<130r> | |
Hier beghynn<überzähliger Schaft>t der hilligher | |
dryer Conynghe leuen vnd | |
wo se sochte(n) vnssen heren | |
my eren offer | |
REcht als de sunne op geyt in den | |
oesten/ vnd all ertrycke verluchtet | |
myt eren schyn. alzo doet der. h<gestr.: e>yl | |
ghen drye Co(n)i(n)ghe leue(n). dat dar up geyt in den oeste(n) | |
/ vnd al ertryke verluchtet hebben. myt orer wysheit | |
vnd vordeynste. als hyr na steyt ghescreuen Eyn hey | |
dens p(ro)phete de was in den tyden. vnd was geheiten | |
baalam <gestr.: vnd> vnd sprack/ Et sal up gaen eyn sterne | |
van Jacob. vnd sal syn/ vnd up staen eyn mynche van | |
Jsrael. de sal eyn here syn des volkes vnd der heide(n) | |
/ Nv saltu weten dat de (christ)enlude/ vnd de heyde(n) jode(n) | |
sich nycht vordraghe(n) va(n) desen baalam/ want de | |
joden sp<gestr.: ick, ü.d.Z.: re>ken. he we(re) eyn kocheler/ vnd myt der | |
swar<gestr.: d, ü.d.Z.: t>er kunst vm gynghe Dar v(m)me so en halde(n) | |
se ene nycht eynen p(ro)ph<gestr.: e>eten/ vnd wy cristen segghe(n) | |
<gestr.: neyn, ü.d.Z.: gestr.: nie> <ü.d.Z.: he> weer <gestr.: he> eyn heydens p(ro)phete. vnd <ü.d.Z.: die> gesprocken | |
hedde also gensliken van der mynscheit vnses he(re)n <130v> | |
ih(es)u (christ)i/ vnd oyck vanden heilghen drie conynghen | |
dat men proefde dar by/ weer he ghewes joden | |
geslechte/ de bose geist en hedde nycht dar to ghe | |
holpen dat he de Jopden vermaledyet hedde/ mer | |
de joden hadden god alzo sere vortoerent. dar v(m)me | |
gaf he en yn. dar v(m)me was he eyn waer p(ro)phete | |
als oeck de goede iob was/ an dat se nycht van | |
dessen beiden halden Hyr were lang af to spre | |
ken/ <gestr.: Dy, ü.d.Z.: do de> kynd(er) van ißrael al dat lant hadden gew[u](n)- | |
nen Jn der seluer tyt/ alle lude de dar ware(n) | |
in orienten/ hadden anxt dat se oeck dar ko | |
men salden/ want vo[r] der tyd nyeman en dorste | |
dar komen Do was in de(n) tyden <ü.d.Z.: een> groet berch/ in | |
dem lande gheyten vauos/ dar v(m)me satten se ho<r zu e korr.> | |
der vnd wachter of ymant van den joden wolde | |
kome(n) in dat lant/ so hadden se eyn teken/ jn den | |
daghe branden se <gestr.: syn, ü.d.Z.: een> groet vuor vnd in der nacht | |
eyne(n) groten roeck/ up dat se. al. and(er) berghe vnd | |
lande seghen vnd eyn teyke(n) gheue(n)/ dat de vya(n)de | |
in den lande weren/ want de berch hoghe bouen | |
ander berghe was ¶ Nu ghinck der mere in <131r> | |
dem lande dar baalam ghesprocken hadde/ dat sal eyn | |
sterne van jacob up gaen Al dat lant edel vnd vnedel | |
begherden de sterne(n) to seen/ vnd gheue(n) den wechte(re)n | |
vnd den hoede(re)n groete gaue/ vnd gheloeueden en | |
<gestr.: Schaft>vele to gheue(n)/ up dat se wal wakeden vnd nauwe | |
to seghen/ oft <gestr.: ey> enyghe sterne of nye licht onghe- | |
wonlick up gynghe Dyt waerde manich jaer. vnd | |
dach/ eer dat et dar to quam Van den selue(n) berghe | |
<gestr.: es, ü.d.Z.: is> oeck eyn geslecht geboern. de heyte(n) van den berghe | |
vauos/ de synt grote he(re)n van den selue(n) gheslechte | |
vauos Melchor der deyer con(n)ighe eyn de vnse(n) he(re)n | |
offerde. dat gholt <gestr.: te same>/ vnd dat geruchte dat | |
wart va(n) daghe to daghe merer vnt so et merer | |
wart so er meer beghe<gestr.: ci, ü.d.Z.: r>t wart to hoe(re)n vn(d) te seen | |
Van der stat va(n) Acors | |
JN den jaren vns he(re)n do men schref dusent twehund(er)t | |
do was eyn grote <genochte ü.d.Z.: sierh(ei)t> in der stat heit A</ed>cors jn | |
der seluer stat woenden vele edeler vorsten ban- | |
ridder <gestr.: e> vnd and(er) edel lude/ vnd manigher kunne | |
orden/ in de selue stat quemen oeck alre kunne <ü.d.Z.: van> vol- | |
ke/ van al ertrike/ v(m)me koepenscap to doen/ vnd to <131v> | |
seyn de heerlecheit d(er) stat Alzo quemen lude oeck w<gestr.: e>t | |
jndien van dem g<gestr.: h>eslech<gestr.: e>t vauos vnd vuenden wund(er). | |
like ghenochte in d(er) stat/ meer dan in ere(n) lande. dar | |
v(m)me makede(n) se eyne grote borch/ de wal temede | |
eyne(n) konyng vnd syerden/ de/ myt clenoede vnd myt | |
herticheit manygher kunne/ dat se myt on brachte(n) | |
van jndien vnd van orienten Sund(er)linghe brachte(n) | |
se eyne guldene/ Crone/ de ghemaket. was va(n) dur | |
beren ghesteyne manygher ku(n)ne/ boeue(n) an d(er) Cro- | |
ne/ stu(n)t eyn cruce vnd<gestr.: er-Kürzel> boeckscaf joetz/ ind(er) sterne | |
/ also do vnse he(re) ghebo<ü.d.Z.: r, gestr.: Schaft>n waert/ in d(er) forme(n) vnd ge | |
lycknisse d(er) sterne(n)/ de syck openbarde den heylighe(n) | |
dren Coni(n)ghe vnd <gestr.: s> dese Crone/ hadde g<gestr.: h>ewest | |
Melchiors des cony(n)ghes van Arabie(n)/ de vnse(n) he(re)n | |
dat golt offerde Desse crone manyghe krancheit | |
vor dreef/ va(n) oen luden ou(er)myds <gestr.: u> dat vordeyne(n) | |
der hilgher d<ü.d.Z.: r>ie cony(n)ghe Ja de lude de dat valle(n)de | |
crancheit<ü.d. Wort: ouel> hadden/ alze men en de Crone up dat | |
houet satte/ to hant stunde(n) se up ghesu(n)t/ dese sel- | |
ue Crone/ myt vele and(er) cleno<gestr.: r>de wart dem Me- | |
yster Templeyr d(er) orde(n)/ daer mede he grote(n) s<gestr.: a>chat <132r> | |
vorbreech/ vnd do de orden waert verstuert/ so wa- | |
er<gestr.: t> de crone myt dem clenode bleef/ des en weyt | |
neymman/ dar v(m)me in dem la(n)de groet bedroefnisse was | |
DE vorsten vorghenant vauos/ de brachte(n) myt | |
syck va(n) jndie(n) de boke/ dar d(er) hillige(n) dre | |
koni(n)ghe leue(n) vnd aler werck ghesc<gestr.: h, ü.d.Z.: r>eue(n) was | |
/ in jodescher tunghe(n)/ de boeke woerde(n) wt ghescre- | |
uen to Acors/ in welscher sprake vnd worde(n) ghe | |
sant vele he(re)n in manighe(n) lande/ vnd va(n) sermo(n)e | |
/ vnd va(n) omelye(n)/ is dit boeck vyt geschreue(n)/ vnd vyt | |
latyn ghemaket in duetsche/ jn den jar vns here(n) | |
(1392) Vortmeer de eyrste gebo<ü.d.Z.: ere(n)> sone oft de | |
ed<gestr.: e>lste van dem geslechte vaus/ <gestr.: te> de voerde in syne(n) | |
wapen/ eyn bannyer eyne sterne myt de(n) cruce/ als | |
vur geschreue(n) staet/ went up dese(n) dach/ vnd dat | |
ys eyne manyger ou(er) meer/ dat de criste(n) st<ü.d.Z.: r, gestr.: Schaft>ident | |
myt den heyden/ dat Cruce voert men in den stryd | |
/ in ere d(er) dryer koni(n)ghe Van Ezechias. | |
Eyn konyng heyt Ezechias/ in den lande va(n) | |
judea/ vn(der) deme was eyn p(ro)phete gheheyte(n) <132v 010> | |
ysaias de voer sprack <Gyt, ü.d.Z.: siet> eyne juncfrowe sal vnt | |
fanghen vnd gebeere(n) eyne(n) sone/ vnd bliue(n) junc<ü.d.Z.: fro>w<gestr.: r>e | |
/ de selue Conyng ezechias wart seyck <an: ü.d.Z.: to> de(n) doet | |
do sp<ü.d.Z.: e>ck de p(ro)phete ysaias dat he got an repe de | |
doet were eme by/ do kerde sick de konyng to d(er) | |
want wert/ vnd schrey<ü.d.Z.: de> hortelike/ seer nycht om | |
anxt des dodes/ mer want he <ge<gestr.: u>uen: ü.d.Z.: ghenen> sou<ü.d.Z.: e> en ha- | |
de/ als eme ghelouoet was/ va(n) Abraha(m) dauid ba- | |
ala(m) vnd ysaias/ dar v(m)me dat de p(ro)phete(n) hadde(n) ge- | |
loeghen/ vnd syn geslechte solde vorgaen/ do vor- | |
barmede sick got ou(er) eme/ vnd <gestr.: wil> vorlengede | |
syn leuen (15) jaer. do bat de konyng of dat waer | |
were/ dat de <gestr.: sy> sunne <gestr.: hynd(er), ü.d.Z.: acht(er)> wart ned(er) gynghe. (15) | |
graet/ dar v(m)me de lude van Caldea de alle geleert | |
we(re)n in den sterne(n) groet gheueechte hadden/ vnd | |
horden sa<ü.d.Z.: eg>ghen van den Conyng ezechias/ vnd sa(n)- | |
den eme groete gauen vnd wolde(n) en anbeden | |
vor eyne got/ wa(n)t dat duchte en syn vnmogelick | |
. mer de kony(n)g en heeld nicht dar af/ he gaf | |
go<gestr.: e>de ere/ doch he want sick in etzwat hou(er) | |
dicheit/ dar v(m)me van den luden van Caldeen stach <133r> | |
em in babilonien lidens genoech. als ysaias de p(ro)phete voer | |
sachte/ dem kony(n)ghe/ vnd oeck dem wolke als de bibel | |
helt Nochtant dat ezechias <gestr.: sunne(n), ü.d.Z.: dit schach> he en was doch | |
nycht de m<gestr.: y>ensche de up solde staen va(n) Jsrael vnd | |
sade eyn <gestr.: he(n), ü.d.Z.: he(re)> syn des volkes/ vnd d(er) heyde(n)/ alzo als | |
Baala(m) hadde vor gesproken Vortmer dat volk | |
va(n) Calde<ü.d.Z.: e>n vnd Greken to d(er) tyd we(re)n alle wys in | |
den sternen/ vnd hadden grote genoechte dar mede | |
// Al so dat de deynst<ü.d.Z.: lude> mede wisten den loep d(er) planete(n) | |
/ noch hude to daghe in orienten/ leren de lude sund(er) | |
linghen Astronomien/ vnd de kony(n)ghe vnd vorste(n) | |
doen by sich kome(n) meysters van Astronomien/ va(n) ve- | |
re(n) lande vnd gheuen en grote ghaue(n) Ezechias starf | |
VOrtmer do ezechias doet was/ do regnyrde | |
eyn and(er) kony(n) de heyt Manasses/ de dede doede(n) | |
ysaiam na den manasses qua(m) Amon na dem qua(m) josyas | |
/ in den tyden leyfde jeremias de p(ro)phete/ na deme qua(m) | |
joachim Na deme quam Nabugodonisor de jherusa- | |
lem besat/ vnd vordrefde/ vnd nam al dat dar was | |
/ vnd alle syringhe vyt deme tempel gode/ vnd vyt des | |
Cony(n)ghes hus/ alzo als ysaias vor gesproke(n) hadde <133v> | |
<gestr.: dem kony(n)ghe, ü.d.Z.: De koni(n)(ch)> de voerde alle de hauoe in babilonie(n) | |
/ dat is van ih(erusa)l(e)m viftich dachuart <gestr.: als, ü.d.Z.: of> meer/ vnd | |
al de joden voerde he myt eme ghevanghe(n) •(70)• | |
jar lanck jn den tyden voersprack daniel va(n) ma | |
rien vnd <gestr.: ernre, ü.d.Z:: hore(n)> kynde/ wo (christu)s/ were/ eyn steyn af | |
ghenome(n) van den berghe sund(er) hande/ he vorspr- | |
ack ock den joden als <gestr.: he> kome(n) sal eyn heileghe | |
alre heilighen/ so sal er rike ende hebbe(n) vnd er | |
salue sal up hoeren Do dar na eyn kony(n) heyt | |
Gyrus va(n) persen vnd va(n) caldeen <ü.d.Z.: regnierde> <gestr.: l> al d(er) joden boke | |
vnd p(ro)phetien ysayas jeremias daniel mychaeas ba- | |
ala(m) vnd and(ere) p(ro)pheten boeke/ dede <ü.d.Z.: hi> vyt schryuen | |
va(n) iodescher vnd Caldeescher sprake/ vnd <gestr.: a> al <gestr.: de(n)> | |
daer vuonden so <ü.d.Z.: in>/ dat/ dat de p(ro)pheten solden waer | |
sijn/ vnd vorvullet werden/ sund(er)linghe va(n) baalam | |
de eyn heydens p(ro)phete was/ he hadde gesproke(n) | |
Eyn sterne sal up gaen va(n) jacob/ vnd sal up staen | |
<gestr.: ey(n), a.l.R.: een> mensche va(n) jsrael (et cetera) vnd <ü.d.Z.: in> d(er) tyt dat volk van | |
jnd<e zu i korr.>en Caldeen persyen worden ernstlike(n) <gestr.: vlyt, a.r.R.: v(er)> | |
<gestr.: liken, a.l.R.: bliit>/ dat de <p(ro)phetie: ü.d.Z.: cie> va(n) baalam waer woerde | |
van d(er) gewalt<ü.d.Z.: macht> godes/ vnd wysheit/ vnd dar v(m)me <134r> | |
to troeste onses gheloeun/ so gescach dat/ dat dar balaa(m) | |
de eirste p(ro)phete vn(d)<gestr.: s> heiden hadde <gestr.: b, ü.d.Z.: P v>orsproke(n) Et | |
sal up gaen eyn sterne va(n) jacob<ü.d.Z.: p>/ vnd sal up staen | |
eyn mensche va(n) isr(ae)l/ vnd sal eyn he(re) syn al des vol- | |
k<ü.d.Z.: e>s Alsus heuet go<gestr.: e>t getoent/ ou(er)myds synre | |
gebort/ dat dese dre kony(n)ghe we(re)n heiden/ vnd | |
dar medewolde vullenbrenghe(n) vnsen ghelouen | |
¶ Nochtan dat de van persen lande/ vnde va(n) Caldee(n) | |
heyden waren/ nochtan in den boeken d(er) jode(n) gens- | |
liken vuonden/ dat god vulbrenghen mach/ al dat | |
he gelouet hadde/ ou(er)myds syne(n) jodesche(n) p(ro)pheten | |
/ dar v(m)me de heyden vyt <gestr.: koem, ü.d.Z.: en; a.r.R.: kore(n)> (12) de wysten in den | |
sterren vyt al d(er) werlt Vnd wanner dat eyn sta- | |
rf so koern se eyne(n) ande(re)n/ den se grote gaue gheue(n) | |
/ vnd dese (12) den berghe vaus waekeden nacht | |
vnd dach/ vnd mallick ha<gestr.: l>dde syne(n) dach/ vnd syne | |
nacht/ eyn <gestr.: Schaft>na den ande(re)n/ vnd to male vlytliken | |
warden/ of eynich sterne up ghenghe/ vngewonlick | |
/ doch begheerden se den mynschen to seyn/ den de | |
sterne betekende/ meer dan d<ü.d.Z.: i>e sterne | |
De va(n) jndie(n) vnd Caldeen <134v> | |
Dat sprekent de van jndien vnd va(n) Caldee(n)/ de | |
dar kome(n) to ih(e)r(usa)l(e)m/ of in dat lant van indee(n) | |
v(m)me bedeuart/ oft kopenschap/ oft geuoechte/ dat | |
lant to beseyne/ dat vele sterne(n) sich dar toenent | |
de <gestr.: se> nicht en toeuent in Jndien Caldeen vnd per | |
syen/ vnd oeck vele sterne(n) in erme lande <ü.d.Z.: de> des nac- | |
htes schinen/ de men nycht geseyn en kan/ in ande(re)n | |
lande/ sundlinghe up den b<e zu a korr.>rch vaus/ als et claer | |
weder ys <gestr.: Schaft>vele sterne(n) worden ges<ü.d.Z.: e>yn ind(er) nacht | |
/ der men nycht en kan seyn/ vnd(er) an den grunde | |
des berghes/ De selue berch alre beru(n)he in orien- | |
ten hogheste ys/ vnd vp al d(er) hoghede <gestr.: is, ü.d.Z.: isset> nicht bre- | |
der dan eyn schoen Capelle/ dar up steit/ welke | |
Capelle de dre hillighen Coni(n)ghen deden maken | |
/ van kostlike(n) steyne(n) vnd holte/ vp den berch is quaet | |
to komen/ et yns an eyne(n) zy<ü.d.Z.: r>ckel swerlick up to | |
komen/ v(m)me den berch staen vele hegghe(n) ma nck | |
ande(re)n bomen <gestr.: edelen>/ vnd e<gestr.: y>del crude/ vnd van | |
den berghe al lant in den orienten de <gestr.: reteynen, ü.d.Z.: tonen> | |
des hemels vnd de sterne(n) cla<gestr.: r>erliken werde(n) gesyn | |
<gestr.: Boeue(n), a.l.R.: boue(n)> der capellen steit eyne steyne(n) suyl/ also hoghe <135r> | |
schoen vnd behentlike gemaket/ boue(n) an d(er) suyl | |
steit en groet vergult sterne/ de plecht sich to | |
keren thegen den wynt/ de sterne in deme daghe | |
s<gestr.: u>yt> <ü.d.Z.: men> alzo verrre <ü.d.Z.: als> jnd(er) nacht/ alze de mane schynt | |
/ oick va(n) verre(n) landes wert gesyen/ vele wunders | |
is <gestr.: s> geschreuen van den berghe/ dat were lanck | |
hyr to screue(n) Mer nu voert va(n) d(er) geboert vn<d zu d korr.>s he(re)n | |
Wo god wolde gebore(n) werdem | |
DOe god sick wolde erbarme(n)/ ou(er) de sonde(re)n/ vnd | |
kome(n) was de vulle(n)kome(n)heit d(er) tijd/ dat god | |
syne(n) enyghen sone wolde senden in de werlt/ de va(n) | |
d(er) junfrowen marien geboern solde w(er)den/ jn de(n) tijde(n) | |
/ was octauian(us) eyn gewildich keiser <ü.d.Z.: ou(er)> al ertrikes/ vnd | |
als sunte lucas beschirft v(n)d wolde wete(n)/ wo manich | |
mensche were vnd(er) eme/ vnd geboet dat mallick | |
queme in sine stat/ dar he af geborn we(re)/ vnd dyt | |
waret eyrst gheschiet/ vnd(er) eyme he(re)n de heit Cuiuus | |
va(n) cirien/ dar v(m)me joseph de quam van galileen | |
/ va(n) nazareth in de stat to bethleem/ de lach in de<gestr.: Schaft>n | |
lande van judeen/ vnd<gestr.: e> heit dauydes stat/ want | |
ioseph de was va(n) deme geslechte her dauids <135v> | |
vnd ma(r)ia de k eme beuoelen was swar gynck/ de qua(m) | |
myt eme to bethliem vnd do de dach <gestr.: Schaft>vollenbracht | |
