Marienpreis nach der HS Frenswegen 3 des Diözesanarchivs Osnabrück

SOe als de lilye is
onder den doerne(n)
so is myne vreud
y(n)ne onder den
dochteren dit
staet in cantica
in den ewsten ca
pitel Sunte bernt secht Wa(n)t
ny oneuesch ghedacht en quam
in den synnen der weerdigher
maghet marien• als wal in
anderen vrouwen quam de
nochtant reyne van leue(n) wa-
ren• so is se ghecyert ghecroent
en(de) ghelouet bouen allen ande(re)n
vrouwen en(de) ionferen En(de) als
oer oec de engel gabriel to gaf
in der gruete do he sprac Aue
mariadat is sonder alle wee
en(de) sonder alle vlecke en(de) het
beduet oec gruete dat is dat
se de enghel gruetede bouen
alle meehdeliken kuonne de
ye gheweest heef of oec
v(m)mermeer werden sal Ende
daer om ghelijet se salomon
bi der lilyen de suuerlic suet
en(de) schoen is en(de) ghene gheli
kenisse en heuet by den doer
nen• so en hebben oec als ber
nardus tughet de vrouwen
of ionferen ghene ghelike
nis bi marien in doechden• in
renicheit• en(de) in suuerheiden
Maria was oer kerstelike
name daer he de reyne ma
ghet mede meynde en(de) anders
nyemant Gracia plena dat
is vol van ghenaden want
do dat de engel sprac do was
se ter stont vol alre ghenade(n)
Als sunte bernt van oer tughet<1rb>
dat maria also vol van ghe
naden was en(de) noch is ende
altos bliuen sal• dat se nye
mensche en weygherde de ghe
nade of hulpe van oer bigher
de noch oec v(m)mermeer wey
gheren en sal• de oer trouwe
lic gheloeft• en(de) oer myt vol
comen herten dient dat dicke
en(de) manichwerue gheproeft
is en(de) wal beuonden mit ma
nighen exempelen• de men van
oer bescreuen vindt• <gestr.: Grego(r)i(us)>
De here is mit di Gregorius
tughet dat de here mit oer
was van der tijt dat se i(n) oeire
moder licham ontfanghen
wart en(de) ale tijt bi oer bleef
en(de) nu(m)mer van oer scheiden
en sal En(de) des ghelijcs tughet
oec sunte bernt So is de mod(er)
maria altijt mit oere(n) soene
ih(esu)m (christu)m bi al den ghenen
de in doechden leuen en(de) gede
en(de) marien louen mit oeren
woerden en(de) wercken ende
daer volherde(n)de bi bliue(n) mit
enen salighen leuen Ghebe
nedijt bistu onder den wyue(n)
Bernardus tughet en(de) secht
dat maria grotelic ghebene
dijt was bouen allen anderen
wiuen want ny gheuonden
en wart• dat ye vrouwen
naem so reyn• so walspreke(n)
de so guedertirn was mit veel
meer doechdem als maria was
En(de) ghebenedijt is de vrucht
dijns bukes Augustijn(us) secht
Dat was ih(es)us (christ)us de is en(de)
en(de) was altijt ghebendijt• en(de)<1va>
sal ewelic ghebenedijt reg
nierende bliuen mit gode den
vader en(de) miten hillighen
gheeste ewelic in ewicheide(n)
Als sunte bernt tughet• so
was de vrucht oers bukes
allen gueden menschen ene
ewighe benedijnghe en(de) ene
ewighe salicheit• en(de) was alle(n)
boesen menschen ene ewighe
vermaledijnghe en(de) ene ewi
ghe onsalicheit En(de) he secht
De bleef reyne maghet son
der alle wee en(de) sonder alle
vlecke der wijflicheit en(de)
sonder alle quetsinge oers
bukes en(de) oers ghebenedide(n)
lichams En(de) daer om secht
de enghel gabriel• dat se
ghebenedijt is bouen allen
wiuen• welke doechde se
hadde en(de) ontfenc oeren le
uen soen ih(esu)m (christu)m daer wi
alle doechden leuen en(de) wal
