunte Thome apostoli dage sind wy borgermestere unde raid des stades to Osenbrucge mit unsen vrunden, de mit uns to rade gengen, samenptliken overkomen unde eyndrechtliken overkomen unde eyns geworden van den goltsmedehantwerke unde hebn gesat unde settet umme des gemenen besten willen, dar mede in unser stad geholden solle werden, so hir nagescreven is: int eirste, dat nemant bynnen Osenbrugge goltsmedehantwerk en sal arbeyden, he en sy ton eirsten van uns dar to georlevet unde togelaten unde he en hebbe ok ton eirsten bynnen Osenbrugge ofte in anderen loveliken steden uns unde unsen nacomelingen anne genoge twe jar lank mit eynem goltsmede gedeynet unde gearbeidet. Ok en sal he nyn papenkynd noch in wamboirt, alse van luden de yn der hilligen echte vorbunden weren, geboren sin, unde we van uns to der goldsmede vorsamelinge togelaten wert, de sal uns to unses stades gemenen besten twe mark geven unde ok twe mark den ghenen, de dan in der vorsamelinge sind umme vortkumpst der sulven vorsamelinge unde sal dan vort loven unde vorwillekoren de puncte unde articlen by penen so hir na volget: int eirste, dat nyn goltsmet in unser stad sal jenich sylver vorwerken, dar gebrek anne sy, sunder dat sylver, dat he vorwerken wil, sal also gud wesen alse men dat to Collen, Dorpmunde unde Munster to holdene plecht, also beschedeliken, dat se sollen arbeiden gud werksylver, de mark uppe vifteyn loit konynksylvers unde nicht lyder, ydt worde en gebracht eder se smeltent sulves. Unde oft erer welk dat sulven smeltede of branthe kopluden of anderen luden, de dat mit sik hen nemen wolden, unde sulk sylver nicht up erer werkstede solde werden vorarbeidet, dat sal dan de ghene, de dat gesmolten of gebrant hadde, tekenen mit unses stades unde mit sines sulves tekene, dar men by bekennen unde merken moge, dat yt fyn unde gud sy. Unde nemant anders sal sylver bemen of smelten dan de goltsmede in unser stad wonende. Ok en sal nyn goltsmet kopperwerk of des geliiken vorsulveren, yt en werde getekent mit eynen teken, dar dat kopper dor schyne, so dat men darliken erkennen konne dat kopper, up dat dar anne nemant bedrogen en werde. Ok en sal nyn goltsmet van kopperwerke jenich kleynwerk maken, dar bedroch van komen mach, nichtes utgescheden. Desulven goltsmede en solen ok nyne ringe van koppere of van myssinge maken, de se vorgulden zollen, noch ok nyne gulden of ander gelt vorgulden, dar valscheyt ynne were. [De] sulften golt(sm)ede en solen [o]k nicht to [si]k kopen [je]nich tobroc[k]en noch un[to]broken syl[v]erwerk [en] gebracht [w]orde van [y]emende dar [je]nige begissinge an were, dat unrechte mochte gekregen sin eder gestolen, sunder [so]len en sulk by sik beholden, so lange se des clarlike erfaringe krigen, wal unde [re]cht gekregen sy.) Ok en sal nyn stycker bestach sulven maken, up dat men de beth wete, dat nyn quad sylver vorwerket en werde. Unde oft jemant desse puncte in jenigen deile vorbreke, dat kentlik were, de solde dan sunder genade uns to stades gemenen beste dre mark unde den, de dan in der goltsmede vorsamelinge weren, twe mark Osenbruggschs vorbroken hebn, unde in sulke pene der vif mark vorvallen wesen, de men dan van eme manen mach sunder argelist. Unde up dat dyt so vorgescreven bynnen unser stat Osenbrugge to ewigen tiiden geholden werde, so hebn wy dat don scriven tor gedechtnisse in unses stades boyk.
Nr. 158. Acciserolle aus der 2. Hälfte des 15. Jahrhunderts.
Item int erste eyn breet Engels laken to zyse II sol.
Amsterdampmesche
Leydesche
Trechtesche
Deestesche
Eekesche lakene _________________ dat stucke IX den.
Ramundesche
Bommelsche
Weselsche
Nortwikesche
Kirseye ________________ dat stucke v den.
Soestesche
Hammesche
Lippesche
Attendersche
Monstersche
Hessesche
Warborgesche _______________ dat stucke y den.
Item jewelik borzyes
Eyn stockbret Engels
Eyn zaerdoek
Eyn rozenstrater
Eyn beyerdoek _______________ dat stucke III den.
Item eyn yewelik pype olyes..............................II sol.
Eyn tunne rove oylyes....................................VI den.
Eyn tunne botteren.......................................VI den.
Eyn tunne heringes.......................................III den.
Eyn tunne zeles oft tranes...............................VI den.
Eyn tunne theres.........................................III den.
Eyn tunne pekes..........................................III den.
Eyn vat negenogen........................................III den.
Eyn tunne ungels.........................................VI den.
Eyn tunne honiges........................................VI den.
Eyn tunne semes..........................................VI den.
Eyn bleckvath (?)........................................IX den.
Item eyn yewelik stucke stockvisches.....................XII den.
Eyn kreff rekelinges.....................................I Bremer
Eyn deker leders.........................................VI den.
Eyn hundert lenwandes....................................VI den.
Eyn hundert wasses van der wage..........................IX den.
Eyn korf figen...........................................II Bremer
Eyn korf razin...........................................II Bremer
Item dat perd beneden teyn Rinsche gulden................IV den.
Dat perd boven teyn Rinsche gulden.......................VI den.
De osse..................................................II den.
De koe...................................................II den.
Smale rindere alse butte unde sterken eyn yewelik........I den.
Eyn swyn.................................................I helinc
Eyn schaep...............................................I hellinc
Eyn zeghe................................................I hellinc
Item tyn, koper, blig, yo dat gulden wert................I Bremer
Eyn wage yseren..........................................II Bremer
Eyn half wage yseren.....................................I Bremer
Eyn meze staels, dat gulden wart.........................I Bremer
Dertich staels...........................................II feringe
Eyn vat ozemund..........................................IIII Bremer
Eyn hundert Lenepes yseren...............................I hellinc
Dat halve hundert........................................I ferink
Dat hundert tal yseren...................................I hellinc
Dat halve hundert........................................I ferink
Dat halve dertich stals..................................II feringe
Dat halve dertich........................................I ferink
Eyn molt rekelinges......................................I Bremer
Eyn yewelik laes grone eder droge........................II Bremer
Eyn tunne beers..........................................I Bremer