wart dat er got helpen solde/ do wairt dat kynt | |
gebo(re)n Jh(es)us<ü.d.Z. gestr.: to set> vnd se wan<gestr.: d, ü.d.Z.: t>en in de doeke vnd lacht | |
ene in de cribben/ want dar geyn and(er) stat en | |
was de heerden in deme lande de hor<ü.d.Z.: d>den er vee | |
des nachtes/ vnd walkeden vnd de enghel de stu(n)d | |
by en/ vnd de clarheit godes vntscheyn se vnd | |
vorvarde(n) sick seer Do sprack de enghel vor ve- | |
erd iuwe nicht/ Jk voerspreke iuwe grote vrou- | |
de de sal syn allen volke/ wa(n)t hude is vns gebo(re)n | |
eyn gesundmeker de is (christ)us/ eyn he(re) in <ü.d.Z.: die> stad | |
dauids/ vnd dit sal sijn iuwe eyn teyken/ gi sult | |
vynden eyn ke<ü.d.Z.: ii>nt gewu(n)den in doeke(re)n vnd gelacht | |
in de Cribben vnd to hant want gehort eyne | |
grote schair des hemels d(er) enghele(n) myt den | |
enghel de loueden go<gestr.: e>de vnd spreke(n) glo(r)ie vnd | |
ere so gode hude in de(n) hemel/ vnd in d(er) erde(n) v<ü.d.Z.: r>ede | |
den lude(n)/ de dar synt va(n) gude(n) wille(n) Wo betlehe(m) | |
gelegen was | |
Dv salt wete(n)/ dat betlehem en | |
was nicht va(n) grote(n) name(n)/ noch va(n) groter <136r> | |
mure(n)/ dat lach up eyne(n) fu(n)dame(n)t va(n) steyne(n)/ dar | |
were(n) vele kulen va(n) graue(n) nd was va(n) ih(erusa)l(e)m | |
twee mylen <gestr.: eleyn, ü.d.Z.: : leghen> des la(n)des/ vnd heit dauids stat | |
/ went dauid dar gebo(re)n was in synes vad(er) huss | |
yesse/ vnd samuel de salfde dauid vnd makede | |
ene eyne(n) kony(n)g va(n) israel/ jn d(er) seluer stat | |
jh(es)us va(n) marie(n) gebor(re)n waert in eyner strate | |
de heit de bedeckede strate/ wa(n)t de su(n)ne alzo | |
heyte schynt dar v(m)me myt swarte(n) doeke(re)n de | |
sttrate <gestr.: de> wa<ü.d.Z.: r>t ou(er)decket in d(er) seluen strate <gestr.: ol> | |
olde cleyd(er) vnd <gestr.: vorwe(n), ü.d.Z.: v(er)worpe(n)>/ doecker dar vorkoft <ü.d.Z.: wort> oick | |
in d(er) seluer strate(n) up eyne(n) dach in d(er) weken | |
was eyn holt market <gestr.: dar, ü.d.Z.: vnde> in <gestr.: de(n), ü.d.Z.: der> selue(n) strate | |
steit eyn hues dat was dauyds vnd syns vaders | |
/ dat was ver<gestr.: Schaft>vallen vnd was als eyn <gestr.: sco, ü.d.Z.: schure> pach- | |
ter den hus dar stunt eyne knel/ in eyne(m) steyn | |
gehowen/ als eyn ke<ü.d.Z.: r>ke dar ynne plach dauid | |
syn vad(er) vnd and(ere) lude to sitten/ dat se <ü.d.Z.: hom> wolde(n) ber- | |
ghen oft behalden/ heymlike v(m)me de<gestr.: r-Kürzel> grete(n) | |
hette willen d(er) sunne(n) Du salt weten dat ou(er)me(r) <ü.d.Z.: ouermeer> | |
/ mallen steden vnd dorpe(n) do wat groet syn <136v> | |
plach<ü.d.Z.: te> <gestr.: syn, ü.d.Z.: wese(n)> gewoenheit/ vnd is noch alzo dat dar stun- | |
den muel perd ezel Cameel/ vnd als genich pele- | |
grym ofte copman wolde vare(n)/ va(n) eyne(n) lande | |
to den ande(re)n verre ofte na de dn wolde/ de plach | |
der dryer eyn te hure(n) vm d(er) kopenschap willen | |
to <gestr.: vraghen, ü.d.Z.: reisen>/ vnd als dat dyer qua(m) in eyn <gestr.: s> and(er) | |
stat. huss. ofte land vnd dat gued af wairt gelacht | |
so gynck <gestr.: de(r)weerd, ü.d.Z.: de weerd> vnd leyde dat deyr <gestr.: vyr vnd, ü.d.Z.: vyt inden> | |
<gestr.: on> wech also et syn <gestr.: vad(er), ü.d.Z.: voder> hadde gegete(n)/ vnd leyt | |
et lopen syne(n) he(re)n heym/ myt syme loen/ oft <gestr.: salit, ü.d.Z.: findet> | |
<gestr.: dat> loen na Vnd de <gestr.: s> huser heyte(n) Alcha(m)/ de weer- | |
de/ in deme lande hebben de gewoenheit/ dat malc | |
<gestr.: lich> bekent des ande(re)n deyr mit name(n)/ vnd mit | |
teyke(n)/ vnd de deyr beke(n)net alle de weghe/ vnd | |
lopen<gestr.: t> vry/ va(n) eyne(n) lande to de(n) ande(re)n noch roeuer | |
noch moerder/ noch nye deyr nicht quades em en | |
doet/ vnd alle de ba<gestr.:v>te do va(n) dem deyre compt/ de | |
<gestr.: hoer(n), ü.d.Z.: hoert> <gestr.: l> de(n) he(re)n to va(n) de(n) lande/ <gestr.: va(n) af dat se up houe(n), ü.d.Z.: de tolner> | |
<gestr.: grote(n) tol v(n)d> <ü.d.Z.: vn(d)> knecht vnd hoeders hebbe(n) oeck dar | |
af groete bate Nu saltu wete(n) dat dat hus vnse | |
leyue he(re) Jh(es)us <gestr.: wart, ü.d.Z.: da(r) hi> ynne <ü.d.Z.: wart> geborn plach la(n)ghe/ eyr <137r> | |
he geboern worde/ alsulck<gestr.: er> eyn hus to syn/ dar de d<ü.d.Z.: i>er | |
<gestr.: yr> yn stunde(n) to vorhure(n)/ mer to d(er) tyd/ do v(n)se leyue | |
he(re) geboern waert/ dat hus was alre <ü.d.Z.: de> vor<gestr.: Schaft>valle(n)/ dan | |
alleyn de wende kranck/ vnd eyn dack druppe/ vnd | |
de <gestr.: kuel, a.l.R.: kuuf> achterwert/ vnd vor dem hus plach broet | |
veele to syn/ want et <gestr.: broet> breit dar vor was/ Vo- | |
ert in alle(n) steden in orie(n)ten vnd in dorpen/ al broet | |
is up eynre stat ve<ü.d.Z.: i>le/ dar af de he(re)n al<ü.d.Z.: le> daghe des | |
auendes er deil neme(n) Dar na dat dauid <ü.d.Z.: doet> was/ eyn | |
koni(n)g va(n) israel/ do qua(m) dat hues in d(er) he(re)n ha(n)t/ mer | |
do ih(e)r(usa)l(e)m gewu(n)ne(n) wa<gestr.: i>rd vnd dat lant al v(m)me/ do | |
waird dat hus oeck vorderuet/ vnd en bleef nicht | |
meer staen/ dan als dat vorscr<ü.d.Z.: r>eue(n) steit/ mer in de | |
kuel <gestr.: hend(er), ü.d.Z.: acht(er) van> den hus/ dar plach mey ynne to <gestr.:li, ü.d.Z.: e>gghe(n) | |
alrehande dynck/ dat me(n) in dem daghe nicht/ en | |
konde vorkoepe(n)/ so la(n)ghe dat ment vorkopen | |
mochte/ mer esel vnd osse(n) de to markede queme(n) | |
de plaghen de lude in dat hus to bynden Vnd do d<Nachtrag: ie> | |
keyser Octauian(us) geboede(n) hadde/ dat mallich/ que- | |
me in syn stat/ oft in syn dorp/ dar he af geborn | |
we(re)/ vnd iosep meyt marie(n) de<ü.d.Z.: s> auentes sp<gestr.: e, ü.d.Z.: a>de quam <137v> | |
/ vnd alle herberghen vnd <gestr.: s> hus vul lude we(re)n/ mit wt- | |
windighen g<ü.d.Z.: h>esten <gestr.: d>/ vnd wa(n)t se beide arme weren | |
vnd neyman se<ü.d.Z.: en> wolde herberghen in al d(er) stat/ de | |
lude seghent dat ma(r)ia eyn jonck p(er)soen was/ vnd | |
ap den esel sat/ se was bedrouet mede vnd na dar by | |
dat se solde entbande(n) werde(n) dar v(m)me en wolde | |
ney<gestr.: e>man se herberghen/ noc in syn hus neme(n)/ dar | |
v(m)me Joseph leyde den esel myt marie(n) in de schoppen | |
/ wa(n)t nyema(n)t dar up en achte/ vnd in d(er) nacht/ do | |
wart god gebor<ü.d.Z.: e>n in d(er) armode/ va(n) marie(n) <ü.d.Z.: sond(er) wee> aen sme | |
rte/ vnd leiden als sich wal temede vnd vuegede/ do | |
was dar eyn steyne(n) Cribbe/ vn d(er) kulen by deme | |
hues/ de was eyne ellen lanck/ de hadde dar gesta(n)de(n) | |
manich jar/ dat stu(n) eyn osse/ de was eyns arme(n) | |
mans an de kribben gebunden/ dar by ba(n)t ioseph | |
synen esel/ Jn de selue(n) cribben Maria er leyue | |
kynt in snode(n) doyken gew<u zu o korr.>(n)de(n) lachte<ü.d.Z.: leechde> in dat hoy | |
/ vor den esel vnd ossen/ so se best kunde Vort sal- | |
tu weten/ dat in al<gestr.: l> oriente(n) in allen stallen<gestr.: de> Cribbe(n) | |
/ synt dryer vote lanck/ also dat yghelick deyr perd | |
pfte esel syn voeder alleyne mach eten/ vn(d) alsulke<Nachtrag: n> <138r> | |
Cribbe was bleue(n) staende in d(er) scoppen do ma(r)ia er kynt | |
dar in <gestr.: h> lachte<ü.d.Z.: leechde> Mer de he(re)n Cony(n)ghe vnd edel lude | |
hadden langhe kribben Jtem vort de enghel | |
de sich openbarde den herden myt clarheit <Tausch zu: groter clarheit> | |
de stede is van betlehem eyn halue myle/ va(n) dem | |
lande dar plach oick dauid de schape to hoede(n)/ vnd | |
greep se van den beren/ vnd va(n) den lewen dar v(m) | |
me eylick boke halden/ dat de heyrde in dem la(n)de | |
twe werf plegen to wake(n) in dem leutenen als nacht | |
vnd dach gelike lanck syn vnd oeck in dem wynter | |
als de korste dach is/ nu is dat lant wund(er)like | |
gestalt/ b<gestr.: a, ü.d.Z.: e>rch vnd dal boue(n) hoe<ü.d.Z.: ge> is et heit vnder | |
is et kalt Ja in den oue(r)ste(n) vynt <ü.d.Z.: me(n)> sne/ vnd wert | |
gebracht up dat markt/ vnd de he(re)n plege(n)t dar | |
mede eren dranch te kolen Jn den lande is oick | |
grote heite/ also dat dat velt is vael vnd weynich | |
groene/ mer in den wolden/ oft in den busschen | |
oft by den reueer/ de pleghen dat water vyt to | |
<gestr.: chen, ü.d.Z.: laten> dar mede dat velt werd groen/ als et <gestr.: we(n)ter, ü.d.Z.: wynter> | |
wert/ dan pleghet et wat groen to syn/ jn den | |
merte vnd april so is dat corn ripe gemeynlike <138v> | |
Jn den meye sund(er)like/ na dem dat dat lant is gest<gestr.: l>alt | |
/ meer v(m)me bet<ü.d.Z.: le>hem dan anders waer To kristes | |
nacht/ geit de gerste an air/ dar v(m)me de lude sen | |
dent dar er perde vnd muoel to vode(re)n/ vnd gelde(n)t | |
de ghersten mit morghen vnd halme morghe(n)/ vnd | |
voere(n) se heym/ vnd voeden <gestr.: ee(n)> er beesten dar me- | |
de vnde de tud heyt de tyd des k<gestr.: e, ü.d.Z.: ii>ndes/ dat is to ke<ü.d.Z.: r>stes | |
nacht vnd noch wakent de heiden in dem lande | |
vnd gaen by eyn in de grone <gestr.: wesen, ü.d.Z.: mersche(n) Va(n) h(er)rodes de(n) | |
Cony(n)ghe | |
JN den<gestr.: Schaft> daghe do de keyser vyt geboet | |
dat geboet/ do was herode eyn Cony<(n)g va(n) galileen | |
/ vnd was gesat va(n) den Romere(n) he en was | |
nycht eyn recht jode/ noch ghebor<ü.d.Z.: e>n Conyg d(er) ioden | |
/ dar v(m)me de va(n) indien. van orienten. va(n) caldeen. vnd va(n) | |
persien. de wisten wal dar he(r)odes vyt vremden | |
lande <v zu w korr.>as. mer he was gesat van de(n) keyser vnd | |
<gestr.: fo<ü.d.Z.: r>eme(re)n, a.l.R.: ordenierd> eyn Conyng to iudeen gestr.: j> of to galileen/ he en | |
was nicht geborn to de<gestr.: Schaft>n lande also gesproke(n) was | |
¶ want daniel de p(ro)phete had gesproken als god my(n)- | |
sche sal werden/ vnd als kumot de heilighe alre | |
heilighen/ so sal up hoeren iuwe salue. dar v(m)me <139r> | |
<leer> <139v> | |
<leer> <140r> | |
ouer meer/ de joden bliuen in <r zu h korr.>eer <ü.d.Z.: r>e vngeloueen | |
vnd harder quaetheit/ vnd spreken dar na (christu)s | |
geboerte er salue langhe waerde/ vnd vele kony(n) | |
ghe dar na hedden Mer va(n) herodes spreke(n) se | |
/ syn <gestr.: Schaft>vad(er) were eyn edel iode/ mer syn moder we(re) | |
eyn heydynne van chanaan geslechte. de kristenspre | |
ken dat Jacob er pat(ri)archa vnd er p(ro)phete/ de heuet | |
gesproken/ dat sceptru(m) uoa(n) Juoda en sal nicht ge | |
nomen werden van iuw<gestr.: e>/ noch de hertoghe va(n) ere(n) | |
lyue. so la(n)ghe dat de ghene compt/ den me(n) sende(n) | |
/sal vnd dat <gestr.: Schaft>volk wert syn Vele questien vnd | |
disputacien syn tusschen den cristen/ vnd den jode(n) | |
/ vnd dem orienten dat men nicht af halden en | |
sal hyr in dem lande Vander geboert (christ)i vnd | |
der sternen. | |
DOe cristus to bethliem | |
geboe<ü.d.Z.: r><gestr.: Schaft>n was/ de dar is eyn almechtich god | |
allen luden/ de en <gestr.: na, ü.d.Z.: an>ropen in d(er) warheit/ Jn d(er) nacht | |
eyne sterren waerd geseyn/ de baalam manich iar | |
to voern had gesproken/ vnd (12) meisters van den | |
sternen up den berch vaus langhe to voern hadde(n) | |
gewaket/ vnd waer<gestr.: d> up den seluen berghe <140v> | |
eyne sterren stonde. sich recht sld de sunne v(er)luchtet al | |
de werlt. vnd dar toe al dat firmame(n)t. De selue | |
sterne bouen af quam lantsen<ü.d.Z.: radien> als eyn arn/ vnd al | |
den dach bouen den berghe bleif ste<ü.d.Z.: a>nde in d(er) lucht | |
vnbewechlik<gestr.: e, ü.d.Z.: en(n)> kuom geseyn vnd(er)schiet tusschen | |
d(er) su(n)nen. vnd d(er) sternen Ja de boeke sprekent | |
dat up den <gestr.: berghe> <Tausch zu: dach vele> sunne(n) woirde(n) geseyn | |
/ dat naemaels de sterne up voer in dat firmame(n)t | |
De sterne en was nicht gestalt als dese syn de me(n) | |
hyr in de kerken me<ü.d.Z.: a>lt/ mer se gaf <gestr.: Schaft>vyt bernende vac- | |
kelen vnd ale eyn arn de <gestr.: lucht> mit synen v<e zu l korr.>oegelen | |
de lucht sloighe. vnd de sterne had in sich eyne forme | |
eyns kleynen k<gestr.: e, ü.d.Z.: ii>ndes vnd dar boue(n) eyn gulde(n) cruys | |
/ vnd waert gehoert eyn stemme vyt der sternen | |
hude uis geborn eyn konyng der joden vnd des volks | |
/ vnd he is eyn he(re)/ gaet suoeket ene vnd bedet ene an | |
Van der openbari(n)ghe d(er) sternen | |
TOe eyner sted<gestr.: eheit, ü.d.Z.: icheit> vnses geloue(n)/ vnd to co(n)fir | |
meren dat gesch<gestr.: e>yn is. so spreket sunte paulus. der | |
almechtighe got/ en waert nicht bedroghe(n) in siner | |
vorsichticheit dat vor is. ofte na is eme gelyck <141r> | |
Dar v(m)me dat baalam gesproken hadde van de(n) sterne(n) | |
/ dar v(m)me alle lude in orienten doe se saghe(n) de wun- | |
d(er)like vremde sterren. so worde(n) se alle voruerret | |
vnd <ü.d.Z.: v(er)>w<u zu a o korr.>nd(er)den sere/ nochtan so en twyueldense nicht | |
va(n) baalam vnd ande(re)n meyste(re)n/ jnd(er) seluer tyd de | |
drye Cony(n)ghe va(n) jndien Caldeen persyen worden | |
also vn(der) wiset/ dat se sich des vrouden dat man | |
in erre tyd de sterne(n) <gestr.: u, ü.d.Z.: m>ochte seyn <ü.d.Z.: die> also <gestr.: se> langhe | |
menyghe <ü.d.Z.: tiit> vorgesproken was/ vnd also lang va(n) de(n) | |
volke <gestr.: vnd> gewairt was/ dar v(m)me desse dre Cony(n)- | |
ghe hadden dreij land/ de also verre va(n) <gestr.: ey, ü.d.Z.: een> weren | |
vnd nyeman en site va(n) den ande(re)n/ nochtan up eyne | |
tyd van deser sterue(n) geleert worden/ dat se solde(n) | |
myt groten g<e zu a korr.>uen/ myt edelen cleyde(re)n/ vnd groet | |
getoch peerde mulen Camelen groten <gestr.: scach> schat | |
/ vnd vn<gestr.: r>sprekelike(n)<gestr.: l> volk komen <ü.d.Z.: en(n)> brenhen vnd | |
soeken den he(re)n vnd den Cony(n)g d(er) joden geboe(re)n. | |
/ vnd den solden se aenbeden/ dat se sich beredde(n) | |
up er hogheste. dat sprack de stemme vyt d(er) sterne(n) <a.r.R.: vn(d)> | |
geboet dat en. vnd vorsprach en/ dat se sich also | |
vele erer bereyden. alzo vele erer we(re)/ dan and(ere) <141v> | |
Cony(n)ghe/ vnd oick ene aen solden beden <gestr.: also> Do bereide(n) | |
se sich mit ossen/ myt alreku(n)ne vey/ myt bedden husraet | |
/ myt al de(n) di(n)ghen des me(n) noet heuet vnd(er) wegen | |
vnd des al genoech Want dit is eyn gewontheit | |
in orienten dar ou(er)meer an den steden/ dar vynt me(n) | |
gude h(er)berghen vnd al gereitschap genoch/ mer de | |
grote he(re)n/ de vele volkes hebben/ de en kan me(n) nicht | |
herberghen/ dar v(m)me myt camelen vnd mule(n) voert | |
men na al gereitschap/ de dar to der koke(n) ofte Ca- | |
me(re)n der he(re)n behort/ vnd al er volk/ vnd v(m)me grot(er) | |
vnsprekeliker heyten d(er) su(n)ne(n)/ soe moet me(n) nachts | |
trecken vnd ryden doer dat lant/ Jtem du salt we- | |