uaert af hebben en(de) ghebru
ken En(de) deser lieuer reynre
maghet marien to eren en(de)
oeren soen ih(esu) (christ)o to weer
dicheiden• so heb ic dijt boeck
vergadert en(de) ghecopuliert
En(de) op dat ic en(de) een yeghe
lic me()sche dese twe te bet•
louen en(de) dancken mit ghe
dachten en(de) medeliden ende
medeformich to make(n) dat
grote liden dat de lieue here
om des menschen wil sijn dur
baer bloet ghestort heuet•
en(de) op dat een yegheic men<1vb>
sche toe ber toe se dat de bitter
doet an em nicht verloren
en bliue En(de) dat dit <gestr.: b> duer
baer bloet is• dat tughet
sunte gregori(us) Daer he secht•
Wa(n)neer de mensche also le
uet dat he na desen leuen
ter hellen vaert• so is dat
bloet ons heren em een duer
baer bloet gheweeset• Wa(n)t
het heft em ziel en(de) lijf ghe
golden En(de) bernardus secht
Al dar iden dat de lieue he(re)
in syijnre passien leet en(de) so
bicterlic als he dat leet vm
mer so gheheelic en(de) so claer
lic heeft maria de moder
godes in oer herte en(de) in oere(n)
sy(n)nen dat gheleden• Hijr om
heeft salomon wal ghespro-
ken dat maria so onghelijc
is onder den dochteren Glosa
dat is onder den menschelike(n)
ku(n)ne mit liden en(de) mit druc-
ke gheweest also als de lilye
is onghelijc den scarpen
doernen Bernard(us) secht•
dat maria• so droeflic be-
druect was dat men des
ghelijcs nicht ghesien en he
uet van anbeghi(n)ne dat he
van bethanien ghenc tot
effrem en(de) voert tot ih(e)r(usa)l(e)m
hent he to completen tijt int
graf wart ghelecht ende
oec een wijl tijts daer na
so dat oer herte en(de) synne
ny sonder groten druck en(de)<2ra>
en(de) liden en hebben gheweest
hent se oen weder sach ende
leiflic mit oer sprac Augusti(us)
secht dat se vertien iaer leue
de na ons heren doet• en(de) dat
se de hilighe steden alle da
ghe eens om plach te gaen•
dat veel weghes is als de
boeke van den hilighe(n) lande
in holden En(de) des ghelijcs
en dede ny menschen na oer
so dat salomon meynt dat
se redelic• en(de) mit recht hei
ten mach ene liie of ene
rose van allen vrouwen•
Augusti[n](us) secht wa(n)t deser
punten manich en(de) veel sijn
de nicht half becreuen en
sin van vele lidens dat se
hadde en(de) leet in guede(n) vry
daghe• so veel• dot des ghe
lijcs ny van mensche(n) ghe
sien of ghehoert en is soe
secht de wise man Ghelijc
als de lilie is onder den doer
nen so is mijne vrendy(n)nne
onder den dochteren Glosa
dat is onder den ku(n)ne der
menschen Seneca secht•
Als de winter comet• en(de) de
somer en wech gaet• so tro
ren• en(de) <gestr.: miss> misfrouwet sic
alle diere en(de) voghele• ende
en sin van rechten herten
nicht eer vrolic hente de
zuete tijt en(de) somer weder
comet Do was de reyne
maghet maria doe oer de<2rb>
zuete somer ih(es)us (christ)us af
ghinc en wart se nicht recht
vrolic• noch wal te vreden
hent se bi oeren soen verhe
uen wart bouen alle choren
der enghelen n den throen
en(de) verblijt wart mitten
vader en(de) den soen en(de) den
hillighen gheest inder ewich(ei)t
de zuete lieue tijt te ghebru
ken mit allen hemelsche(n) he(er)e
Als de lilie i onder den
doernen so is mijne
vrendy(n)ne o(n)der den dochtere(n)
Crisostom(us) en(de) de grote albert(us)
seggen dattet licham onses