ten dat dese drye Cony(n)ghe herliken sich vyt ma- | |
keden vyt Jndien/ die selue(n) lant synt vul slaghe(n) | |
vele stander see vnd mit vroemde(n) dyere(n) mit bussche(n) | |
vnd walde(n) wund(er)lich <gestr. geslat> gestalt/ dar wassen meer- | |
k<ü.d.Z.: i>esen also groet/ dat men dar af mach make(n) huser | |
vnd scheppe/ vnd de selue(n) lant synt va(n) eyn gedeelt | |
vnd <gestr.: v> et is alzo quaet/ vnd sorghelich va(n) <gestr.: eyme, ü.d.Z.: en en> lande | |
to kome(n) to de(n) ande(re)n/ vm d(er) d<ü.d.Z.: i>e<gestr.: y>r willen vnd menich | |
kunne m<ü.d.Z.: e>er vnd jnselen Dar v(m)me lest me(n) dar assuer(us) <142r> | |
de cony(n)g regnerde ou(er) (100) vnd (25) prouincie(n) va(n) | |
indien went an d(er) moerlant Wa(n)ner melchior reg | |
neyrde | |
JN der tyd doe vnsse he(re) Jhesus gebo(re)n wart | |
doe regnerde baltasar de v(n)sen he(re)n dat golt offer- | |
de/ in den eyrsten lande van Jndien/ vnd dat was | |
geheiten va(n) arabien/ jn den seluen lande lach dat la(n)t | |
van arabien vn(n)<gestr.: d> dat yn <gestr.: d(er)>, ü.d.Z.: den> berch is Synay in den | |
selue(n) lande/ is dat rodemeer vnd va(n) den meer ku- | |
mpt men to Cirien/ vnd va(n) dan in egypten/ vnd va(n) | |
dan lichtlike(n) v<gestr.: e, ü.d.Z.: a>ert me(n) to Jndien/ mer de koeplude | |
/ of and(ere) lude up desse syt des meers/ ku(n)ne(n) nicht | |
kome(n) in dat lant va(n) jndie(n)/ wente der soldaen | |
va(n) babilonien by den roden meer. ou(er) al grote bor- | |
ghe heuet staen/ dar up doit he warde(n)<ü.d.Z.: hoede(n)> of eyma- | |
nd q<ü.d.Z.: u>eme va(n) dessen lande/ toe dem lande/ vnd | |
of eyma(n)t breyue brochte vyt kerste(n)heit van | |
Con(n)yghe(n) oft keyser an preister johan/ alzo dat | |
se to samen eyn vorbu(n)t makeden/ dar mede he | |
vordreuen woerde mer de <gestr.: a(n)de, ü.d.Z.: lude> de ou(er) meer ge- | |
boern werde(n) vnd beka(n)t syn/ de moghe(n) kome(n) dor | |
dat lant to jndien/ doch se werde(n) beseen/ vnd al <142v> | |
er kopenschap up vele steden/ er sie dar kame(n) jte(m) | |
priest(er) johan upgheue syt des Rodennmeers/ he- | |
uet ock starke sloete vn(n)d borghe <gestr.: dar, ü.d.Z.: die> he oick | |
doet warden<ü.d.Z.: hoede(n)> of eymant vyt syne(n) lande wil trec | |
ken jn des Soldaens lant/ aff alleyn de menre- | |
brod(er) vnd and(ere) geistlich orden vnd koeplude hen | |
vns men<ü.d.Z.: die> lude moten verre vntrecken durch dat | |
Conygrike van persen/ vnd dat is eyn alzo groet | |
lanck vnd v(er)dreitlich wech Dat rodemeer heit | |
dar v(m)me roet. went de gru(n)t is roet als bloet | |
/ dat water in sich is claer vnd al de sternen in de(n) | |
water roet. vnd de vissche and al dynck de dar | |
ynne synt of wassen Dat selue meer is drey ge | |
ticht vnd is (4) of (5) milen bret De kynd(er) van | |
Jsrahel ginghen dur dat Rodemeer <gestr.: a>/ daz et | |
alrebredeste was drughes voets/ pharao de co- | |
ny(n)g myt syne(n) volke volghede na/ vnd vordri(n) | |
ken alle gad(er) in den seluen meer/ vyt den selue(n) | |
meer geit eyn ryu<ü.d.Z.: i>e<gestr.: i>r vyt/ vnd vloyt in eyn | |
and(er) water/ dat heyt Nylus/ dat vloyet vyt de(n) | |
paradijs vnd loepet dur dat lant va(n) Egipten <143r> | |
/ jn den Nylus kme(n) grote kope(n)schap va(n) oriente(n) durch | |
jndien babilonien Alexandrien/ vnd de kope(n)schap | |
van den wa<ü.d.Z.: t>er<gestr.: t> werden voert gesant al ertrike | |
daer jte(m) an de(n) rode(n)meer dat golt is rod(er) da(n) and[er] golt | |
/ vnd roed holt dat edele(n) roecke geuet/ vnd is gescha- | |
pen als <v zu w korr.>ortelen Vnd an den berghe Synai vy(n)t | |
me(n) edele steyne/ dar v(m)me de soldaen daet hoede(n) | |
de berghe/ vnd de edel steyne/ dat selue <gestr.: s> lant | |
Arabien plach to hoere(n) prist(er) joha(n)/ dat is nu des | |
So<gestr.: r>ldae(n)s/ mer up dat kope(n)schap van jndie(n) mach <a.r.R.: men> | |
mit vreden gae(n) doer dat lant/ dar vm de <gestr.: b> Sol- | |
dae(n) gheue(n) Tribuet vnd tyns prist(er) ioha(n) de(n) g[r]<ü.d.Z.: o>te(n) he(re)n <a.l.R. gestr.: engheuet> | |
Van de(n) rike Saba dar Balthasar regneerde | |
DAt and(er) deyl va(n) jndie(n)/ dat heuet dat ryke va(n) | |
Godolye dar regne<gestr.: n, ü.d.Z.: r>de balthasar/ de and(er) | |
Cony(n)g de offerde vnse(n) he(re)n den wyrroch To de(n) | |
rike hoerde dat rike va(n) Saba vnd vele and(er) landes | |
Jn dem lande wesset wele <gestr.: ge> edel ghecmydes<ü.d.Z.: crudes> m<Nachtrag: a>- | |
er dan erge(n) up ertrike sund(er)li(n)ghe de wyrroek | |
drupet vyt den bome(n)/ als ey(n) gu(m)mi vnd des en vy(n)t | |
me(n) nerghen meer dan in de(m) la(n)de. <143v> | |
Van den rike thars(is) dar jaspar regneyde | |
JN den derde(n) deyl va(n) jndie(n) reg<gestr.: r>neirde iaspar/ vnd | |
dat was dat rijke dat heit tars(is)/ de Cony(n)g offerde | |
vnse(n) h(er)n myrra jn de(n) selue(n) la(n)de lach eyn la(n)t dat | |
heit girsulla/ dat was also groet vn edel/ jn de(n) sel- | |
ue(n) lande leghet dat lycham des gude(n) sinte Tomaes | |
/ dar wasset oick ynne myrra vnd wesset boue(n) dat | |
cruyt/ vnd is geschapen als rogghen aer de gebra(n)t | |
syn/ vyt den selue(n) myrra velt/ was<ü.d.Z.: t> vyt <ü.d.Z.: cruet> vnd cleuet to | |
samen als clett<ü.d.Z.: ss>en vnd gheuet edele(n) roke va(n) sich | |
/ dar v(m)me gd mit syner <gestr.: vorluc> vorsichticheit desse | |
drye Cony(n)ghe Jaspar Melchior baltazar vyt de(n) | |
dren landen wolde kome(n) doen/ de daer brochten | |
de gaue(n) vnsen he(re)n/ also als dauid had gesproke(n) | |
la(n)ghe to voern/ de Cony(n)ge va(n) Tarsen vnd vyt jn | |
sulen soelen brenghe(n) offer/ de Cony(n)ghe va(n) Ara- | |
bien vnd va(n) saba soelen brenghen ghaue | |
we de Conynghe toghen vijt ere(n) lande(n) | |
D</red<Oe de drye Cony(n)ghe myt grote(n) schat <gestr.: synn> | |
<gestr.: ghe> vn(d)<gestr.: r> <ü.d.Z.: mit> groten/ volke vnd myt aller ge- | |
reitschap sich hadden bereit/ vnd vy<ü.d.Z.: t> eren lande <144r> | |
bestunden to varen. vnd nyema(n)t en wiste wat d(er) | |
ande(re)n <a.l.R.: [...]eni(n)ge> <gestr.: meyn<gestr.: t, ü.d.Z.: d>e>> were wa(n)t/ de lant se verre va(n) een <Nachtrag: wa> | |
ren/ nochta(n) de sterne vur eyn ytlike(n) Cony(n)ghe/ vnd | |
vor syne(n) volke al tyd vor/ was/ vnd als se rede(n)/ ofte | |
ghinghen se voer<gestr.: e>genck de sterne/ vnd als se rastede(n) | |
oft stunde(n)/ so bleef de sterne staen/ ja ind(er) nacht nic- | |
ht als de <gestr.: sterne> maen/ ofte eyn sterne. mer recht | |
als de su(n)ne clar to middaghe vurgnck se/ vndal | |
ere(n) wech durluchtich makede/ vnd in allen steden | |
ed(er) dorpe(re)n/ to d(er) tijdal poerten weren oepen nacht | |
vnd dach/ wynt et was gemeyne vrede al ertrike | |
doer/ doch alle lude in alle(n) steden vnd dorpe(re)n wur- | |
den vo<gestr.:e>r<gestr.: Schaft>verd vnd wund(er)den sich d(er) grot(er) Conyn- | |
ghe vnd grot(er) he(re)n/ vnd des groten volkes. dat | |
in d(er) nacht also groet quam/ want se en wisten | |
nicht wan se queme(n)/ oft wair se wolden/ des mor- | |
ghens plach men to vynden vnd to sy<ü.d.Z.: e>n de voyt- | |
stappen d(er) Camelen vnd and(ere) menyghe ku(n)ne der | |
deyr/ vnd oick de <gestr.: Schaft>volkes/ dar so al were(n) beku(m) | |
mert in eren dancken/ vnd hadden grote vra- | |
ghe dar af/ vnd(er) eyn/ manighe tyd dar <ü.d.Z.: na> ¶ Jtem <144v> | |
do de drye Cony(n)ghe weren komen buten er lant | |
/ jn and(er) la(n)t dat was en vnbeka(n)t doe wuerden se ge- | |
voert dzr watere. dor woestenye. berch. vnd dal. | |
drughe. vnd nat. groet vnd cleyne/ sund(er) eynich hen- | |
d(er)nisse <ü.d.Z.: en(de)> al vnghelyck/ want <ü.d.Z.: on>gelijck vnd al scharph(ei)t | |
wairt slecht/ noch se en rusten nacht noch dach ney | |
ne h(er)berghe en sochten se/ noch neyne spise noch | |
dranck se name(n)/ noch er Camel perd oft muel | |
noch gheen mensche in den grote(n) heer/ went se | |
quame(n) to bethlehem Alsus queme(n) se up den (13) | |
sach ua(n) ons he(re)n geboert ou(er)myds d(er) sterne(n) vnd | |
gods gewalt/ vnd queme(n) irst to Jh(e)r(usa)l(e)m mer ma- | |
ria vnd Ih(es)us were(n) noch in d(er) schoppen to betlehe(m) | |
Nv sprekent de lerers dat se hadden drome. | |
draries alzo vele <gestr.: and(er)>/ vnd dat en is nicht vro- | |
mede dat men gods werck mit redelicheit der | |
menschen nicht en kan begripen/ noch de geloue | |
en ys nicht vordenstlich daz me(n) y(n)ne proewen | |
mach mit reden dat was geschiet in den alde(n) | |
testament dat Abacuck de p(ro)phete/ de qua(m) van | |
indeen in dat lant van caldeen to babilonien <145r> | |
/ to daniel in de kulen der lewen dat was wal va(n) | |
eyn hund/er)t dachuart w<ü.d.Z.: e>rt vnd weder myt syne(n) cop- | |
pe wart he ge<gestr.: Schaft>voert bynne(n) eynen daghe/ vort/ vnd | |
wed(er)/ dar v(m)me in den nyen testament mochte god | |
dat wal doen De drye Cony(n)ghe voe<gestr.: m, ü.d.Z.: re(n)> vyt oriente(n) | |
/ jn dat lant van Judee(n) by(n)ne(n) (13) daghen sund(er) | |
enich hend(er)nis Abbacuck de sprack he sal ligghe(n) | |
mydden tusschen twen dyeren/ de selue abbacuck | |
mit besloten doren qua(m) to daniel/ vnd brachte eme | |
spise de selue god de de dat/ in den nyen testame(n)t | |
dat he gebor<ü.d.Z.: e>n waert <gestr.: vnd, ü.d.Z.: van> d(er) juncfrowen vnd bleef | |
doch juncfrowe besloten/ he quam ock myt beslote(n) | |
doeren to synen apostelen. he behode oick daniel | |
vnd syne gesellen in den oeuen vul vurs dat noch | |
roick noch vur<ü.d.Z.: en> en schadede Vnd wult du dat wal | |
merken allen dat got in den alden testame(n)t bewis- | |
de/ of hadde gelouet. dorch de p(ro)pheten daniel ysa | |
ias Abbacuck micheas vnd and(er) p(ro)pheten/ dat selue | |
heuet de selue got in den nyen testame(n)te gen- | |
slich wllenbracht mit desen dryen Cony(n)ghe(n) de eir- | |
ste vyt den heyden vnse(n) geloue(n) hebe(n)<ü.d.Z.: hebn> wlle(n)bracht <u.d.Z.: vnd gesterket> <145v> | |
wo se vp den <gestr.: berghe> weghe voeren | |
DOe desse drye Cony(n)ghe aldus wund(er)liken | |
vnd vruntlike(n) <ü.d.Z.: eyn> iuwelich up syne(n) weghe was. | |
/ do quemen se by jh(e)r(usa)l(e)m twe mile(n) na do waert eyn | |
groet neuel. vnd eyn dicke dust(er)nisse al ertrike doer | |
/ in dem neuel vnd dust(er)nisse vorlor<ü.d.z.: e>n se de sterne. dar | |
vm spracl<sic> ysaias Stant up verluchte ih(e)r(usa)l(e)m/ want | |
dyn lecht kumpt/ vnd de glorie goedes is bouen | |
dy up geganghen. went de dust(er)nisse bedeck(et) de | |
erden. vnd de neuel dat volck/ vnd do se aldus que- | |
me(n). dowas melchior de Cony(n)g va(n) arabie(n) de eirs- | |
te mit syne(n) vo<ü.d.Z.: l>ke/ vnd qua(m) up de stat dar v(n)se le<gestr.: y>- | |
ue h(er)e dar na gecruyset waert/ vnd dar bleef he | |
halden in d(er) dust(er)nisse/ dat was eyn bert heit | |
Caluarie/ vnd hadde (12) grede up to gaen vnd dar | |
plach me(n) de lude/ de mysdaen hadde(n) <ü.d.Z.: te> pynihe(n)/ vnd to | |
doeden/ vnd by dem berghe quemen dre weghe | |
dar vm Melchior blef holden dar in d(er) dust(er)nisse | |
/ dar naemaels oick was besloten dat graf ih(es)u | |
(christ)i/ mer dar naemaels prist(er) iohan/ vnd and(er) vor<Nachrag: sten> | |
<gestr.: hem, ü.d.Z.: wt> dem lande/ <gestr.: den, ü.d.Z.: va(n) daer> melchior/ was deden) houwen <146r> | |
in de steynrusche des selue(n) berghes/ eyne cleyne Ca- | |
pelle mit groten arbeide/ in de ere godes vnd syner | |
mod(er) marie(n). vnd d(er) drier Cony(n)ghe/ in eyn ewighe | |
gehochnisse/ de selue capelle. hoert den criste(n) to | |
de heiten Nubianj/ wa(n)t vyt dem land <gestr.: dan, ü.d.Z.: de daer> melchior <Nachtrag:: heit> | |
was de cristen alzo <gestr.: ge>heiten <ü.d.Z.: synt> vnd heit noch de Ca | |
pelle <ü.d.Z.: d(er)> dryer Cony(n)ghe va(n) nuobie(n)/ mer de heide(n) hebbe(n) | |
de doern<ü.d.Z.: doren> <gestr.: gewoelt, ü.d.Z.: gheuult> mit ste<gestr.: Schaft>ne(n)/ mer de capelle ste | |
it vnd(er) den berghe <ü.d.Z.: van> Caluarie/ vnd doe aldus Mel | |
chior wardede<ü.d.Z.: rostede> bi den berghe/ up de selue tyd in | |
dem selue(n) neuel/ quam baltasar de Cony(n)g van | |
Saba vnd Sodolie/ mit syme heer/ vnd qua(m) by | |
den berch va(n) olyueten/ <gestr.: e> in eyn dorp dat heit | |
Galilea/ vnd de heillighe schrift/ <ü.d.Z.: secht> wa(n)t de apostele(n) | |
/ <Nachtrag: e>er v(n)sen he(re) up stu(n)t/ vnd dar naemaels vm anxtes | |
willen d(er) joden. dicke dar pleghe(n) to kome(n) hey | |
melike/ ere(n) raet to haeuen<ü.d.Z.: hebben> Oick v(n)se he(re) na | |
syner vp erstentnisse/ dick plach sick dar ope(n)barn | |
syne(n) junge(re)n/ dar v(m)me de scripture(n) sprek(et)/ he sal | |
iuw<gestr.: e> v<uergaen in galileen/ dar soele <gestr.: gr, ü.d.Z.: gii> ene seen | |
/ Vele is hijr va(n) geschreue(n)/ dat laet ik stae(n)/ mer <146v> | |
dat is eyn and(er) lant/ dat lant heit oick galileeN | |
wo de twe Conynghe meren | |
b>DOe desse twe Cony(n)ghe Melchior vnd bal- | |
thasar in dem neuel/ mit ere(n) <gestr.: Schaft>volke heelden/ vnd | |
warden do ginck de neuel vnd dust(er)nisse up to he | |
mel waert/ mer de sterne en openbarde sich nicht | |
/ mer dose queme(n) bi Jh(e)r(usa)l(e)m an de drye weghe by | |
dem b(er)ghe Caluaie(n)/ do qua(m) jaspar de Cony(n)g va(n) | |
Tarsen vnd jnsule myt syne(n) volke/ vnd de eyne | |
en wiste nicht va(n) den ande(re)n to segghen/ noch se | |
sich <gestr.: uv, ü.d.Z.: me(n)> en seghen and(er) eyn/ nochtan eyn ua(n) den | |
ande(re)n in syne(n) arm vruntlih<gestr.: Nasatlstrich> vnd <v zu k korr.>eisseden an | |
syne(n) mont/ myt grot(er) weerde vnd blijtschap/ vnd | |
nochtan dat se ene sprake en vas nicht als de | |
and(er) se vorstu(n)de(n) sich doch gentzlich/ vnd(er) eyn<gestr.: e> genty | |
like vnd <gestr.: de> wal de <gestr.: y> <gestr.: eyne, ü.d.Z.: ene> sachte den ande(re)en war | |
v(m)me <ü.d.Z.: hy> myt den groten <gestr.: Schaft>volke/ vyt syne la(n)de we(re) | |
kome(n)/ vnd doe v(er)droghen se sich al gelijck v(m)me | |
des kyndeke(n)s wille/ dat to betliem gebore(n) was | |
/ in d(er) grot(er) armode/ up dat al de saken des ki(n)des | |
de vremdeweren/ daz vm vele meer se sich vre(n)de(n)<ü.d.Z.: vrenden> <147r> | |
vnd mallich ou(er) den ande(re)n doen wolde in de(n) sake(n) Do<gestr.: -> | |
waert me(n) gewae(r)/ dat de neuel vnd dust(er)nisse al | |
<gestr.: eyn, ü.d.Z.: en> wech was/ vnd alzo <gestr.: vawems vnd> vnvorsichlike(n) | |
myt d(er) su(n)ne(n) up ganck queme(n) se in j/e)r(usa)l(e)m. dat wor- | |
den se ghewaer dat dat/ was de stat van jh(e)r(usa)l(e)m | |
/ dar en <gestr.: in> er voer vadere van Caldeen vnd va(n) orie(n)te(n) | |
/ dicke hadden beseten/ vnd vorderft/ dar yn mit grot(er) | |
<gestr.: vreude, ü.d.Z.: vroueden> hoepden se der joden Cony(n)g geborn daer | |
to <gestr.: Schaft>vynden dar vm herodes vnd al de stat waert | |
beweg(et)/ vnd bedrouet/ v(m)me des starke(n) vnuorsens | |
inkome(n)/ want des volkes was alzo vele dat se | |
nicht en kunden bliuen <ü.d.Z.: in> Jh(e)r(usa)l(e)m/ mer dat meiste | |
deyl/ bleef dar bute(n) geliker wys of se de stat | |
to male <ü.d.Z.: wolden> hebbe(n) <gestr.: ge> v(m)megelacht/ vnd gewu(n)nen | |
/ dar vm sprach ysaias de starkeit d(er) heyde(n)/ sal | |
dy kamen/ vnd manichvoldicheit d(er) Camele(n). vnd | |
dromed<gestr.: r>arij soelen di<gestr.: ch> bedeecken de dar kome(n) | |
van madian vn(d) effa Alle lude va(n) saba soelen | |
kome(n) brenghende golt vnde wyroch vnd soele(n) | |
spreken dem he(re)n loff Nu saltu weten dat | |
dese drye cony(n)ghe <ü.d.Z.: vn(d)> er <gestr.: vyeer> volk vnd te rynghe <147v> | |
vur sich hadden <gestr.: te> vor gesant/ als men dar plech<ü.d.Z.: t> in | |
dem lande/ vnd dar were(n) schape myt dem <gestr.: vey vur, ü.d.Z.: ve voer> | |
gesant/ de heyte(n)t de schape naboth/ vnd sy(n)t alzo | |
na me sterte/ als se werden af gedaen <ü.d.Z.: ghedodet> vnd entla- | |
cht/ so weghet <gestr.: v> de steert meer dan dat licha(m)/ vnd | |
van den seluen schapen venghet me(n) wade scha- | |
ep groet vet/ vnd starck/ vnd hebben hoer<gestr.: e>(n)ne vnd | |
wullen/ als de Reebu<ü.d.Z.: c>ke/ vnd loepen to same(n) myt | |
groter schare<gestr.: n>/ vnd men jaghet vnd venghet | |
se myt hunde(n) <gestr.: to same(n) myt grot(er) schaer> vnd libarde(n) | |
/ vnd als men se jaghet so hoert men se lopen alzo | |
veer wech/ mer als se worde(n) gehalden van den | |
hunden of lebarden/ se en weren sich nicht <gestr.: so, ü.d.Z.: noch> se | |
em wegghen sich nicht/ nochtan dat se alzo sterk<gestr.: e> | |
syn wo se to Jh(e)r(usa)l(e)m queme(n) to herodes | |
JN d(er) tyd do de drye Cony(n)ghe myt ere(n) volke que | |
men to Jh(e)r(usa)l(e)m/ do was herodes dar bynne(n)/ he was | |
gesat van dem keyser/ vnd den Roeme(r)n eyn Co- | |
ny(n)g van judeen/ vnd was eyn alt man vnd doe | |
de drye Cony(n)ghe vragheden ou(er) al van dem Co- | |
ny(n)ghe de kortliken geborn was. der Jode(n) <u.d.Z.: com(m)t Also <148r> | |
als spreken de ewangelisten/ doe geborn was | |
Jh(es)us in betlehem/ vnd in herodes daghe(n) des | |
Cony(n)es sych de Cony(n)ghe queme(n) va(n) oriente(n) | |
to Jh(e)r(usa)l(e)m vnd sprake(n). war is he de geborn is eyn | |
Cony(n)g d(er) Joden/ wij hebben ges<ü.d.Z.: e>yn syne sterren in | |
orienten/ vnd kome(n) ene to anbedene doe dat he | |
rodes hoerde/ he wart bedrouet vnd al Jh(e)r(usa)l(e)m | |
mit eme/ vnd vorgaderden de vorsten der Joden | |
vnd de meyst(er)/ vnd vragheden van en/ wair (christus) | |
geborn <ü.d.Z.: solde werde(n)> were Se spreken to betlehem jnde aldus | |
is geschiene(n)/ van den p(ro)pheten/ du betlihem lant va(n) | |
juda/ salt nycht syn dat my(n)neste in den vorsten juda/ we(n)t | |
vyt dysal kome(n)/ eyn h(er)toghe de myn volk va(n) jsra | |
el sal regieren/ doe reep herodes heymelike(n) de | |
drye Cony(n)ghe vnd wart vnd wiset va(n) en de tyd | |
d(er) sterren/ de in sich hadde openbart/ vnd vraghet | |
wysliken va(n) dem kynde/ vnd als gi dat vyndet | |
soe latet my dat weten/ up dat ik oick dar kome | |
/ vnd dat kynt ane bede/ de de drye Cony(n)ghe had- | |
den gehoert herodes se keerden sich va(n) eme <148v> | |
vnd su de sterne de se saghen in oriente(n)/ de gynck | |
vor se/ alzo la(n)ghe dat <gestr.: he qua(m), ü.d.Z.: se quemen> vone(n) dat ky(n)t Jh(es)us | |
/ dar bleef se staende/ mer do se seghen de sterne | |
se vreuoden sick in grot(er) vreuode(n)/ vnd gynghe(n) i(n) dat | |
hues/ vnd vunde(n) dat kynt myt marie(n) syner moder | |
/ vnd velle(n) ned(er) up de erden/ vnd bede(n) dat an/ vnd de- | |
den up ere(n) schat/ vnd offerde(n) eme gaue(n) golt wyr- | |
rock vnd myrra war v(m)me se erst queme(n) to Jh(e)r(usa)l(e)m | |
da to betlehe(m) | |
DAir vm(m)e dat dese drye Co- | |
nynghe eirst queme(n) to Jh(e)r(usa)l(e)m/ da(n) to betlihe(m) | |
dar syn vele rede(n) af/ als de boke spreke(n)/ dat wer | |
re lanch to schriue(n)/ mer eyne rede(n) is/ dat herodes/ vn(d) | |
de stat bedroeuet wurden/ dar v(m)me wa(n)t de van | |
Jh(e)r(usa)l(e)m hadde(n) vele va(n) Cony(n)ghen doet geslaghen | |
de were(n) kome(n) va(n) oriente(n) die de stat pleghen | |
to besitten Oick dar v(m)me da<ü.d.Z.: t>se vruchtede(n) den nyen | |
Conyng de geboern was to betlihem/ de drye Cony(n)- | |
ghe quemen va(n) vere(n) lande/ aen/ ene/ to bede(n) dar | |
af se nycht en hilden to Jh(e)r(usa)l(e)m/ noch herode vnd | |
dat to bwisen dar v(m)me queme se daer Mer | |
eyne meeir rede is/ se wurde(n) myt gewalt dar <149r> | |
bracht de sterne quam vor de stat/ <gestr.: dud, ü.d.Z.: vn(d)> wart v(er)lo- | |
er<ü.d.Z.: e>n/ vnd doe quemen se vnuerseynlike(n) in de stat | |
want dat was eyne Conyglike stat/ vnd de Cony(n)- | |
ghe van Juodeen pleghen alle weghen dar to va- | |
eren vnd de mesters der scriben vnd p(ro)pheten | |
pleghen to sijn by den he(re)n/ up dat de gheloeue or | |
sprung solde hebbe(n)/ van den heyden vnd er vngelo- | |
yue vortmeer nicht en solde hebbe(n) vortganck | |
Sunte Gregori(us) in d(er) omelien spreket van de(n) Jode(n) | |
/ doe ysach benedyede syne(n) sone jacob/ ensach he | |
nicht synen sone jacob. he vursach doch dat dar na | |
komen solde. de jode(n) were(n) volgeyst der p(ro)phe | |
ten. se were(n) doch ble<ü.d.Z.: y>nt/ wa(n)t se nicht en kande(n) | |
dat kynt (christu)m gebor<ü.d.Z.: e>n <ü.d.Z.: dat se> voer wiste <ü.d.Z. gestr.: wiisden> la(n)ghe nycht al | |
leyn dat <gestr.: se, ü.d.Z.: hy> solde werden gebore(n)/ mer oick de stat | |
dar he solde werden geborn/ up dat de Cony(n)ghe | |
dat bewiseden in eyn getuych ers v(er)domenis/ vnd | |
to eyn behelpen vns geloeuen/ dar vm queme(n) se | |
to Jh(e)r(usa)l(e)m wo se queme(n) van Jh(e)rusa)l(e)m to betlehe(m) | |
DOe de Cony(n)ghe wurden vnd(er)wyst i(n) d(er) stat | |
/ ou(er)myds herodes/ vnd de lerer des volks <149v> | |
vnd vyt Jh(e)r(usa)l(e)m queme(n)/ doe scheyn de sterne als se | |
plach to doen vn(d) qua(m) boeue(n) betlie(m) stae(n)/ dat is va(n) | |
Jh(e)r(usa)l(e)m twe cleyne milen/ vnd vnd(er)weghe(n) daer de heir- | |
de er schape hoeden/ vnd dar alzo vele enghele mit | |
grot(er) clarheit openbarde(n)/ dat dat kynt gebor<ü.d.Z.: e>n | |
we(re) de selue heirde(n) spreke(n) to de(n) Cony(n)ghe(n)/ dat se | |
de sterne geseyn hadden. vnd to en liep vnd spreke(n) | |
/ dat de enghel godes ope(n)barde <gestr.: se> sich en/ in gelych | |
nisse als de sterne dede Cony(n)ghe hadde geleyd/ vnd | |
allet dat de engel i(n) de(n) heyrde(n) ope(n)baert <ü.d.Z.: hadde>/ dat sachte(n) | |
se den Cony(n)ghen/ als va(n) bethlihe(m) va(n) deme kynde | |
vnd d(er) jun<ü.d.Z.: c>frowen marien. dat hoirde(n) de Cony(n)ghe | |
vnd er volk vte<gestr.: u, ü.d.Z.: r>mate gherne/ vnd vyt de(n) woer | |
de(n) d(er) heirde(n)/ vnd dat hore(n) vyt d(er) sterne(n) de Cony(n)ghe | |
geyn twiuel en hadden va(n) dem k<gestr.: e, ü.d.Z.: y>nde Vnd spre | |
ket ytzlick boeck va(n) orienten/ dat de selue sterne | |
vyr der sterne(n) was/ de ste(m)me des enghels/ de de(n) | |
heirden de botschap brachte vnd spreke(n) de jode(n) | |
de geloeuich syn wurden/ dat de selue enghel in | |
eyner vurygher sul of pyke vurghinck de ky(n)- | |
der va(n) Jsrahel/ do se ginghen va(n) egypte(n)/ want <150r> | |
doe de Cony(n)ghe spreken myt den heirde(n)/ de selue | |
sterre noch clarer waert in erer clarheit dar | |
v(m)me spreket fulgentius in syne(n) s(er)moen dat | |
synt twe deil/ oft twe wende d(er) criste(n)heit de Co- | |
ny(n)ghe vnd de heirde(n)/ de(n) de to same(n) syn vergadert | |
vnd de wynkelsteyn steit boeue(n) an dem houede | |
/ eyn want is vyt den joden/ de sere ware(n) va(n) eyn | |
Er gheloyue was verre van eyn/ (christ)us is de win- | |
kelsteyn/ vnd vns vrede mak(et) va(n) twen eyn/ de | |
joden wern na bij de (christu)m aenbedede(n)/ vnd de hey- | |
den were(n) verre af/ de den afgoden deynde(n)/ dit | |
were(n) de heirde vnd Cony(n)ghe vnd were(n) se nicht | |
Joden. doch so bede(n) se <ü.d.Z.: en> an vnd bekande(n) de(n) Cony(n)g | |
d(er) joden van betlehem der stede | |
DOe de drye Conyge myt ere(n) volke que- | |
me(n) by bethlihem/ vnd hadden den herden | |
geschenk(et. doe deden se an grote kostlike Conyg | |
like cleid(er) <gestr.: aen> walgesyrt/ so se dat heerlychte | |
mochten doen/ vnd sich bereyde(n) vnd de sterne | |
bleef staen/ mit grot(er) clarheit boeue(n) betlehem | |
vnd do se vore(n) van Jh(e)r(usa)l(e)m/ dat was to prime <150v> | |
tyt vnd to/ Sexte tyd queme(n) se to betlihem in de | |
strate de heit Cooperta/ went se was bedecket | |
/ dar was de scho<ü.d.Z.: p>pe vnd de kuole vnd dat broet | |
marckt/ dar v(n)sen he(re) wart geborn/ vnd de sterne | |
senkede sich ned(er) mit alzo grot(er) clarheit/ dar | |
alle winkel dar mede wurde(n) vorluchtet To | |
hant/ dar na de sterne up wert voer in de lucht | |
vnd bleef dar stille staen/ doch der clarheit bleef | |
to male vele in de(n) hus dar (christus) was Dar v(m)me | |
de ewa(n)gelista spreket Se ginghen in dat hus | |
/ vnd vuonde(n) dat ky(n)t myt marie(n) syner mod(er)/ vnd | |
vele(n) ned(er) vnd bede(n) et <gestr.: n>a(n)/ vnd dede(n) up ere(n) schat | |
/ vnd offerde(n) eme golt wiroch vnd myrra Dar | |
v(m)me is dat kome(n) in eyne<gestr.: Nasalstrich> gewontheit/ i(n) de(n) la(n)de | |
/ dat nyeman mit ydelen handen kome(n) daer | |
vor de(n) Soldaen oft eynighe Cony(n)g in oriente(n) | |
oick <gestr.: mit> moet he de eerde(n) kussen/ eer he den | |
he(re)n spreke Vor<ü.d.Z.: t> meer de brod(er)<Nachtrag: e>e van den veyr<ü.d.Z.: (4)> orde(n) | |
/ de gheuet den he(re)n appel vnd beer<ü.d.Z.: e>n/ went se en | |
hebben golt noch silu(er)/ de selue gaue(n) mit grot(er) re | |
uere(n)cie vnd oitmodicheit van den soldae(n) vn(d) and(er) <151r> | |
Cony(n)ghe werden vntfanghen <ü.d.Z.: van em> vnd d(er) bedudinghe | |
des offers | |
FVlgencius spreket in eynen | |
sermoen/ dat dese gaue(n) beteyke(n) dat in | |
(christ)o weren dr<ü.d.Z.: i>e godlike <v zu w korr.>erdicheit/ de Conyglike | |
gewalt/ vnd de menslike sterflichkeit/ Of aldus | |
de wyroich beduet de(n) offer/ dat golt den tol | |
/ de myrra de groeft d(er) doden/ dit offer al tyd | |
eyn gelouych my(n)sche de dar bekent/ dat (christus) wae(r) | |
god is eyn waer Cony(n)g/ vnd eyn waer mensche | |
Recht als god in den alden testame(n)t hadde ge | |
boden me(n) solde eme offere(n) alre yrste vruchte va(n) | |
irme ghude/ also dede got do he mensche wur- | |
den was/ dat dese Cony(n)ghe de vorrensten vnd | |
eirsten weren/ de gode brachten dat off(er) als | |
gesprocken is | |
DOe de Cony(n)ghe queme(n) to bethliem mit | |
eren offer/ do was jh(es)us eyn kleyne kin- | |
deleen (13) daghe alt/ was suetli<ü.d.Z.: c>ken gewunden | |
in armoe snoede doke/ went an de armen/ vnd | |
was gelacht in de kribbe(n) up dat hoy | |
van der Schepnysse vnser vrowen <151v> | |
MAria de mod(er) de was eijn p(er)soen va(n) lyue vnd | |
oick vet vnd bruyn/ vnd to d(er) tyd had se v(m)- | |
me eyne blanke blawe mantel/ de was wal snoede | |
vnd voer open/ den heild se voer to/ myt d(er) lucht(er) ha(n)t | |
vnd up den houede had de eyne(n) lyne(n) doick/ de was | |
to mael dar v(m)me gewu(n)den/ an dat angesichte | |
vnd sat up d(er) cribben/ vnd myt d(er) recht(er) ha(n)t up<Nachtrag: t> | |
hoeff<Nachtrag: t><gestr.: hoeuetken> des kyndes ih(es)u(m) vnd do de Co- | |
ny(n)ghe vor d(er) cribben de hande jh(esu)m oytmodeli | |
ken hadden gekust/ do offerden se mit reue(re)n | |
cien vnd ynnicheiden ere(n) offer/ den se bracht | |
hadden vnd lachten<ü.d.Z.: legheden> den offer by dat hoeuet des | |
kyndes/ an d(er) mod(er) voten/ vnd wat van den offer | |
dar geschach/ dat steit hyr na beschreuen | |
van d(er) scheppenisse d(er) dryer Cony(n)ghe | |
MElchior de Cony(n)g va(n) arabie(n)/ de v(n)se(n) he(re)n | |
dat golt offerde/ de d(er) my(n)neste(n) i(n) d(er) p(er)sone(n). | |
balthasar de Cony(n)g va(n) sba de de(n) wirock offer- | |
de <gestr.: de> was myddel mat<gestr.: h>ich in d(er) p(er)soen/ jaspar | |
de Cony(n)g van tersen de was eyn lang moer | |
dar va(n) de p(ro)pheten gesproken hadden de moer l[...] <152r> | |
solen <gestr.: m, ü.d.Z.: n>ed(er) vallen vnd kneen teghen god/ vnd | |
synen vyande soelen de <?>erden li<ü.d.Z.: c>ken Se soe<k zu l korr.>le(n) | |
kome(n) to dy <ü.d.Z.: die dy> pleghen to beschimpen/ vnd soelen | |
aenbeden de voetstappen dynre voete/ Dese | |
drye Cony(n)ghe vnd er volk we(re)n cleyne p(er)sonen | |
dar v(m)me/ dat volk va(n) iuodeea vorwund(er)de des/ dat | |
was eyn teyken dat se va(n) alzo vere lande were(n) | |
van orienten/ went so wat de <gestr.: lande, ü.d.Z.: lude> meer wone(n)t | |
to orienten/ dar de su(n)ne up geit/ so de lude kle- | |
nliker vnd crancker werden geboren/ mer | |
de <gestr.: [...]>cruyde synt dar bet(er)/ vnd edeler/ de slanghe(n) | |
vnd de fenynde dvr sijn grot(er) daer/ vnd voghel | |
vnd alle wilde dyr of geteymede dyr/ sijnt me | |
rer in den lande Nu spreke(n) de lande de wo- | |
nen bji Jh(e)r(usa)l(e)m/ de vijt pleghen to vaern in der | |
Conynghe/ lant dat als de su(n)ne up geit in de(n) | |
lande/ dat se mak(et) alzo g<gestr.:e>roet <gestr.: venn> voruer | |
like(n) ge luyt/ dat en sy sake/ dat des de mynsche | |
gewonet sy/ anders en kan dat nyema(n)t/ v(er)ora- | |
ghen/ ou(er) dat lant sijn de lude cleyne als dwer- | |
ghe/ vnd sijnt doef ou(er)myds den groten luyt <152v> | |
de dat firmament pleghe(n) to maken/ vnd delude | |
gelden vnd v(er)copen v(er)myddes teyken/ want se en | |
hoeren nicht/ de selue lude syn also wys vnd cloeck | |
in tytliken saken/ vnd synt alzo rike koeplude | |
/ de lude solde(n) kome(n) to judeen oft Cryen of Egi- | |
pten dar af we(re) veel to spreken dat laet ik staen | |
Wo se costlike cleynode m<ü.d.Z.: i>t en brachte(n). | |
VOrt mer saltu weten dat de drie Cony(n)- | |
ghe costlick vnd edel cleynod mit en brachten | |
vnsen he(re)n to offeren/ welke cleynoed de grote alex- | |
and(er) had gelaten in den lande to Caldea jndien | |
vnd p(er)sen Oick al grote syrynghe de de Cony(n)- | |
ghe van saba in den tempel salomonis had | |
gheoffert/ welke syringhe de lude va(n) Caldee(n) | |
vnd p(er)sen in ir land werden/ do se jh(e)r(usa)l(e)m gewu(n)- | |
nen hadden/ vnd vele and(er) goldes siluers perle(n) | |
edel gesteynte/ <gestr.: var, ü.d.Z.: vyt gestr.: i> erme lande <gestr.: h> brachten ou(er) he(re)n | |
to offeren/ mer do se queme(n) to betlehem/ vnd va(n) | |
den dat kynt Jh(esu)m in d(er) cribben up deme hoy | |
alzo armeliken gewunden/ als oick de heyrde(n) | |
den Cony(n)ghen vnd(er) weghen had den gesacht <153r> | |
Vnd doe se seghen/ dat de sterne hijr af qua(m) voer | |