heren tedere an(de) cleynliker was
dan ye vleyslic licham ghe-
wart En(de) daer om ghelijctet
de wijse salomon bi der lilien
en(de) meynt dattet recht so teder
was van been• so onghelijc by
anderen vleyschlike(n) me(n)sche(n)
als de lilie onghelijc tedere
en(de) edelre is bi den doernen•
of bi anderen harden blöme(n)•
Daer om secht augusti[n](us) dat
ih(es)us (christ)us de godes soen meer
re pine leet• dan ye mensche
want he tederre was van
vleysch en(de) blode dan enich
me(n)sche Augustin(us) secht• dat
de bitter passie ons here(n) ih(es)u
(christ)i de he leet an den cruce
an dat teder cleynlike vleysch
den mensche mit medeliden
in groter ghedenckenisse staet
te hebben en(de) duerbaer bloet
(christ)i den menschen staet nauwe<2va>
to wachtene• mit welken he
den menschen verloest heeft
Daer sunte bernt af secht•
Weert dat ghi vergadert hadt
al de dropelen bloedes vallen
de van der siden (christ)i en sold[?]
se nicht to male nauwe hoe
den en(de) bewaren mit sorghen
Also vele meer bewaert en(de)
behuedt uwe ziele mit ghe
beden en(de) mit älmissen ende
mit allen gueden wercken•
voer welke he al sijn bloet
ghestort heuet in groter pi-
nen en(de) liden Als he secht
doer den p(ro)pheet ysias Jc heb
de perse alleen ghetreden
Crisostom(us) secht Allent dat
god om des menschen wille
gheleden heeft• dat heeft
he mit gueden wille en(de) mit
groter verduldicheit ghele
den om den menschen een ex-
empel te geuen• dat se gheern
en(de) willichlic liden solden• so
wat em de here toe sent ver
duldichlic liden moeten Wa(n)t
sunte grego(r)i(us) secht• Dat in
verduldighen liden is altoes
veel loens en(de) verdienstes•
¶ Als men een exempel leest
Van vijf doctores de gheeste
lic waren en(de) een afgheschei
den leuen leyden de bi een te
samen spraken van der pas
sien ons lieuen heren myt
veel suuerliker woerden en(de)
mit ouerdenckinghe des
groten iamers ende lidens
en(de) wo he dat al mit verdul
dicheit leet• en(de) worden des<2vb>
eens dat een yeghelic een
merkelic punt seggen solde
van verduldighen liden De
eirste sprac van verduldighe(n)
liden en(de) seechde aldus God en
had sijnen eengheboren soen
nicht ghegeuen so veel te lide(n)
nicht rechte guet ghewest
en(de) nuotte Ende want nicht
beters en is dan verduldich
liden daer om gaf oen sijn
hemelsche vader meer te lide(n)
op eertrike dan ye mensche
gheleet En(de) daer om sprac
de here in den ewangeli on
der de ander salicheiden en(de)
secht Salich sin de ghene de
veruolginghe en(de) liden hebbe(n)
mit verduldicheit Seneca
secht liden is also edel dattet
vernielt veel sunden in den
mensche diet neemt myt
verduldicheit Want het
brenct den menschen tot
sonderlinghe salicheit ¶ De
ander seechde• dat een men-
sche weer in der claerheit•
als he was do he wter dope
quam en(de) em god toende de
ghenade daer he dertich
iaer in mochte leuen sonder
lijflike spise en(de) em seluen
vergeet• doer de liefte godes
en(de) spreke mitten enghelen
als maria magdalena dede
so en mochte he in der ghe
naden nicht so veel verdie
nen• als mit verduldighen
liden daer ons oec grego(r)i(us)<3ra>
seer mede troest ende secht
De dae is ghesat in den alre
swaersten liden• den is een
troest en(de) een hulp de barm