de schopen/ dar v(n)se he(re) ynne was/ vnd den grote(n) | |
schijn/ den seghen/ doe wurden se vorueert <gestr.: d> | |
/ vnd al er volk al so/ dat so <gestr.: vroc> vorgeten al des | |
groten cleynoeds/ vnd syringhe/ vnd al den schat | |
/ doch dat mallich van den Cony(n)ghen yrst in de | |
hant quam/ dat greep he vnd offerde dat/ de gr- | |
eep Melchior de Cony(n)g va(n) arabien yrst in sye(n) | |
hant (30) gulden pe(n)nynghe/ vnd eyne(n) gulde(n) | |
cleynen appel/ de dat kynt in syner hant mochte | |
besluten/ vnd ynnichlike(n) dem k<gestr.: e, ü.d.Z.: y>nde Jh(es)u(m) offer- | |
de/ den volghede to hant na d(er) Cony(n)gh baltasar | |
va(n) saba/ vnd offerde wiroch/ we(n)t dat qua(m) eme | |
yrst in de hant/ dar na qua(m) jaspar d(er) conyng | |
van tharsen/ vnd offerde myra/ mit schreyende(n) | |
oghen/ vnd de drye Cony(n)ghe wurde(n) vorveert | |
myt vurigher mynnen/ vnd offerden alzo/ dat | |
/ mer eyn yghelik Cony(n)g <gestr.: ue> mit neghenden | |
houede oitmodelick sprack <Nachtrag: deo gracias> van | |
den gulden appel den melchior offerde <153v> | |
DEn gulden appel den de Cony(n)g Melchior of | |
ferde myt den gulden penny(n)ghen/ de was | |
geweset la(n)ghe to voere(n) des groten Alexandeis | |
/ de selue appek was gemaket van den alrecley(n)ste(n) | |
golden penny(n)ghe(n) die Alexand(er) wurden bracht | |
van al d(er) werlt to tribuet/ vnd den selue(n) appel | |
plach alexand(er) <gestr.: in> alweghen in syner hant to dra- | |
ghen/ Recht of he wolde meynen dat al de wer- | |
lt in syner hant besloten we(re)/ myt syner macht | |
De selue appel bleef in indien/ myt vele kostliker | |
cleynoede/ up d(er) tud d<u zu o korr.> alexand(er) qua(m)/ van de(n) pa- | |
radys dar he voer had geweest/ vnd tribuet<ü.d.Z.: eschede>/ Wair | |
van Melchior de Cony(n)g den gulden apelk offer- | |
de gedeylt/ dat <gestr.: eyne, ü.d.Z.: en> vynt men nicht bescreuen | |
/ de runcheit des runde(n) appels/ beteyke(n)t de ma- | |
cht godes/ geliker wys dar rund is aen begyn/ vnd | |
aen e<gestr.: y>nde/ alzo als d(er) hemel rund is/ in <gestr.: v> o(m)me loep | |
van den oesten in dat westen/ alzo was de keyrs | |
ten geloue up gaende vnd vm gaende al ertri | |
ke <ü.d.Z.: doet> Dar v(m)me is et oick kome(n) dat de keyser | |
vnd Cony(n)ghe in eren handen dreghe(n) gulden <154r> | |
appel Mer van den gulden ape(n)nyghen wiroik vnd | |
myrren/ veel boeke veel d(er) beduetnisse dar af spreke(n) | |
/ vnd eyn boeick spreket dat golt wurde geoffert | |
to eyne(n) troeste marien vnd ers kyndes/ wa(n)t se arm | |
weren/ den wiroich to v(er)driue(n) den quadenroecke | |
in d(er) schopen bij d(er) cribben/ de myrra to v(er)driue(n) dat | |
ghewormte bij den kynde ¶ Jten du salt weten | |
dat in allen steden of dorpe(re)n in orie(n)te(n) dar de Sol | |
daen of eynich Cony(n)g cristen of heyden pleghe(n) | |
to <gestr.: waeren, ü.d.Z.: varen>/ dan se pleghe(n) alle l<gestr.: a>ude vor eyn hues | |
vntfenghen vnd berne(n) wyroich vnd myrre(n)/ mal- | |
lich na synre haue(n)/ vnd de des nicht en dede/ de | |
wurde gepinighet vnd geschat Jt(em) de wiroich | |
<gestr.: e> in orienten als de ontfenghet wert of gebra(n)t | |
/ beteyken vullenkome(n) gehoersamheit/ vnd eyn | |
consent in god/ of in eynen afgot/ of <gestr.: e in <ü.d.Z:: ene(n)> Cony(n)g | |
/ dar v(m)me her vormals de merteler vnd de hillighe(n) | |
<gestr.: in, ü.d.Z.: en> wurden nich alzo sere gedwonghen aen to | |
beden de afgode/ also seer den wyroich to vntse(n)- | |
ghen Noch hude to daghe de heyden/ van de(n) criste(n) | |
in eren tempel willen/ dat <gestr.: myr> meir wiroich <154v> | |
brenghe dar/ vnd dat men myt willen vntfenghe | |
/ vnd up er cost/ dat hebben se leyner dan dat me(n) de | |
afgode ane bede Wo sich god en openbaerde. | |
NOchtan der almechtege god in vnser men- | |
scheit sich wolde openbaren/ vnd eyn arm | |
mensch wolde syn vm vnsen willen/ vnd he en | |
dorfte nicht d(er) gauen d(er) Cony(n)ghe/ noch oick to | |
bestoppen syn armode Want he sprack eyn woerd | |
vnd al dinck waert gemaket/ dar v(m)m<gestr.: e> de gulde(n) | |
appel de dar was gewest Alexanders/ vnd mit | |
groter gewalt vnd houerdye was ghesmalt als | |
eyn ruend cloet/ vnd den Melchior den k<gestr.:e>ynde of | |
ferde/ de selue appel to hant waert gebeert in ge | |
stubbe vnd to nychte geliker wys/ als de steynde | |
van<gestr.: Schaft> dem berghe qua(m) sund(er) hant/ vnd de grote | |
verveerlike suyl of pyke de na bugodonisor | |
sach in den slape/ de selue suijl waert to w<gestr.: e>rue(n) | |
in gestubbe Aldus was jh(es)us de steyn van d(er) junc- | |
frowen geborn sund(er) todoen eynighes menschen | |
heyten/ vnd af sacte de mechtigen van den setel | |
vnd erhoyf/ de oitmodigen/ de appel beteykende <155r> | |
al ertrike de he in groetheit synre gewalt in ey(n) | |
oghe(n) blick heuet to wreuen/ vnd nicht dar af | |
gemaket // Jtem <gestr.: were(n)> waer de ande(re)n ghaue d(er) | |
Cony(n)ghe bleuen dat steit hijr na geschreuen doe se | |
DOe de drie Cony(n)ghe hadden vnse(n) h(er)n hadde(n) an | |
aen gebedet vnsen he(re)n/ vnd al<gestr.: le> dinck gebedet | |
was heerlike vullenbracht/ de dar alzo ve(re) volkes/ vnd alzo | |
vele vees/ vnd aen eten vnd drinken/ vnd weder/ | |
/ dar na bestunt so groet hunger dorst vnd slaep | |
an to gaen/ dat hoert to d(er) sterfliker mynsliker | |
natuer dar vm to betliem se sich gheuen al den | |
dach to raste/ vns to troeste/ vnd al vm vnd v(m)me | |
in dem lande/ vnd allen luden deden kuont/ war | |
vm se komen we(re)n/ dar in dat lant va(n) eynde d(er) | |
werlt/ vnd oick wo de sterne wund(er)like vyt | |
dem lande hyr in dit lant se geleyd hadde/ up | |
dat de joden were(n) mer confuys/ vnd meren ge | |
byuee by/ den heiden were gekome(n)/ vnd sund(er)li(n) | |
ghe troest Wo se vntfa(n)ghen eyn antworde | |
DE ewa(n)gelista spreket dat se i(n) de(n) slape <155v> | |
eyn antworde vntfenghen/ dat se nicht wed(er) queme(n) | |
to herodes/ mer eyn ande(re)n wech solden se <gestr.: Schaft>varen | |
wed(er) <gestr.: s> heym in er lant/ Dar v(m)me de st(er)ne de en | |
plach vor to gaen/ de en openbarde sich da nicht | |
meer/ dar v(m)me manich kony(n)grike vnd manich | |
lant myt mensliker braucheit Ja herberghen ou(er) | |
nacht. vnd dach. in den weghe se sochten. vnd | |
de dre Cony(n)ghe de alzo <gestr.: Schaft>vere we(re)n kome(n) wu(n)- | |
d(er)like vnd vnwenys<ü.d.Z.: on v(er)siens> by eyn queme(n)/ up dat se | |
in or lant to samen heym queme(n)/ vnd al de | |
w<ü.d.Z.: e>ghe pro uincien vnd Conyiglike/ dar doer | |
was komen her vormaels/ holof(er)<gestr.: e, Schaft>nes myt | |
syne(n) <gestr.: Schaft>volke/ ou(er)myds dat selue lant/ vnd weghe | |
desse drye Cony(n)ghe mit ere(n) <gestr.: Schaft>volke quemen | |
wed(er) v(m)me to orienten/ vnd Caldeen vnd alzo we- | |
der heym voere(n)/ dat al de l<gestr.: [...]>ude in allen la(n)- | |
de waende(n)/ dat anderwerf holof(er)nes de r Co- | |
ny(n)g/ dur dat lant trecked/e dar af se la(n)ghe | |
hadden hoeren saghen/ <gestr.: d> vnd desse dre Cony(n)ghe | |
va(n) allen volke/ in allen steden/ vnd dorpen wur- | |
den goetliken vntfanghen/ vnd dat se sachte(n) <156r> | |
vnd spreken alle(n)t dat se gheseen hadde(n)/ of | |
gehoert/ vnd allet dat se ghedaen hadde(n)/ va(n) | |
d(er) tiid dat se vyt ere(n) lande weren genaere(n)/ dar | |
v(m)me d(er) drier Cony(n)ghe oitmodicheit u(er)deyn<ü.d.Z.: t>en | |
<gestr.: vnd, ü.d.Z.: enen> gude(n) name(n) van den joden/ vnd alle(n) i<gestr.: l>ude(n) | |
in allen landen/ dar na nicht en mocht gelest | |
werden/ vnd va(n) al<gestr.: len> den dinghen spise vnd | |
noitdurft dat se myt en vyt irme lande brach- | |
ten/ daer hadden er volk er d<ü.d.Z.: i, gestr.: y>re vnd er vey | |
all<gestr.: e>tyt genoich. went se wed(er) queme(n) up den ber | |
ch vaus/ vnd en gebrack nicht/ mer starck vnd | |
gesunt/ als men wed(er) heym queme(n)/ mer den wech | |
den se deden bynne(n) (13) daghen ou(er)myds d(er) ster | |
nen/ dar moesten se twe jaer to doen er se we | |
d(er) heym quemen/ mit groten arbeide/ myt tol | |
/ met schen<ü.d.Z.: ke(n)> vnd leydere(n) up dat and(er) lude wyste(n) | |
wat vnd(er)scheit se vnd(er) den werke(n)/ de got doyt | |
vnd vn(de) den de de mynsche doyt/ Voert mer | |
herodes vnd de eldsten va(n) Jh(e)r(usa)l(e)m <ü.d.Z.: weere(n)> en na mani- | |
ghe myle weghes vnd quemen in dat lant to | |
tarsen vnd wanden se ge<gestr.: Schaft>vu(n)den hebben/ mer <156v> | |
se we(re)n en wech/ dar v(m)me herodes mit groten volke | |
de na was gevolget waert toernich up dat vol | |
k va(n) tersen/ vnd va(n) hate <gestr.: d> vnd nyet<ü.d.Z.: niit>/ gaf he en | |
scult/ dat de lude va(n) den lande dar to geholpen | |
hadden/ dat se we(re)n kome(n) ou(er) eyn wat(er) dat <gestr.: s> heit | |
syler/ vnd dat se also heym we(re)n kome(n)/ dar v(m)me | |
herodes verbrande al er schepe vnd al er lant | |
want se we(re)n vnder syn gewalt Va(n) Cony(n)ghe her | |
odes | |
VOrt meer do herodes vnd de eldeste(n) | |
vnd de Scriben vnd de jode(n) de(n) Cony(n)ghe(n) | |
na volgheden/ dar vm al dat volk de dar hoirde(n) | |
segghen <ü.d.Z.: ho> wund(er)liken nacht vnd dach mit <ü.d.Z.: d(er)> groter | |
claerheit bynne(n) (13) daghen aen<ü.d.Z.: sond(er)> eynich hend(er)nisse | |
we(re)n come(n)/ vnd <gestr.: l> myt wat arbeydes va(n) bethliem | |
wed(er) heym queme(n)/ vnd dat de sterne v(er)loe(re)n was | |
vnd mosten hebbe(n) to<?>utz vnd leyde(n)/ dar vm was et | |
groet wund(er)/ vnd(er) de(n) heide(n)/ vnd vnd(er) de(n) volke | |
dar se dorch treckede(n)/ dar vm de jode(n) de dar | |
woende(n)/ vnd(er) de(n) heyde(n)/ hyr vnd daer gespreyt | |
de <gestr.: sterne> screune(n) breue herodes vnd den scriben | |
oick<ü.d.Z.: oec> queme(n) sie seluer dar vnd spreke(n) dat <157r> | |
wund(er) vnd getuech dat se gheseen hadde(n) dat | |
wu(n)dlike werk dar v(m)me de heyde(n)/ de nicht en | |
wisten dat gescrift noch de p(ro)phete(n) va(n d(er) geburd | |
vns he(re)n/ de spreke(n) dat de dre hillighen cony(n)ghe | |
we(re)n <gestr.: vnd> kocheler dat selue spreke(n) de joden | |
de dar waende(n)/ vnd(er) de(n) heyden de wal wysten | |
screptue<ü.d.Z.: scriftuere(n)> vnd p(ro)phete(n)/ vnd d(er) geboert vns heil vnd | |
oick va(n) d(er) stat dar he geboe(re)n was/ mer dat dede(n) | |
de joden va(n) haet/ vnd nyd vnd erweghede<ü.d.Z.: beverde(n)> de hey- | |
den ou(er) al/ dat toe/ va(n) dem vngheloue(n) de(n) se had- | |
den¶ Jte(m) dat ewa(n)geliu(m) en waert nicht gep(re)di- | |
ket ed(er) openbaert d(er) werlt/ da(n) na d(er) up vaert v(n)s | |
he(re)n/ mer va(n) d(er) tijd dat v(n)se he(re) gebore(n) waert/ we(n)t | |
dar na als geschre(n) ys/ do qua(m) dat i(n) eyne woenheit | |
dat de hillighe(n) drie Cony(n)ghe al ertrike doer woer- | |
den geheite(n) mag/ oft waer saghers War v(m)me | |
de drye Conynghe heyte(n) magi | |
VEle boeke vremde rede(n) scriue(n)t/ war v(m)me | |
se heite(n) Magi/ Eyn boeck seghet dat se hei- | |
te(n) Magistri meisters/ dat and(er) spreket dat se heite(n) | |
Magi/ quasi magis sapie(n)s/ dat is dat se mer <157v> | |
wys syn //And(er) boeke spreken dat se heite(n) Magi | |
id est male feci/ boese lude/ vnd naemaels v(m)me | |
gekeert worden to gode/ vnd and(er) vele boeke | |
hijr vnd daer spreken/ waer vm se heite(n) magi | |
dit laet ik staen Mer sund(er) twiuel se we(re)n g(ro)- | |
te Cony(n)ghe <ü.d.Z.: vnd grote he(re)n van Groen conygriken> geweldich vnd mechtich/ als wake we- | |
ten de cristen/ de in de(n) lande wone(n)/ de daer g(ro)te | |
werdicheit hebbe(n) vnd(er) den heiden/ vnd dar v(er)- | |
<gestr.: in> up dat me(n) af worpe alle twiuel/ vnd vyt | |
worpe allen haet/ vnd vngheloyue(n)/ d(er) ioden to | |
dyner lerynghe d(er) heyde(n). vnd vnse(n) geloyue(n) | |
to stedighen. de almechtige got de al tyd is wu(n)- | |
d(er)lick in syne(n) heilighe(n). vnd mechtich de walde | |
to<ü.d.Z.:nen> e<gestr.: n>(n)s wat kunne/ vnd(er)scheit sy vnd(er) de(n) werke(n) | |
de he kan werken/ vnd de de menschelike na- | |
ture kan werke(n) daer v(m)me de drie Cony(n)ghe | |
met al<gestr.: l> ere(n) volke in alre heerlicheit/ sunder | |
spyse sund(er) dranck vnd sund(er) vod(er) to bethliem | |
in (13) daghen su(n)d(er) hend(er)nisse va(n) oriente(n) que | |
men to betlihem/ vnd bynne(n) twen jarn wed(er) | |
heym queme(n). hedde(n) si met eynigher kunst <158r> | |
wt ere(n) lande ghewist <ü.d.Z.: to vare(n)> in corter tyd. alzo wail | |
hadden se de kunst getoent vnd gewyst/ doe | |
se heym vor<ü.d.Z.: e>n. mer de almechtege got/ de | |
wolde toene(n) syne geboert/ vnd syne(n) name(n) | |
breyden/ de dar irst v(er)borghen was in de(n) la(n)de | |
va(n) Jndia up dat alle volck vnd geslechte va(n) an | |
beghyn d(er) su(n)ne(n)/ we(n)t an dat ende d(er) werlt al | |
toe samen gemeynlike(n) <gestr.: ene, ü.d.Z.: em> soele(n) loenen | |
wo de capelle waert gety(m)me(r)t vp de(n) berch vaus | |
DOe de drie Cony(n)ghe queme(n) an den berch | |
vaus/ de heit victorialis/ dat is eyn vor- | |
vo<gestr.: e, ü.d.Z.: y>nre/ dat waert en alto hart. de twe jare we- | |
der heym to komen Doch do se heym queme(n) | |
/ do deden se eyne schone capelle maken/ up | |
den berch/ in ere des cony(n)ghes d(er) joden de ge | |
bor<ü.d.Z.: e>n was den se gesocht hadden/ vnd den of | |
fer gebracht hadden Et was alzo hart up | |
den berch to komen/ nochtan al heerlicheit | |
vnd costlicheit en wairt nicht gesp<gestr.: ra>aert an | |
d(er) Capellen/ vnd de drye cony(n)ghe bleue(n) alle | |
drye by eyn vnd(er) an den berghe/ i(n) d(er) stat vnd <158v> | |
neme(n) dar ere raste vnd troest/ vnd loeuede(n) dar | |
vnd(er) eyn/ dat se dar wolden begraeuen werde(n) | |
na eren dode/ vnd als se heym queme(n) ytlick | |
in ere lant/ doch solde(n) se alle jaer wed(er) v(m)me ko- | |
men/ myt al den volke dat se konde(n) by bre(n)ghe(n) | |
/ dat ghelouede(n) se vnd(er) eyn gensliken to halden | |
/ dar v(m)me qua(m) dat in eyne ghewontheit/ wa(n) | |
ner dat de Cony(n)ghe solden kome(n) wed(er) v(m)me | |
/ so plach al dat volck edel vnd vnedel teghen | |
se vyt to vare(n)/ vnd mit grot(er) heerlicheit se vnt | |
fanghen/ vnd to voren pleghen sich dat selue | |
volk also se(re) to vrowen/ als se wyste(n) dat se solde(n) | |
kome(n)/ vnd hoerde(n) wund(er)like gherne/ wat wu(n)- | |
ders got mit den dren Cony(n)ghen had gewer- | |
ket/ dar v(m)me va(n) jar to jare heylden se de lu- | |
de gemeynlike(n) in meer <gestr.: en> merer reue | |
rencie(n)/ eer vnd <gestr.: vor> vrochten// Jtem do de drie | |
Cony(n)ghe hadden er testame(n)t ordineert/ vnd had- | |
den gode gedancket/ do scheide(n) sich de eyne va(n) | |
den ande(re)n/ gesund vnd stark/ myt vrouden/ vnd | |