herticheit des scheppers ih(es)u (christ)
En(de) he meynt als wi onder
dat liden liggen• so ist een
groet troest• dat wi ouer
denken de suden de wy ghe
daen hebben• en(de) dat wi dat
nicht en nemen voer enich
liden mer voer godes gaue(n)
Jheronim(us) secht• Dat liden
maket een beke(n)nen sic selue(n)
onder den menschen• ende
wercket manighe doecht
in den menschen• ¶ De derde
sprac Al bede de moder godes
en(de) alle hillighen mit blodi-
ghen tranen oft moghelic
weer voer enen menschen•
daer af en quaem hein nicht
so veel loens noch oerbers•
als van verduldighe(n) liden•
Augustin(us) secht Verduldich
liden werct doechde in den
menschen• als dat golt nit
vuer wort ghepuergiert
En(de) in verduldighen liden
wasschet god veel sunden
van den menschen Ende
noch op een ander stede secht
he dat verduldich lide(n) guet
is want god is also recht
guet• dat he den menschen
gheen quaet en laet ghe-
scheen he en trect daer een
beter wt ¶ De vierde sprac
Wy eren dat hilighe cruce
daer ih(es)us (cristu)s enen halue(n)
dach an stont• so segge ic <3rb>
waerlic wi dat liden
billics meer eeren sullen•
daer om• want (crist)us bi dre
en(de) dertich iaren leet Daer
om salmen billics dat liden
meer eeren dan dat hilighe
cruce Bernhard(us) liden set
enen menschen in enen on
schuldighen leuen de ver
duldelic lidet• Ysidorus secht
De nernstelic ouerdenct dat
loen des tocomenden leuens•
de draghet in eenre ghelijch(ei)t•
alle de liden en(de) quaerheit
deses leuens Paulus secht
Ten sin gheen ghelike pinen
deser werlt te gheliken der
tocomender glorien Ende daer
em secht he dat verduldich li
den so guet is dattes nyema(n)t
vergelten en can Gregorius
secht dat verduldich liden ma
ket den menschen weert alles
guedes• dat god sinen vrenden
doet hijr op eertrike De vijs
te sprac So en is nyemant
lidens weert• dan ih(es)us (crist)us
alleen• want he alleen heeft
gheleden sonder scholt Als pau
lus secht Ten is nyemant li
dens weert• dan dies van her
ten begheert Dat is een he
mels mensche de daer lidet
mit luste• Doch dat is een
godlic me(n)sche de god schowet
sonder middel Dat is de hoech
ste ghenade de ons god gheuet
dat he onse wesen trecket
on sijn wesen en(de) ons vereny
ghet mit em en(de) dat is hijr
in der tijt• dat he ons to sendet<3va>
verduldich liden also als he
op eertrike gheleden heuet
en(de) verworpen te wesen ond(er)
alle menschen en(de) snode ghe-
rekent te wesen• als sunte
augustin(us) secht• Dat wi ald(us)
mit (crist)o nicht verenighet en
sijn• dat hindert ons onse ey
ghen synne en(de) anders nicht
Kierde wi ons mit alre vli
ticheit tot em• mit lutterh(ei)t•
en(de) mit verduldighen lidene•
so worde al onse verlaten tijt
beholden on em En(de) hier om
secht gregori(us) Siet an dat li-
den ons heren ih(es)u(m) (christ)i ende
al sijnre hilighen de al mit
bicteren liden sonder eertsche(n)
troest• mer mit godliken
troest sin gheuaren int ewi-
ghe leuen• Aldus dan heeft
de lieue here ih(es)us (crist)us den
menschen voerghegaen in
groten druck en(de) willich lide(n)•
en(de) mit reynre armoden•
als oen na te volghen en(de) so
medeformich te werden en(de)
em na te volghen mit exemple(n)
de he den menschen vaer ghe
gaen heeft En(de) dit neme de
mensche al int guede• wantter