voere(n) heym/ eyn tyd/ doch er herte was allet <159r> | |
hen by eyn Vnd doe se do voe(re)n vnd(er)weghe(n)/ ytlich | |
de predikede vnd openbarde al de(n) volke wat | |
se gesyen vnd gehord hadden/ vnd <ü.d.Z.: en> ytlick in al | |
ere(n) lande in de(n) tempel dede maken kostliken | |
/ de gulden sterne(n)/ myt deme cruce/ vnd kiinde. | |
/ dar v(m)me alzo vele heyde(n) geloeuich wurde(n)/ vnd | |
beden dat kynt an deme de Cony(n)ghe hadden | |
bracht ere(n) offer¶ Jte(m) alre ku(n)ne volk vyt <Nachtrag: de(n)> | |
eynde d(er) werlt/ queme(n) mit grot(er) ynnicheit al tyd | |
in de capelle <ü.d.Z.: die> up den hoghen b(er)ghe stund/ vnd be- | |
den dat kynt aen/ vnd do de heillighe drie Co- | |
ny(n)ghe heym we(re)n kome(n)/ doe wurde(n) se noch | |
geistliker vnd oitmodigher/ da(n) se geweset | |
we(re)n<ü.d.Z.: hadden> vnd(er) alle lant/ vnd <ü.d.Z:: de> lande en ku(n)de(n) nicht ghe | |
noech gesage(n) noch geloye(n) er hilligheit vnd | |
er oitmodicheit/ vnd alzo in den heillighe(n) leue(n) | |
vnd <gestr.: s> hoeuesscher wandelinghe bleue(n) leue(n)/ alzo | |
langhe dat vnse he(re) Jh(es)us (christ)us up was gevare(n) | |
to hemel/ vnd de goede sunte t<ü.d.Z.: h>omas d(er) apostel dar | |
qua(m). van der melck Marien | |
DOe de drie Cony(n)ghe va(n) betlihe(m) scheyden <159v> | |
vnd eren offer hadden hebracht/ doe bleef ma(r)ia | |
de mod(er) godes myt ere(n) kynde in d(er) schoppe(n) by d(er) | |
kulen/ vnd dar na qua(m) in eyne and(er) kule(n) de | |
stu(n)d vnd(er) d(er) erde(n) <gestr.: vnd>/ vnd was gehowe(n) in eyne(n) | |
harden steyn/ dar se in bleef heymeliken v(m)me | |
anxtes wille(n) d(er) jode(n) Ses weken/ gestr.: a> so langhe | |
dat se er kynt offerde in de(n) tempel/ vnd alle gu- | |
de l<gestr.: a>ude junck vnd alt/ hadde(n) marie(n) lyef vnd | |
er kynt Jh(es)us/ vnd malk sweich vnd behodde se | |
vor de joden/ vnd al gude lude deynde(n) er/ vnd | |
geuoen er er noitdrucht/ dar naemaels als de | |
geloue starck waerd/ do waerd eyn Capelle ge | |
maket va(n) d(er) kulen/ dar ma(r)ia/ had in gewest | |
in ere d(er) drier Cony(n)ghe/ vnd des gude(n) sunte | |
nycolaus/ vnd <gestr.: dat, ü.d.Z.: daer> plach eyn<gestr.: e> gemeyne wech | |
to gaen dor de Capellen vnd se hadde twe | |
doere(n)/ de eyne doer is to gemak(et)/ jn d(er) selue(n)<gestr.: r> | |
Capelle(n) leghet eyn schoene steyn/ dar ma(r)ia pla- | |
ch up to sitten/ als se or ky(n)t plach to soeghe(n) | |
Doe geschach dat eyns dat vyt ere(n) borsten | |
eyn droepe va(n) erer melck vel/ up den steyn/ <160r> | |
/ de selue steyn heuet noch dat reyken d(er) melck | |
/ vnd so men da meer af craft <gestr.: d> eder schaeu(et) | |
/ so da<gestr.: t, ü.d.Z.: er> meer wesset/ vnd dat is marien melck | |
/ dat in velen kerken wert getoent/ vnd va(n) | |
vele(n) pelegrym wert ey(n) wech hedraghe(n) Jte(m) | |
dar na als ma(r)ia mit ere(n) kynde/ vyt eyner | |
kule(n) in de and(er) vloe/ vm anxtes wille(n) d(er) Jode(n) | |
/ do bleef in d(er) erst(er) kulen er hemede vnd de doe- | |
ker/ dar Jh(es)us jnne gewu(n)de(n) was/ doe he lach | |
in d(er) cribbe(n) in deme hoye/ vnd dat hemede | |
vnd doeker were(n) wu(n)den ou(er) eyn/ de selue doe- | |
ker bleue(n) liggen in d(er) cribbe(n) gans vnd vrisch<ü.d.Z.: suu(er)liic> | |
/ also la(n)ghe da<ü.d.Z.: t> de gude sunte helena dar qua(m) | |
/ dat was de wille godes/ de wile <ü.d.Z.: se> gans by eyn | |
/ vnd reyne bleuen ligghende/ want de jode(n) va(n) | |
d(er) tijd dat Jhes)us geboern was/ up d(er) stat/ de selue | |
stat/ hilde(n) se vor eyne ghescha(n)t hus/ vnd v(er)ma- | |
ledyt/ va(n) haet/ vnd nyde/ also dat se ore(n) kyn- | |
de(re)n/ of d(er) heyden kynde(re)n v(er)boede(n) up er lyf dat | |
n<gestr.: e>yenman dar yn en genghe/ vnd also gro- | |
ten anxt makeden Junck vnd alt/ dat <160v> | |
nyemant en was so koene dar yn to gaen/ wa(n)t | |
se helden dat de stat/ vor eyne vorvemede stat | |
Vort mer do ma(r)ia er kynt Jh(es)us brachte in de(n) | |
tempel na moyses E/ vnd offerde dat ky(n)t myt | |
den tordtelduuen/ vnd symeo(n) deua(n) en in syne(n) | |
arme vnd sprack/ Nv he(re) laet dyne(n) knecht | |
in vrede na dyne(n) woerde(n)/ went myne oghen | |
hebben geseyn den heil gods/ vnd Anna de alde | |
vrowe va(n) Jh(es)u(m) vele voer sprack/ vnd voer sach/ vnd | |
dar we(re)n vele joden prist(er) by/ vnd meysters/ vnd | |
Scriben/ vnd dar v(m)me eyn <gestr.: e> nye geruchte/ vnd | |
er <gestr.: Schaft>name waer<ü.d.Z.: t> gebreid/ vnd(er) dat volk van | |
Jh(esu)m vnd marien/ dar v(m)me ma(r)ia vnd er ky(n)t | |
nerghen en mochten bliue(n)/ doe dat herodes | |
hoerde vnd and(er) joden/ do qua(m) de enghel gods | |
vnd openbarde sich joseph in syme slape/ vnd sp- | |
rack// Stant up vnd nym dat kynt/ vnd syne | |
mod(er)/ vnd bluo in egipten/ vnd blijf dar also | |
la(n)ghe/ als ik dyr sal segghen Jd sal syn dat | |
herodes dat kynt dencket to v(er)lyesen vnd to | |
doeden Jn d(er) nacht stund Joseph up/ vnd nam <161r> | |
dat kynt mit d(er) mod(er) vnd voer in Egipten/ vnd | |
was dar so la(n)ghe dat herodes starff Mer wo | |
ma(r)ia mit dem k<gestr.: e, ü.d.Z.: y>nde qua(m) in egipten/ vnd oick | |
wed(er) heym/ dat steyt geschreue(n) in den boeke van | |
d(er) k<gestr.: e>yntheit> vns he(re)n/ doch se treckede(n) dorch | |
vele sorchliker stede walt vnd busch/ vnd manig(er) | |
ku(n)ne(n) deyr/ jn den selue(n) <gestr.: v, ü.d.Z.: w>eghe dar ma(r)ia hen | |
voir vnd <gestr.: v, ü.d.Z.: w>ed(er) quam dar wasse(n)t Rosen va(n) jeri | |
vo/ vnd synt doerre/ vnd de heydensche vrowen | |
hebbense alzo wert/ als se kind(er) dreghe(n)/ vnd | |
als de kynder gebor<ü.d.Z.: e> werden wo ma(r)ia bleef | |
wone(n) i(n) egipte(n) | |
JN egipten dar ma(r)ia bleef wone(n) | |
mit ere(m) kynde/ dat is va(n) betlehem (12) dach | |
uaert/ vnd aller vnd(er) den weghe wasse(n) de | |
rosen va(n) jerico/ in eyn getuychnis der warheit | |
vnd <gestr.: de, ü.d.Z.: se> vorgadde(re)n de Rosen vnd voere(n) se va(n) | |
eyne(m) lande to dem ande(re)n/ vnd vorcope(n) se | |
den pelegrime(n)/ de oick dar kome(n)/ vnd alzo | |
werden se bracht durch al ertrike/ vnd de lu- | |
de de se v(er)gadde(re)n de heyte(n) bauini Vortmer | |
in egipten bleef vnse wrowe/ mit eren <161v> | |
kinde (12) jar lanck/ dat herodes doet was/ vnd | |
de stat dar se woende was bij babilonie(n) in alcar | |
/ dar uv woent d(er) Solden va(n) babilonie(n)/ vnd alcar | |
is merer dan babilonie(n) ja merer Seue(n) werf | |
dan parijs/ dar bleef se woene(n) seue(n) jar/ vnd | |
dar steit by/ de grade dar de balsem wesset | |
de is eyn steynworp vand(er) stat/ dar ma(r)ia pla- | |
ch to woene(n) Jn de(n) garde(n) spre(n)ghe(n) vyt d(er) erde(n) | |
(12) f<e zu o korr.>nteyne(n)/ in welke(n) fonteyne(n) ma(r)ia plach | |
Jh(esu)m to baden/ vnd syne doeke(re)n to wasschen | |
vnd reyne to make(n)/ de selue garde <gestr.: in> is nicht | |
gemuert noch getunet Jn den selue(n) garden | |
wasset de balsem aldus gheschape(n)/ dat synt | |
cleyne hegghe(n) dar i(n)ne staen vele cleyner | |
roden een wen<ü.d.Z.: i>chet hogher/ da(n) is eyn elle recht | |
geschapen als eyn rose hegghe<gestr.: n> vnd d(er) blad(er) | |
syn drye an eyner roden/ vnd eyn ygelik heg- | |
ghe heuet eyne(n) hoed(er)/ de moet syn eyn criste(n) | |
mensche/ der de soldaen heuet vele gewa(n) | |
ghen/ vnd de cristen moten de hegghe hoe- | |
den/ up er lyf/ vnd wat(er) to geue(n)/ up de hegghe <162r> | |
vnd oick reyne to halden/ vnd al jar in den Merte | |
so kumpt de soldaen seluen in den garde(n)/ vnd | |
nympt des waer/ vnd dan weerde(n) de roden | |
ghesneden/ als men hijr doet de wynstock | |
oft werdent gekerft/ <gestr.: vnd, ü.d.Z.: vnder> de keruer vynt | |
men boem wal/ vnd vnd(er) de boemwol doet me(n) | |
hanghen cleyn siluere(n) vate/ vnd vyt drupet | |
de balsem in de silue(re)n vate/ vnd vyt de(n) vate(n) | |
gyet me(n) da(n) i(n) grote silue(re)n ka(n)ne(n)/ de synt eyn | |
weynich merer/ dan eyn verdel<ü.d.Z.: s> vlass<ü.d.Z.: ch>e/ de heit | |
rorra/ de wert v(er)gad(er)<ü.d.Z.: t> <gestr.: Schaft>va(n) alle(n) cleyne(n) vate(n) | |
dat holdet de soldaen alleyne/ mer als eynich | |
Cony(n)g send(et) an den soldaen vm de(n) balsem | |
/ den sendet he eyn cleyne gleseke(n) vol eyns | |
vynghers lanck/ vnd als da(n) de balsem to ma- | |
el is vyt gedropen/ vyt deme Roydghen/ so | |
voert de soldaen dan <ü.d.Z.: hen>/ so nympt eyn yghelick | |
hoed(er) de roden va(n) syner hegghen/ vnd sudt | |
by dem vuere de royden/ in eyne(n) nyen doppe | |
ed(er) potte/ vnd dat dan vyt d(er) roeden sudt dat | |
is gechapen als vetticheit/ vnd boeue(n) up <162v> | |
vletet in de(n) potte/ vnd is dicke vnd bruyn geschape(n) | |
/ vnd wan eijn mensche peerd/ oft vy<ü.d.Z.: e> veel<gestr.: e> aene(n) | |
/ af also dat eynich led wurde em to broke(n)/ als me(n) | |
dan de <gestr.: stat, ü.d.Z.: stede> smeert of saluet met dem balsem | |
/ dat werde <gestr.: standes voetes, ü.d.Z.: to hantes> wed(er) gans vnd wan | |
neer eyn luckteijke(n) eyner wunde(n) bliuet stoe(n)de | |
/ als me(n) striket mit balsem/ de v(er)gaen alle vnd | |
werde(n) gelyck/ dat men d(er) nicht en prouet/ den | |
seluen balsem v(er)cope(n de hoeders de(n) lude(n)/ vnd | |
pelegrym/ vnd alzo werd he gedeylt al ertrike | |
/ he ne ys doch nicht gelyck vnd edel nyner wys | |
al<ü.d.Z.: s> de balsem va(n) natuer vyt drupet/ vyt d(er) | |
roeden/ want de balsem heft de macht/ dar als | |
eyn drope in de hant wert gelacht/ dur geyt | |
de hant/ <gestr.: v, ü.d.Z.: w>ent up de and(er) syden/ ja de selue stat | |
dar de droepe lach/ blyft ewelych vnd mach <gestr.: mi> | |
nyet worweerden noch ium(m)ermeer vorgaen | |
/ de balsen is geschapen als groene wyn/ vnd | |
is du(n)ne vnd duncker/ vnd heyt Roet balse(m) | |
/ vnd de and(er) heyt gesoeden balsem/ hijr af we(re) | |
voel to spreken Noch hude to daghe/ weist de <163r> | |
balsem/ e(n)n heft de macht de he doe hadde/ we(n)t | |
dar vm dat ma(r)ia/ mit eren kinde (12) jar dar | |
plach to wone(n)/ vnd in d(er) fonteyne(n) er kynt | |
Jh(es)us dicke plach to baden/ vnd syne cleyde(re) to | |
wasschen/ vnd to meren teykene/ nyne lude | |
den garden moghe(n) bereyde(n) snyden/ noch | |
veynden/ eder heyden/ dan de cristen mynsche(n) | |
/ dat dicke besocht is/ went als dat dede(n) de hey | |
den/ oft de joden/ so wurde(n) de roden dar de | |
balsem vyt loepet/ to mayle dorre vnd v(er)gy(n)ghe(n) | |
wo de Cony(n)ghe ere(n) offer brachte(n) vnd va(n) de(n) (30) pe(n)ny(n)g(er) | |
DOe de drie Cony(n)ghe ere(n) offer hadde(n) | |
<gestr.: v> gebracht/ vnd Melchior de Conyng | |
va(n) arabien vnd nubien de dar hadde den | |
gulden appel gheoffert/ vnd doch to hant dar | |
na gestubbe wart/ vnd vorgynck als als vor | |
schreue(n) is/ de selue Melchior offerde oick | |
(30) gulden pe(n)nynghe/ welke pe(n)nynghe | |
abraham de patriarcha de dar vyt de(n) vue- | |
re quam mit godes hulpe/ want he nicht | |
en wolde aen beden dat vuer da vor syne(n) <163v> | |
god<gestr.: (er)>/ doe wurpen de heiden van Caldeen de(n) sel | |
ue(n) abraham in dat vuer <ü.d.Z.: do> halp eme god vijt | |
gesunt vnd starck/ de <gestr.: sel> sulue abraha(m) brach- | |
te de (30) guldene pe(n)ny(n)ghe to arabie(n) in de | |
stat va(n) Ebron/ vnd galt dar mede eyn graf | |
vor jsaac vnd iacob vnd and(er) syne kind(er) vnd | |
ab(ra)hams vad(er) heit/ Thare/ de/ de de/ de mu(n)te | |
make(n) va(n) de (30) pe(n)ny(n)ghe(n)/ vnd dat wo<ü.d.Z.: s>de | |
hebbe(n) gedaen de Cony(n)g va(n) mesopitanie(n) de ny | |
nus heit/ dar naemaels jacop<ü.d.Z.: ioseph> de pat(ri)archa wa- | |
ert vercoft <ü.d.Z.: den> y<ü.d.Z.: s>mahelitis vor de (30) pe(n)ny(n)ghe | |
dar mede dat ab(ra)ha(m) dat graf had v(er)coe(re)n/ de | |
selue(n) (30) pe(n)ny(n)ghen wurde(n) ghesa(n)t i(n) egi | |
pte(n) to jos<ü.d.Z.: e>ph/ vm veyte(n) to holde(n)/ vnd de selue(n) | |
(30) pe(n)ny(n)ghe do jacob doet was wurde(n) | |
ghesa(n)t in dat Cony(n)grike va(n) saba/ vm edel | |
salue to ghelde(n) dar mede me(n) jacob solde | |
salue(n)/ do he doet was/ de selue(n) (30) pe(n) | |
ny(n)ghe woirde(n) gelacht in des Cony(n)ghes | |
schat va(n) egipten/ dar naemaels/ als sale | |
mo(n) Cony(n)g was to Jh(e)r(usa)l(e)m/ do wurde(n) de <164r> | |
selue(n) pe(n)ny(n)ghen offert in den tempel <gestr.: Schaft>van | |
d(er) Cony(n)ghen<ü.d.Z.: konighinnen va(n) saba/ dar na als roboam | |
salomoens sone ge<gestr.: Schaft>vanghen waert/ vnd | |
jh(e)r(usa)l(e)m gewu(n)ne(n)/ vnd de tempel to broke(n) | |
/ vnd al bedroef waert/ doe was dar eyn Co- | |
ny(n)g wa(n) arabien/ de was helper eyns Cony(n)g | |
ghes va(n) egipten/ alzo dar doe de (30) pe(n) | |
<gestr.: p> ny(n)ghe bleue(n)/ dem Cony(n)ghe(n) er va(n) arabie(n) | |
/ vnd(er) and(er) vele kostlikes gulden Cleynoede | |
/ dat blef al de(n) Cony(n)ghe/ do de was eyn Co- | |
ny(n)g va(n) arabien/ Jte(m) do da<ü.d.Z.: t> nye testament | |
up ghe<gestr.: Schaft>nck/ vnd Jh(es)us geboern waert to bet | |
lehem/ do quam Melchior de <gestr.: Cony(n)> Cony(n)g | |
va(n) arabien/ vnd Nubyen mit veel gulden | |
vate(n) vnd<ü.d.Z.: e> vyt<gestr.: lik> spreckliker grote(n) kostlik | |
er koft/ vnd brachte de (30) gulde(n) pe(n)y- | |
ny(n)ghe vyt arabie(n)/ want men en wa(n)t i(n) al | |
arabien <gestr.: pier, ü.d.Z.: finer noch> edeler oft schoenre golr vnd(er) | |
al de(n) schat de(n) de Cony(n)g hadde/ de selue Cony(n)g | |
hadde willen al dat gud to offe(re)n Jh(es)u(m)/ dat he | |
gebracht hadde/ mer vm grotes anxtes <164v> | |
wille(n)/ vnd v(er)<gestr.: Schaft>veernisse/ so vorgat he alle gha- | |
ue(n)/ de he gebracht hadde/ als <gestr.: vm>gest(rum) steit | |
/ vnd brachte de/ (30) guldene pe(n)ny(n)ghe <Umstellung> | |
wo ma(r)ia vloe i(n) egipte(n) | |
DOe ma(r)ia vloe in egipte(n) | |
mit ere(n) kunde/ vm anxtes wille(n) hero | |
des vnd d(er) jode(n) vnd(er) weghe(n)/ soe v(er)loys ma(r)ia | |
i(n) d(er) voestenie de (30) pe(n)y(n)ghe/ wyroch vnd | |
myrren/ vnd allet dat er geoffert was/ allet | |
by eyn gebunde(n)/ in eyne(n) lyne(n) doeck/ dar na | |
emaels up d(er) stede eyn herde mit syne(n) schape(n) | |
qua(m)/ vnd dreif <gestr.: d> se daer/ hyr vnd daer/ up gae | |
de weyde/ vnd de heirde(n) heite(n) Radewin vnd | |
dat bleef alzo la(n)ghe daer/ went an de tyd dar | |
vnse he(re) sterue(n) solde/ nicht la(n)ghe dar voer | |
/ waert de hey<ü.d.Z.: r>de(n) seyck/ vnd eme neyma(n) | |
mochte helpe(n) do qua(m) eyn gerochte in dat | |
lant dat Jh(es)us alle crancke(n) mensche(n) mit | |
eyne(n) woerde plach ghesunt te make(n)/ dit | |
hoirde de selue heyrde saghe(n)/ vnd qua(m) to Jh(e)r- | |
(usa)l(e)m to vnse(n) he(re)n/ vnd to hant waert he ghesu(n)t | |
vnd gheloeuich gemaket/ do na(m) de selue heyrde <165r> | |