anders nicht mede ghemynt
en wort• dan een puer salich
eynde en(de) een lutter ongheue(n)st
leuen en(de) salicheit alre me(n)sche(n)•
en(de) te gheschien den alre lief
sten wil godes• op dat de me(n)-
sche mitten liden lilien dat
is mitten gueden mach weer-
den ghetelt• wtten doernen
dat is wten sondighen men-
schen En(de) dan als gregorius<3vb>
secht mach de here ten lesten
daghe seggen totten ghebene
diden de mit em ewelike regne
ren sullen• so als de lilie is ond(er)
den doernen• so is mijne vrend
ynne onde den dochteren En(de)
dat sin sijns vrende en(de) vrend
ynnnen als augustin(us) secht• De
sijne passie en(de) pijne ou(er)dacht
hebben mit medeliden des da
ghes eens• en(de) sijnen wil ghe-
daen hebben Nu laet ons
op staen mit vrouden wtten
slape der hoerdien der weel
dicheit• en(de) der blinder ma
nichuoldicheit onser onbekent-
heit• also dat wy voertmeer
eersamlic wanderen voer gode
en(de) voer alle menschen alsoe
dat wi mitten apostel moghe(n)
seggen Onse nederste en(de) he-
melsche val in dese snode werlt
dat is voer gode en(de) voer alle
menschen guede onse hoech
ste opstaen en(de) onse eersamste
voertgaen wt allen vndoech
den in doechden• so dat de me(n)
sche nicht en sueke noch en
begheer anders dan den leif
sten wil godes Jn eren in scha(n)-
den• in gheluck en(de) in onghe-
luck• nicht en begheer dan
den wille godes Crisostom(us)
secht• dat de mensche drewijl
groten vlijt heeft totte(n) wille
godes en(de) teghen sijns selues
en(de) sijjn eyghen natuer• ende
ropet wt gronde sijns herte(n)
O here dijn wille gheschie•
her sij my lief of leet en(de) dat
doet de lieue here en(de) dat is sijn<4ra>
wil Ambrosius secht• dat wi
allent des steruen solden dat
ons benemen mach een ewich
leuen• en(de) tis de wille godes dat
wi<gestr.: lle> hillich werden En(de) wa(n)t
er ons in voerspoet ende in
ghelucke nicht wal ghesche-
en ene mach• so is ons noet
dat wi verweruen mit liden•
als onse here ghesproken heeft
Tis noet dat schande gheschie•
dat is liden• den gueden daer
in te verdienen en(de) den bosen
mede te dwighen ende sick
daer mede te matighen Ende
want de menschen nit ghmey
ne vol houerdien en(de) weerli-
ker eeren sin• dat den me(n)schen
wal dicke een groet hinder[n]is
to comen mede totten ouerste(n)
guede• daer de here den men-
schen to gheropen heeft mit
sijnen hilighen leuen mit sij
nen liden en(de) mit sijnen zuete(n)
woerden mit manighen in
sprekinghen godes dat den
menschen dicwijl so wal
wort tot gode dat he meynt
nu(m)mer meer sunde te doen•
en(de) nochtant der weerliker
dinghen nicht af en wil la-
ten So is dan noet dat scha(n)-
de en(de) liden den mensche toe
comet• op dat em deme(n)sche
matighe en(de) sick to gronde
geue in den wille godes in
(christ)o ihesu(m) en(de) do myt woerden
mit werken en(de) mit allen
gueden ghedachten dat god-
lic is• ende na al sijn vermo-
ghen em kiere van deser on-
ghetruwer vergancliker<4rb>
werlt• en(de) dringhe doer alle
spot en(de) schamte Als maria
magdalena dede de so recht
my(n)nentlick doer dranck alle
schaemte en(de) spotte en(de) alle
harde ongherechte woerde
En(de) aldus quam se totte(n) here
en(de) vol voer sijne zuete vote
mit groter oetmodicheit en(de)