de (30) pe(n)nynghe/ wyrock vnd myrra/ als he | |
se gewude(n) hadde/ vnd oek vnse(n) he(re)n la(n)ghe to | |
vor<ü.d.Z.: e>n geoffert was to betlehem/ va(n) de(n) dren Co- | |
ny(n)ghen/ vnd vnse(n) he(re)n/ de selue heyrde mit | |
grot(er) my(n)ne gaf to loene/ vnd offerde/ wa(n)t | |
he gesu(n)t was wo<ü.d.Z.: i>rde(n) vnse he(re) Jh(es)us (christ)(us) de | |
bekande al dynck/ vnd sprack to dem heyrde | |
ganck vnd drech de ghaue/ in dem te(m)pel/ vnd | |
legghet up dat altaer/ dar na de Cost(er) was | |
eyn joden preyst(er)/ de qua(m) in de(n) te(m)pel vnd va(n)t | |
den offer up dem Altaer ligghe(n)/ do heilt he | |
de(n) wyroich/ we(n)t dat duchte eme syn vremde | |
ghaue/ vnd <gestr.:enthe entfenghede de(n) wyroich | |
de roick wal i(n) dem te(m)pel/ mer de (30) pe(n)- | |
ny(n)ghe vnd myrra/ warp he i(n) de gelt kisten | |
ed(er) stock/ dar na balde drie daghe vor vnses | |
he(re)n pyne/ de wreste(n) d(er) presist(er) vnd alle jode(n) up | |
dat se genzlik delaftich were(n) d(er) pyne vns | |
he(re)n/ de selue(n) (30) pe(n)ny(n)ghe vyt d(er) gemey- | |
ne(n) burse(n) oft kiste(n) des te(m)pels ne<gestr.: ue(n), ü.d.Z.: men> vnd ghe | |
ue(n) de Judas Scharioth eyn jung(er) (christi)/ up dat <165v> | |
he en/ v(er)rede to den dode Vnd dar na de myrra | |
de oeck was i(n) d(er) gelt kiste(n)/ der neme(n) se eyn | |
deyl vnd woerpe(n) in wyen/ vnd gheue(n) ene dat | |
drincke(n) an deme cruce/ vnd do vnse he(re) des | |
smakede/ do en wolde he des nicht meer | |
Jte(m) dat and(er) deyl myrre(n)/ dat ua(n) nycodem(us) | |
eyn vorste d(er) jode(n)/ vnd Aloe vnd and(er) edel | |
geeruyde<ü.d.Z.: crude> Vnd makede dar af eyne salue | |
dar mede he saluede <ü.d.Z.: he> vnse(n) he(re)n do he begra- | |
ue(n) waert Jte(m) dat na als iudas de (30) pe(n) | |
ny(n)ghe in de(n) te(m)pel brachte vnd warp se vor | |
de voete d(er) jode(n)/ <gestr.: der, ü.d.Z.: do> neme(n) doe de jode(n) (15) vnd | |
gheue(n) den hoede(re)n de dat graf waerde(n)/ dat | |
we(re)n ridde(r) dar af hyr na va(n) steit gescreue(n) | |
vnd mit den ande(re)n (15) pe(n)y(n)ghe(n) gulde(n) se | |
eyne(n) ellendighe(n) kerchof/ dat geweset <ü.d.Z.: had> eyne | |
vleirs/ up dat me(n) dar arme pelegrym beg- | |
roeme/ vnd de selue acker lach by Jh(e)r(usa)l(e)m eyn | |
steynworp kunne/ vnd to d(er) tyd als Jh(e)r(usa)l(e)m was | |
kirste(n) doe groef me(n) de(n) acker alzo deyp i(n) de | |
eerde(n)/ vnd waert gemuert <gestr.: bijnne(n)> al v(m)me <166r> | |
vnd v(m)me/ vnd waert boeue(n) gewe<gestr.: s>lst mit har- | |
de(n) steyne(n)/ vnd wurde(n) boeue(n) gema<ü.d.z.: c>k loeke(r)/ dar | |
doer let me(n) sencke(n) de dode(n)/ went in de kule(n) | |
/ oft me(n) worpet se dar doer¶ Nu moeghe gi spre | |
ke(n) dat ewa(n)geliu(m) hoelt doch/ dat de (30) pe(n) | |
ny(n)ghe were(n) arge(n)tei dat is sulue(re)n/ vnd hijr | |
steit dat se we(re)n va(n) edelen golde va(n) arabie(n) | |
hyr to mach me(n) antworde(n)/ dat argentei was | |
eyn gemeyne name also als na syn alde sch | |
ilde nobel of natuen/ also was dat eyn na- | |
me dat was edel golt/ vnd d(er) pe(n)ny(n)ghe gelij | |
ke munte bleef dat i(n) de(n) lande van abraha(m)s | |
tyde/ sola(n)ghe dat Jh(e)r(usa)l(e)m gewu(n)ne(n) waert | |
/ va(n) tytus vnd vespasian(us)/ vnd al munte(n) hol- | |
den er gewichte vnd er mu(n)te i(n) al de(n) la(n)de | |
Oick syn dar rocke gemak(et) gelyck als | |
de rock was den vnse(n) he(re) hadde sund(er) naet | |
/ vnd also lanck wyt vnd breet/ de rocke plo | |
ghe(n) to hebbe(n) de he(re)n vnd is erfdgueed noch | |
hude to daghe Also synt och de gulden | |
pe(n)ny(n)ghe de daer i(n) dem lande syn// Jte(m) der <166v> | |
pe(n)ny(n)ghe was eyn also gued/ als drie gulde(n)/ hyr syn | |
mit gewichte/ vnd up ene syt des pe(n)ny(n)ghes | |
dar was up eyn houet eyns Cony(n)ghes/ mit eyn | |
re Crone(n)/ up <ü.d.Z.: de>/ and(er) side(n) we(re)n vremde boecstaeue va(n) | |
Caldee(n) d(er) me(n) nicht was lese(n) en ka(n) noch verstaen | |
wat ridder dat we(re)n de vns he(re)n graf waerde(n) | |
DV salt wete(n) wat ridder dat we(re) de dat graf | |
vns he(re)n hoede(n) Ei is eyne gewont heit/ ou(er) meer | |
/ vnd in alle(n) lande(n) va(n) orie(n)te(n)/ dat alle<gestr.: Nasalstrich> ridd(er) guet/ is | |
leen guet/ of mangued/ dat en mach me(n nicht va(n) | |
eyn deyle(n)/ mer dat velt na de(m) dode des ridders | |
syne(n) erste(n) sone/ vnd al er gued/ dat entfa(n)ghen | |
se va(n) de(n) soldaen/ of va(n) de(n) ande(re)n Cony(n)ghe(n)/ vn(d) de yrste | |
sone <ü.d.Z.: wan> he mundich wert so wert he ridd(er)/ up dat selue | |
gued/ vnd he moet dat all(et) by eynholde(n)/ hie en mach | |
nicht v(er)cope(n)/ noch knecht noch maghet/ noch nyen | |
gued anders wa(n)dele(n)/ doch i(n) node(n)/ mit<ü.d.Z.: dan> orlef syns ou(er) | |
ste(n) he(re)n mach he dat güd bete(re)n/ of v(er)wa(n)dele(n)/ v(m)me geld | |
/ of v(m)me and(er) gued/ vnd(er) wyle(n)/ weerde(n) se also rike/ dat se | |
twe of drie of veir/ soldener halde(n)/ moghe(n)/ of ridd(er)/ vn(d) | |
se wa(n)ner i(n) de(n) la(n)de yema(n) sal Ridd(er) werde(n)/ so <gestr.: wert, ü.d.Z.: voert> <167r> | |
men ene doer alle strate vnd gassen/ mit grot(er) wer | |
dicheit/ mit syne(n) maghe(n) vnd vrinde(n) mit rosse(n)/ vnd | |
perde(n) kostlich gesyrt/ ap dat me(n) hoere segghen | |
of he weerdich sy/ d(er) ridd(er)schap/ vnd als me(n) da(n) vynt | |
dat nyema(n)t wed(er) sprek(et)/ vnd neyn qua(et) geruchte | |
en haet/ da(n) so nyempt me(n) hem vnd voerd en i(n) syne(n) | |
Sael/ offt synes he(re)n/ vnd eyn groet be<ü.d.Z.: d>de wert dar | |
gelacht/ up de eerde(n)/ dat wert gesyrt mit gulde(n) | |
duke(re)n vnd mit kostli<gestr.: q>ker aller ku(n)ne siringhe | |
/ dar doet sick de ridd(er) vyt bloet vnd geyt ligghe(n) | |
to mydden daghe up dat bedde/ da(n) so syn dar by | |
al syne vrinde/ mit grot(er) vrouede(n)/ we(n)t he weerdich | |
is d(er) ridd(er)schap/ vnd make(n) eme eyn kyndelbedde | |
/ als hyr de wrowe(n) doen/ dei(n dem k<ü.d.Z.: r>aem ligghen | |
/ dar na so wert he up ghehaue(n) va(n) den edele(n) vor- | |
sten/ vnd he(re)n/ vnd werd(et) geleid(et) mit gulde(n) vnd | |
syde(n) cleyde(re)n/ vnd mit manighe(n) costlicher syri(n)he | |
/ so doet me(n) eme an syne hoesen/ vnd syne scho/ dat | |
is eyne teyke(n) dat he bloet up dat bedde gelacht | |
waert/ vnd va(n) de(n) edele(n) he(re)n alzo kostlike(n) waert | |
up ghaue(n)/ dat is dat he va(n) vlecke(n) vnd <167v> | |
schande(n) sal bloet/ syn vnd sich vortmeer kere(n) to doe | |
ghede(n) vnd ere(n)/ vnd de Ridd(er) va(n) syme ghesynde gheet | |
als <gestr.: Schaft>veel <Umstellung: bet(er) dat se zu dat se bet(er)> we(re)n da(n) se were(n) oi<ü.d.Z.: c>k moghe(n) | |
se twe of dre knechte(n) holde(n)/ mit perde(n) vnd de vol- | |
ghen ere(n) he(re)n na/ wa(n) se heyme gae(n) vnd als de ridd(er) | |
sal diene(n) de(n) soldaen/ of ande(re)en Cony(n)ghe(n)/ so volghen | |
eme de na de er gesmyde wa(re)n vnd sy(n)t/ woerde(n) | |
soldaner/ of rut(er) gemak(et)/ va(n) syne(n) knechte(n)/ alsulke | |
Ridd(er) we(re)n de gheue/ de vnse(re)n he(re)n cruysschede(n) <gestr.: Schaft>vnd | |
dat graf waerde(n) Al sulke(n) Ridde(re)n gheue(n) de jode(n) | |
d(er) pe(n)ny(n)ghe (15) dar va(n) gescreue(n) is de selue(n) pe(n)ny(n)- | |
ghe bleue(n) alle <gestr.: v, ü.d.Z.: w>eghe by eyn/ va(n) ab(ra)ha(m)s tijde/ we(n)t | |
dat vnse he(re) starf an de(n) cruce/ vnd en wurde(n) uv | |
gedeylt/ nochta(n) dat se worde(n) doer manich hant | |
bracht/ mer da zu <u zu o korr.> dat was wulle(n)bracht/ dat i(n) eme | |
solde syn wulle(n)bracht/ do wurde(n) se gedeylt i(n) al | |
ertrike/ veel is dar af geschreue(n) vnd va(n) ande(re)n | |
gaue(n)/ des vil v(er)gete(n) is/ dat laet wi staen dat ewa(n)- | |
geliu(m) to dude | |
DOe ma(r)ia wed(er) qua(m) vyt | |
egipte(n) do waert se wed(er) gerope(n) Also spr- | |
echt dat ewa(n)geliu(m)/ do herodes doet was de e(n)gel <168r> | |
godes ope(n)barde sich joseph i(n) dem slape/ vnd sprack | |
Stant up vnd nym dat kynt vnd syne mod(er) vnd | |
ganck i(n) dat lant va(n) jsr(ae)l/ wa(n)t se syn doet de sochte(n) | |
de seyl des kindes/ he stund up vnd na(m) dat kint | |
vnd de mod(er) vnd qua(m) i(n) dat lant va(n) jsr(ae)l Doe hoe | |
rde joseph/ dat archelas regneerde i(n) judeen | |
in syns vad(er) stede herodes/ dar v(m)me <ü.d.Z.: v>er veerde | |
sich dar to kome(n)/ mer he wart ghemaent | |
i(n) de(n) slape/ vnd also voer he i(n) galilee(n)/ vnd bleef | |
wone(n) to nazareth/ dat was vor sproke(n) va(n) de(n) | |
p(ro)phete(n)/ dat he solde nazaren(us) ghena(n) werde(n) | |
jte(m) wat vnse he(re) dede va(n) synes kindes daghe(n) | |
went an syne(n) doet/ vnd vp <ü.d.Z.: v>erstentnisse/ we(n)t | |
dat he to hemel voer/ dat is gescreue(n) i(n) de(n) ve- | |
ir boke(n) d(er) ewa(n)gelisten vnd i(n) ande(re)n boeken | |
wo sunte thomas eerst i(n) jndien waert ghesant | |
DOe sunte thomas gesant waert i(n) dat lant | |
va(n) indie(n)/ na vns he(re)n up waert/ do waert | |
et eme gewis(et) va(n) gelucke i(n) d(er) tyd <ü.d.Z.: dat> de hillighen | |
drie Cony(n)ghe leuende(n) noch vnd woende(n) i(n) dem | |
lande/ nochta(n) dat sunte Thomas dar nicht gherne <168v> | |
en qua(m) den wolke <gestr.: va(n) twen wende(n)> to predike(n)/ noc- | |
hta(n) (christ)(us) de dar is de wynkelsteyn/ vns heeft ghe | |
mak(et) va(n) twen wende(n) eyn/ dar vm sunte Tomas | |
de na taste mit syne(n) vinghe(r)n de lyek<r zu t korr.>eke(n) (christ)i | |
na syner up v(er)stentnisse/ up dat he de(n) volk e vnd | |
den Cony(n)ghe(n) (christu)m predikede vnd ope(n)baerde | |
syne(n) name(n)/ vnd de hillighe(n) dre Cony(n)ghe de | |
dar va(n) ve<gestr.: e>rre(n) la(n)de queme(n)/ ere(n) offer brachte(n) | |
tydlike(n) vnd geistlike(n)/ dar v(m)me sunte g<gestr.: e>rego(r)i(us) | |
sprek(et) dat sunte Tomas veel meer i(n) deme ge- | |
loeue(n) heuet gestedichet/ want he tastede vnd voel- | |
de de wunde(n) vns he(re)n/ dar mede he als de wu(n)de(n) | |
des twiuels i(n) deme geloeue(n) heft af geworpe(n) | |
/ Aldus so hebbe(n) dehillighe(n) Cony(n)ghe alle twiuel | |
af geworpen/ we(n)t se mit ere(n) oyghe(n) seghe(n) (christu)m | |
i(n) synre mynschliker natu(r)e(n)/ vnd em er ghaue bra- | |
chten ¶ jtem sunte b(ar)tolom<gestr.: (us)>(us) su(n)te <gestr.: tomas> symo(n) vnd | |
judas wurde(n) oick ghesant/ i(n) dat lant va(n) jndie(n) | |
/ want et is lengher bred(er) vnd merrer/ da(n) al dit | |
lant dat is up disse syde des meers/ dat is hund(er)t | |
dachuaert/ dat is do cristen geloyue <169r> | |
DOe sunte tomas de apostel in jndie(n) dat ewa(n)- | |
geliu(m) had gepredik(et) trouwelike(n)/ vnd | |
vlytlike(n)/ vnd vele boese(n) gheyste(n) had vyt de(n) la(n)de | |
mit de(n) cruce vns he(re)n v(er)dreue(n)/ vnd manighe(n) me(n) | |
sche(n) va(n) manigher crancheit gesunt gemak(et) | |
/ vnd veel reyke(n) ghedaen vnd veel heyde(n) beke | |
et to dem geloeue(n)/ vnd had vunde(n) i(n) de(n) Te(m)pel | |
d(er) heide(n)/ eyne sterren mit eyme kinde/ vnd myt | |
eyme cruce/ dat i(n) alle(n) te(m)pel was gehowe(n)/ dat de | |
drie hillighe Cony(n)ghe dede(n) howe(n) vnd make(n) | |
/ doe se va(n) betlehe(m) wed(er) heym queme(n)/ vnd do | |
sunt Tomas was vnd(er)wyst va(n) den preyste(r)n d(er) | |
afgode/ dat al sulke sterne mit alsulke(n) teyke(n) | |
la(n)ghe to woe(re)n w<v zu o korr.>rde ghemak(et)/ wa(n)t de Cony(n)- | |
ghe van den berghe vaus we(re)n kome(n) to eyne(n) | |
Cony(n)ghe d(er) joden/ dar v(m)me de drie Cony(n)ghe | |
brachten ere(n) offer dem kinde/ vnd sochten | |
dat/ vnd queme(n) dar to betlihem bynne(n) (13) | |
daghen lichtliken/ vnd wu(n)d(er)like(n)/ vnd mit grote(n) | |
arbeide wed(er) heym queme(n)/ in er lant/ vnd allet | |
dat den dren hillighe(n) Cony(n)ghe(n) was gescheit <169v> | |
vnd wat se hadde(n) hoire(n) segghen/ vnd wat se oi<ü.d.Z.: c>k | |
hadden geseyn/ vnd(er) weghe(n)/ dat selue <gestr.: de besschop, ü.d.Z.: segeden> | |
<gestr.: vnd> de prist(er) des te(m)pels vnd d(er) afgode al to same(n) | |
den hillighe(n) apostel sunte tomas/ vnd(er) wysden | |
vnd openbarde(n)/ doe sunte tomas alle dink had | |
gehoert/ do waert he v(er)vull(et) mit de(n) hillighe(n) ghe- | |
iste vnd mit grot(er) vroude(n)/ ope(n)barde he doe allen | |
bisschoppe(n) den heyden/ vnd al den volke mit grot(er) | |
my(n)ne(n) de kyntheit/ de mynscheit/ de <gestr.: d> gotheit/ | |
dat lyde(n)/ <gestr.: dat> de up er stentnisse/ dat taste(n)/ dat he | |
myt syne(n) vynghe(re)n had gedaen/ vn(de) besocht gens- | |
like(n) weerlike(n)/ openbarde/ <gestr.: up> vnd predikede | |
/ vnd <gestr.: l> mit genaden des hillighen gheiste(n)/ mit tey | |
ken/ mit wond(er)/ mit lerynghen al de bisschope | |
d(er) tempel vnd d(er) afgode/ vnd al de heyde(n) to | |
dem geloeue(n) bekeerde vnd doepede vnd leer- | |
de se/ wo se dat cruce d(er) sterne(n) vnd/ dat ky(n)t dat | |
de drie Cony(n)ghe hadde(n) gesocht/ mit ere(n) gaue(n) | |
So woe se dat oitmodelike(n) vnd ynnychlike(n) solde | |
anbede(n)/ vnd v(er)laerde su(n)te Tomas vnd vyt sp- | |
rack/ vnd al te(m)pel vnd af gode i(n) dre de ki(n)des <170r> | |
dat de drie Cony(n)ghe hadde(n) gesocht/ dede he de | |
tempel wye(n) vnd co(n)secre(re)n/ vnd de afgode wurde(n) | |
vyt geworpe(n)/ vnd alzo va(n) alle(n) lande(n) vnd pro | |
uincien/ dat sunte tomas doer hadde gewandert | |
/ daer queme(n to krancke lude/ vnd besete(n) va(n) de(n) | |
boese(n) gheiste/ wurde(n) al gesu(n)t/ alzo dat syn ge- | |
ruchte qua(m) doer al dat lant/ also gynck he doepe(n) | |
vnd p(re)dike(n)/ vnd ghesu(n)t make(n)/ al lude i(n) de(n) te(m)pel ou(er) al | |
was gehouwe(n)/ vnd gemaket Wo su(n)te thomas | |
p(re)dikede de(n) geloy | |
ue(n) i(n) Jndien | |
DOe sunte Tomas de(n) ge | |
loeuen/ de kyntheit/ dat liden | |
de uperstentenisse/ de upvaert/ vnd dat ewa(n)ge- | |
lud in alle <gestr.: d, ü.d.Z.: l>ude had gep(re)dik(et)/ vnd veel heyde(n) | |
bekaert/ de afgode vyt geworpe(n). vnd de te(m)pel | |
co(n)secrert i(n) ere des ki(n)des/ vnd vele bisschopen | |
preiste(r) dyaken vnd and(er) <gestr.: ord(er)> ord<gestr.: er-Kürzel>en had gemak(et) | |
/ doe qua(m) he dar na i(n) dat rechte lant dar de | |
drie Cony(n)ghe ynne woende(n)/ se leuede(n) noch | |
/ vnd we(re)n alt vnd ghesu(n)t/ vnd hadde(n) gebeyd(et) | |
dat se noch mochte(n) seen eyne(n) troest(er)/ vnd wa(n)d(er) <170v> | |
als de gude sunte Symo(n) wairde <ü.d.Z:: beide went> he had vntfa(n)ghe(n) | |
in dem geyste/ hie en solde nicht sy<ü.d.Z.: e>n den doer noch | |
smake(n) Alsus dede(n) de drie Cony(n)ghe se begherde(n) | |
gedopet to weerde(n)/ van dem wat(er)/ vnd va(n) de geiste | |
/ dar v(m)me dat se hoerde(n) dat eyn ma(n) heit Tomas de | |
weer kome(n) in er lant/ vnd er kony(n)grike/ vijt | |