wosch de mit oeren tranen
der my(n)nen en(de) ouerstoytene
mit saluen des ouervloyen-
den wtgeuens des zueten
roekes• so dat se wtgaf alle(n)t
datter werlt lusten mecht•
also dat magdalena so am
was des gheestes dat se daer
na nicht en vraghede• so wat
men oer to seechde Ende hijr
om ontschuldighede se de here
en(de) seehde Dit wijf heeft
veel ghemynt• en(de) daer o(m)me
sint oer veel sunden vergeue(n)
En(de) in oeren loue sprac he Se
heuet een guet werck ghe-
daen en(de) dit dede de grote
my(n)ne secht bernard(us) Aldus
dan mit veel punten en(de) mit
manighe suuerlike lere he
uet ons de here voer ghegeue(n)
om ons te trecken to danc-
barheit en(de) mit groten lone•
dat de my(n)nentlike here soe
truwelic sijn duerbar bloet
voer den menschen ghestort
heeft• en(de) veel lident heuet
ghehadt• en(de) al de schult en(de)
sunden op em heeft gheno
men de onse voervadere(n) had
den ghe daen en(de) wi namaels
doesn Ghelijc als he op em nam
de schult van den vrouken<4va>
in den ewangeli de in den ouer-
spil beuonden was ende daer
ghestoruen solde hebbe(n) Hier
om• en(de) o(m)me veel meer pu(n)ten
is de here alre seer te loue(n) en(de)
te dancken en dicke sijne pas-
sien en(de) liden mit bitterheit• dat
is mit bitteren tranen te ou(er)-
dencken en(de) dat ghemoede
gheheel te setten int cruce
(crist)i en(de) in sijn duerbar liden
Als de here spreket totter
my(n)nender zielen en(de) oec tot
allen reynen herten en(de) secht
Mijn wtuercoren ic seg iv
vorwaer• ist zake dat ghi
iv lidet in den cruce uwes
lidens als ic my gheleden
heb in den cruce mijns lidens
so wort iv gheopenbaert
en(de) ghegeuen al de vruchte(n)
de ic verdient heb en(de) alle
hillighen ye verdienden•
Och nv merket wo ic ghele-
den heb in den beghin int
middel en(de) in den doet to Jc
wart naert gheboren ende
arm van enen arme(n) wyue
ken een arme maghet ende
heb so voert in armoden ghe-
gaen tot in den doet toe in ma-
nighen groten liden Nu sie
en(de) mercke• dat ic nicht veel
heels en behelt in mijne(n) dur
baren lichame daer <gestr.: men> een-
re naelcen oert op hadde mo
ghen staen Daer om mijn wt-
uercoren wildy comen tot my
in den vader en(de) ghebruke(n) de
vrucht des hillighe(n) gheestes
so oefene dy na my in den<4vb>
cruce dijns lidens also manlic
mit groter vliticheit dat in
dij nicht en bliue so veel daer
men eenre naelden oert op set
ten mach so en sal de vader
in sijne moghentheit noch
de soen in sijnre ewigher
wijsheit• noch de hillighe
gheest in sijnre ewigher my(n)
nen en(de) gudertirnh(ei)t• nicht ont-
holden vor di daer men eenre
naelden oert op sette(n) mochte
Veelmeer farmen en(de) suuer-
like pu(n)ten waren hier wal
in te trecken de al nvt ende
orbarlic weren den mensche(n)
en(de) wal dienen solden in de voer
reden op de passie ons heren
de ic om cortheit wil achter
late Want ancelm(us) secht Be-
ter is wenich te lesen en(de) dat
wal tontholden en(de) to beleue(n)
dan veel lesen mit wenich
ghedachte<in der HS: s zu e gebessert> daer op en(de) quellic
te ontholden en(de) slappelic te
beleuen Daer om scrift lucas
in der eua(n)gelien een cort
veers mit veel syns en(de) secht
Salich sin se de dat woert
godes horen en(de) dat bewaren
dat is diet mitten werken
beleuen•