dem lande dar se hadde(n) to voern gewest/ vnd | |
hoerde segghe(n) dat dese Thomas veel wu(n)ders | |
dede/ vnd ope(n)baer<gestr.: de> p(re)dikede/ vnd vele krancheit | |
den lude(n) af na(n) als vorscreue(n) is Doe bereide(n) | |
sich de drie Cony(n)ghe/ also <gestr.: alt> als se were(n) mit | |
al ere(n) volke edel/ vnd vnedel/ vnd voern vyt | |
irme Cony(n)grike/ vnd queme(n) to sunte Tomas | |
/ doe waert he also vroe vnd vntfeng se mit grot(er) | |
vreude/ vnd leerde vnd ope(n)barde <gestr.: n> en wat Jh(esu)s | |
jn syne(n) Junghe(n) daghe(n) had gedaen i(n) syner | |
godliker nature/ vnd menslike/ vnd voert al | |
syn leue(n) went to syme doede/ vnd uperstentni- | |
sse/ vnd/woe he we(re) gewes<ü.d.Z.: e>t vnghelouich vnd | |
hedde ghe<ü.d.Z.: ta>st syne wu(n)de(n)/ mit syne(n) vynghe(re)n | |
Oi<ü.d.Z.: c>k leerde he se/ woe sunte joh(an)ns vnse(n) he(re)n <171r> | |
had gedoept/ wa(n)t sund(er) doepe nyema(n) en mach ko- | |
me(n) i(n) dat rike d(er) hemel/ dar v(m)me su(n)t tomas de | |
drie Cony(n)ghe/ mit al ere(n) volke doepede va(n) ghenade(n) | |
des hillighe(n) geiste/ vnd se wurde(n) al v(er)uoll(et) mit | |
den vuer/ des hillighe(n) geystes/ vnd he gaf en | |
oirlof/ dat woerd gods to predike(n)/ vnd hulpe(n) do | |
su(n)te tomas/ al volke de do vngelouich were(n) tole- | |
re(n)/ vnd sich to den gheloyue(n) to kere(n)/ vnd allet | |
dat se hadde(n) gheseyn/ vnd hoert va(n) anbeghin/ we(n)t | |
an dat e(n)de/ wo dat se hadde(n) gewes(et) to betlehe(m) mit | |
ere(n) offer/ vnd Jh(es)us gesocht/ vnd ene anbedede(n) | |
/ dit leerde(n) se vnd vnd(er)wisede(n) alle(n) lude(n)/ vnd oick | |
su(n)te tomas/ de leirde se va(n) de(n) lyde(n)/ vnd up erste(n)t | |
nisse i(n) d(er) upvaert Jh(esu)m al lude/ Alzo dat de drie Cony(n)- | |
ghe co(n)firmerde(n) dat su(n)te tomas leerde/ vnd wa(n)d(er) | |
de(n) mit al ere(n) volke/ vnd mit su(n)te tomas to de(n) b(er)ghe | |
vaues/ vp de capelle de gemak(et) was i(n) ere des ki(n)des | |
/ doe (con)secreerde vnd wyede su(n)te Tomas de capelle | |
/ vnd do wed(er) up dat nye ope(n)barde/ wo dat kynt waert | |
geseyn/ mit eyne(n) cr(uc)e boeue(n) d(er) sterne(n)/ vnd wo got | |
was me(n)sche worde(n)/ vnd wo he mit wille(n) an dem <171v> | |
cr(uc)e wart geslaghe(n) vnd e<ü.d.Z.: r>storue(n)/ doe gaf su(n)te to | |
mas o<ü.d.Z.: i>rlof mit g(ro)t(er) vreude(n) jon<ü.d.Z.: c>k vnd alt alle jar | |
dar to kome(n)/ dar vm de drie Cony(n)ghe makede(n) | |
eyne grote stat vnd(er) an de(n) b(er)ghe/ dar qua(m) groet | |
goet yn/ va(n) alle(n) la(n)de de stat heit Sirilla/ vnd | |
is eyn va(n) de(n) meyste(n) stede(n) i(n) jndie(n)/ of oriente(n)/ jnd(er) | |
selue(n) stat wone(n) y(n)ne/ prist(er) johan/ he(re) va(n) jndie(n)/ vnd | |
Thomas p(at)riarcha va(n) jndie(n) wo sunte thomas bis- | |
scoppe makede va(n) en | |
DOe sunte Tomas al dat | |
lant had bekert/ vnd we(re)n ghedoep(et)/ do makede | |
he de drie Cony(n)ghe ertzebisschope/ de selue koe- | |
re(n) vyt ande(re)n valke/ vnd makede(n) dar bisschope | |
prist(er)/ vnd and(er) geistlike lude/ vnd alle te(m)pel d(er) af | |
gode woerde(n) gewy(et) i(n) ere godes/ vnd synre mod(er) | |
marie(n)/ vnd de drie Cony(n)ghe gheue(n) grote ghaue | |
/ lant burghe<gestr.: r> vnd dorp(er) de(n) geistlike(n) lude(n)/ doe | |
leerde sun)te tomas de dre Cony(n)ghe/ bisschop<ü.d.Z.: e> vnd | |
preist(er)/ so wo dat se solde(n) misse holde(n)/ vnd wo dar | |
se <gestr.: Schaft>voert solde(n) spreke(n) dat vnse he(re) sprick up de(n) | |
mendel dach/ vnd <gestr.: he, ü.d.Z.: wo he> syn vleisch vnd bloet gaf sy- | |
ne(n) apostelen/ vnd dat pat(er) n(oste)r to spreke(n)/ vnd de <172r> | |
doepe/ vnd and(er) sacrame(n)t se wysede vnd leerde to | |
holde(n)/ vnd dat se dat nu(m)mer meer solde(n) v(er)gete(n) | |
/ dit bat he vnd geboet en/ vnd doe dat al was wl- | |
le(n)bracht/ dat vorsc(reuen) steit doe qua(m) he na da<ü.d.Z.: t> ende | |
va(n) jndie(n)/ vnd oi<ü.d.Z.: c>k dar vele myrakel dede/ vnd <Nachtrag: dat> | |
woert gods leerde/ vnd vele volkes bekerde/ do | |
waert he gedoedet als syn legenda vyt wiset | |
/ vnd dat <gestr.: Schaft>volck/ dat eme dede(n) de martilie/ ja bey- | |
de ma(n) vnd wyf er angesichte is geschape(n)/ als | |
eyn hu(n)t/ mer nicht ruw/ dat is hoede to daghe | |
i(n) alle(n) la(n)de(n) va(n) jndie(n)/ dar is vnnmers ijt(et) wat su(n)d(er) | |
licheit va(n) lude(n)/ va(n) beeste(n) va(n) boeme(n)/ va(n) Cruyde | |
/ vnd va(n) ake ha(n)de dy(n)ghe/ dar af we(re) lanck to schri | |
ue(n)/ Jtem doe su(n)te tomas af schedede va(n) den | |
drie(n) Cony(n)ghe(n)/ vnd se had<ü.d.Z.: de(n)> ghemak(et) ertzebissch- | |
op<ü.d.Z.: e>/ doe voe(re)n doer alle(n) stede(n)/ lant vnd dorpe(re)/ vnd | |
dede(n) make(n)/ vnd stichte(n)/ kerke(n)/ vele bisschoppe prist(er) | |
/ vnd and(er) deyner gods/ de(n) se gheue(n) vele rente(n) | |
/ vnd do se dat hadde(n) gedaen Vnd wal <gestr.: Schaft>vulle(n) | |
bracht/ do leyte(n) se <gestr.: Schaft>vaern al ydelheit deser | |
werlt/ vnd queme(n) wone(n) i(n) de stat Sirilla/ vnd <172v> | |
bleue(n) dar <gestr.: wo(re)n, ü.d.Z.: wone(n)de> we(n)t an dat ende ers leue(n)s Als | |
dar regne<ü.d.Z.: r>nde se i(n) geistlike(n) st<gestr.: r>ate/ vnd i(n) tydlic- | |
heit mit d(er) hulpe gods/ vnd and(er) besschoppe so | |
was alle volk en gehoirsa(m)/ nicht va(n) anxte | |
/ mer va(n) gudlik(er) my(n)ne(n)/ vnd se alle lude hadde(n) | |
leef/ nicht als he(re)n/ mer <gestr.: se> al <gestr.: des, ü.d.Z.: dat> volk<gestr.: s> als vad(er) | |
wo de hillighe(n) dre Cony(n)ghe makede(n) biss[...] | |
Twe jar vor <gestr.: inne, ü.d.Z.: erre> dode dede(n) se al bisschoppe | |
preist(er) edel vnd vnedel v(er)gade(re)n by eyn Sy we(re)n | |
alt/ noch se en hadde(n) nyne k<gestr.: e, ü.d.Z.: y>nd(er) noch wyf/ noch | |
vrundynne(n)/ noch kony(n)gingen/ gek<ü.d.Z.: r>eghe(n)/ des | |
ghelouet me(n) i(n) orie(n)te(n)/ dat se we(re)n/ juncfrowe(n) | |
vnd bleue(n)/ als se were(n)/ de eyrste blome d(er) heyde(n) | |
i(n) dem geloyue(n)/ Alzo we(re)n se oick de eyrste(n) vnd(er) | |
de(n) heyde(n) de gode offerden/ de werdicheit der | |
Juncferlicheit/ vnd(er) de(n) heyde(n)/ dit meyne(n)<ü.d.Z.: <?>> oick | |
er boeke dat dat golt waert geoffert i(n) teyke(n) | |
d(er) juncferlicheit/ werdicheit/ de wyroch i(n) eyn | |
teyke(n) d(er) juncf(er)like(n) y(n)nicheit/ vnd ghebet de my | |
ra i(n) eyn teyke(n) des vleysches to casteye(n)/ dat de na | |
tu(r)e nich in en heft Ala de wise ma(n) sprecht <173r> | |
Jn den vleissche te leyue(n)/ sund(er) vleysch dat <ü.d.Z.: is> eyn engh- | |
els leue(n) vnd nicht menschelich ¶ Jte(m) do al dat vo- | |
lk bisschop vnd preist(er) we(re)n bij eyn v(er)gadert/ do spre- | |
ke(n) de hillighe(n) dri Cony(n)ghe/ vnd bede(n) dat se vaste | |
bleue(n) in dem geloeue(n)/ den su(n)t Tomas hadde ghe | |
p(re)dik(et)/ vnd bede(n) vnd begheerde(n) va(n) al den volke | |
/ dat dar was v(er)gadert/da<ü.d.Z.: t> se al to same(n) mit gu- | |
de(n) wille(n) vnd gemeyne(n) (con)snt of vilbord wolde(n) | |
keyse(n) eyne(n) hillighe(n) ma(n)/ de dar we(re) i(n) su(n)t Tomas | |
des apostels stede/ vnd geistlicheit/ vnd de selue | |
ma(n) solde syn i(n) de(n) <gestr.: Schaft>volke alweghe/ vnd ewich eyn | |
p(re)late vnd vorste/ vnd dat volk gemeynlike(n) i(n) alle(n) | |
sake(n) den selue(n) ma(n) oitmodelike<gestr.: Nasalstich> solde(n) syn gehor | |
sam vnd vnd(er)dae(n) vnd de selue ma(n) solde alle weghe | |
heyte(n) pat(ri)archa tomas/ i(n) dre des goede(n) su(n)te Thomas | |
de<ü.d.Z.: s> apostels/ de(n) selue(n) ma(n) solde me(n) halde(n) i(n) grot(er) ere | |
/ vnd reue(re)ncie(n)/ vnd wa(n)neer eyn pat(ri)archa tomas | |
stoerue/ so solde(n) alle bisschop preist(er)/ vnd alle volk | |
sick v(er)gade(re)n/ vp eyne stat na d(er) gewontheit | |
/ vnd solden kese(n) al gemeynlick <gestr.: eyne(n)> mit verde(n) | |
eyne(n) ande(re)n i(n) syne stat/ dem solde me(n) oi<ü.d.Z.: c>k gehoir <173v> | |
sam sijn i(n) alle(n) dinghen/ als me(n) was dem irsten | |
/ vnd de drie Cony(n)ghe/ vnd er volk solde(n) de(n) pat(ri)ar- | |
ke(n) teende(n) gheue(n)/ vyt al ere(n) lande/ nv vnd al we- | |
ghe/ vnd doe dat wlle(n)bracht waert/ mit ganse(n) wil | |
len d(er) he(re)n de dar v(er)gad(er)t we(re)n/ do koe(re)n se to de(n) eir | |
ste(n)/ al dat volk gemeyne/ mit vrede eyne(n)/ beruoe(n) | |
man de was kome(n) i(n) dat la(n)t/ mit su(n)te tomas/ vnd | |
was eyn vroeint ma(n)/ vnd heit/ jacob durbiocen(us) | |
/ de selue ma(n) was de yrste ma(n) na su(n)te tomas/ vnd | |
syn name waert v(er)wa(n)delt mit wille(n)/ al des la(n)des | |
vnd heyte(n) oi<ü.d.Z.: c>k tomas/ deme selue(n) ma(n)/ al dat volk | |
va(n) jndie(n) was gehorsa(m)/ vnd alle den de na eme | |
queme(n)/ went hude to daghe wo se hoere(n) preist(er) joh(ann) | |
DOe de drie Cony(n)ghe/ wa(n)t se neyne ki(n)d(er) en | |
hadde(n)/ dar v(m) uan gemeyne(n) wille(n) vnd co(n)- | |
sent vnd raet des volks/ als vorgescreue(n)/ ys/ so | |
koere(n) se eyne(n) edelen strenghe(n) vrome(n) ma(n) de | |
in al ere(n) lande vnd Cony(n)grike in tydlike(n) sake(n) | |
solde regne(re)n al weghe de dat mochte dwenghe(n) | |
de boesen vnd corrige(re)n de quade(n)/ vnd oick dar | |
he we(re) eyn hulpe<gestr.: s, ü.d.Z.: r> des pat(ri)arken bisschop vnd <174r> | |
preist(er) leif hedde/ vnd de sich va(n) den geloyuen | |
keyrde(n) vnd wurde(n) apostote(n)/ dar de ma(n) mit ge | |
walt dat mochte ke(re)n/ vnd se halde(n) vnd va(n)ghen | |
/ vnd dat de heerlicheit solde oick bliue(n) staen vnd | |
vortragae(n) alle weghe<gestr.: Nasalstrich>/ va(n) den eyne(n) to den ande(re)n | |
/ Vnd de selue ma(n) solde sijn/ eyn he(re) in alle(n) tiidlike(n) | |
sake(n)/ vnd he en solde nicht he<gestr.: e>te(n) eyn Cony(n)gh noch | |
eyn keyser/ mer va(n) al de(n) volk solde ghemaent<ü.d.Z:: ghehete(n)> | |
weerde(n) prist(er) johan/ dar v(m)me wa(n)t de(n) preiste(re)n | |
i(n) d(er) werlt nyema(n)t werdigher is/ we(n)t he mach | |
den hemel vup vnd tu slute(n) ¶ Oick als he syne ha(n)- | |
de up reik(et)/ so syn eme vnd(er)dae(n) alle keyß Cony(n)g | |
vorste(n)/ vnd alle volk/ de nyghen<gestr.: t>/ vnd boghe(n) sich | |
vor eme Also alse de selue prist(er) joha(n) he(re)/ va(n) jndie(n) | |
i(n) syne(n) carte(n) vnd brieue(n) sund(er)li(n)ghe(n) schriuet/ vnd | |
wt sendet/ vnd de selue(n) breue op carte(n)/ dan synt | |
vullen gewu(n)de(n) ou(er) eyn/ dar ynne dat he ghebut | |
vor de grote syne benedixie/ allen k<gestr.: e, ü.d.Z.: y>nde(re)n knech- | |
ten vnd meghede(n)/ vorghelen/ acke(re)n wyngarde(n)/ | |
wyuen/ vnd co(n)cubyne/ vnd al den d<gestr.: e, ü.d.Z.: y>nghe(n) de | |
eyn/ Cony(n)g vorste of enich mensche besittet <174v> | |
in huse of in velde Also schriuet <ü.d.Z.: he> den heyde(n) als vor | |
scr(iuen) steit/ vnd he heuet i(n) syne(m) ba(n)ne(r) wape(n) vnd Se | |
gel godeshant/ de bu(n)diet mit sterre(n)/ v(m)mesat | |
kostlike(n)/ vnd de selue<gestr.: Nasalstrich> heit joh(ann)s to den eirste(n) | |
male/ went su(n)te joh(ann)s ewa(n)gelista/ eyn prester | |
was va(n) gode/ mer vyt v(er)koern/ vnd leyuer ge | |
hat To den ande(re)n male in <ü.d.Z.: de> ere sunte joha(nn)s bap | |
tista/ de vnsen he(re)n doepede/ we(n)t vnd(er) den soe- | |
ne(n) d(er) vrowe(n)/ is neyn merer up gestanden | |
/ dat leerde su(n)te tomas al <gestr.: dat, ü.d.Z.: den> volk<ü.d.Z.: e> vnd se dede(n) | |
dat gheerne wo de hillighe Cony(n)ghe voere(n) malk | |
i(n) er lant | |
DOe desse drie Cony(n)ghe mit | |
ande(re)n Cony(n)ghe(n)/ edel/ vorste(n)/ bisschop/ preist(er) | |
vnd and(er) volk hadden gemak(et) pat(ri)arke(n) Tho | |
mas/ vnd prist(er) johan/ vnd alle geistlick vnd | |
tijdlick staet en beuoele(n) was/ vnd de Conyghe | |
vnd edel lude al hadden geloeft gehoersam | |
heit/ vnd er manleen/ va(n) en hadde(n) vntfanghe(n) | |
/ vnd mit vrinde(n) al dinck was wulle(n)bra | |
cht/ vnd vulmak(et)/ dat se hadde geseyn vnd | |
gehoert/ doe veer mallich heym in sijn lant <175r> | |
/ vnd noch hude to daghe so synt de twe he(re)n va(n) jn- | |
dien i(n) tydlicheit/ vnd geistlicheit/ vnd de eyne | |
heyt prist(er) joha(n)/ de and(er) pat(ri)archa Thomas | |
/ vortmeer de hillighe(n) drie Cony(n)ghe gheue(n) la(n)t | |
vnd lude den he(re)n/ dar va(n) gesproke(n) is/ vnd | |
de(n) geslechte dar<gestr.: r> heyt(et) dat geslechte va(n) vaus | |
/ vnd de queme(n) woe(re)n to acors/ v(m)me dat se seghe(n) | |
vele wu(n)ders to acors/ do<ü.d.Z.: i> dede(n) se make(n) eyne | |
grote borch in de stat/ vnd va(n) den geslechte waert | |
vyt geplant(et)/ eyn and(er) geslechte/ dat alle edel | |
lude synt/ de wyf hebbe(n) ghenome(n) i(n) ande(re)n la(n)- | |
de/ hyr vnd daer/ vnd in den jaer vns he(re)n do | |
me(n) schreif (1351) <gestr.: de> do queme(n) to rome edel | |
lude va(n) den selue(n) geslechte vnd woerde(n) vyt | |
ghesa(n)t va(n) acors vnd do al dinck was wlle(n)bra- | |
cht/ doe bleue(n) de drie Cony(n)ghe/ wonen/ in d(er) stat | |
Sirilla/ vnd twe jaer vo<gestr.: e>r irme dode/ tho kerst | |
nacht/ doe ope(n)barde sich en eyne nye sterne/ vnd | |
wuorde(n) gerope(n) va(n) gode/ vnd dat dede(n) se ope(n) | |
baer kund/ alle(n) lude(n)/ vnd deden dar maken | |
eyn kostlich graf/ i(n) d(er) kerke(n)/ de so hadden <175v> | |
heerlike(n) late(n) make(n)/ vnd to kersnacht/ deden se | |
den denst godes to same(n)/ also oitmodich/ vnd | |
heerlich/ vnd up de(n) achte(n) dach/ dat was jaersdach | |
Melchior de Cony(n)g va(n) arabie(n) vnd nubie(n)/ doe | |
de misse vulle(n)bracht was/ vnd he alt was hu(n)d(er)t | |
jaer vnd (16)/ vnd(er) al de(n) volke sund(er) pyn/ syne(n) | |
geyst up gaf/ vnd syn sele voer to gode/ do na- | |
me(n) <ü.d.Z.: en> de ande(re)n twe Cony(n)ghe/ vnd and(er) vorsten | |
syne(n) lycham/ vnd saluede(n) mit edel gekruyde | |
/ als sich dat wal voegede/ vnd temede/ vnd dede(n) | |
eme an cleid(er) als eyne(n) Cony(n)ghe/ vnd als eyne(n) | |
Ertzebisschoppe/ vnd dar mede leghede(n) se en in | |
eyn graf¶ Jte(m) de vyften dach <ü.d.Z.: es> dar na dat was | |
Epyphania/ dat is de (13) dach/ doe starf ba<r zu l korr.>tha | |
sar de Cony(n)g va(n) Godolien/ vnd va(n) saba de was | |
alt (100) jaer vnd (12)/ vnd doe de misse was her | |
lichen vullenbracht/ up den dach vnd(er) al den | |
volke aen pyn sijne(n) geyst up gaf/ vnd syne | |
sele voer to gode/ doe nam d(er) derde Cony(n)g vnd | |
de vorsten dat licham/ vnd dede(n) dem als to | |
<gestr.: Schaft>vore(n) was gedaen dem eyrsten/ vnd lachten <176r> | |
dat i(n) dat selue graf/ by den eirsten/ dar na up den | |
(6) den dach/ doe starf jaspar de derde Cony(n)g van | |
Tarse(n) vnd <ü.d.Z.: insul, gestr.: Tufel>/ he was alt hund(er)t jaer vnd (9) | |
vnd doe de misse wlle(n)bracht <ü.d.Z.: wart> voer al de(n) volke aen | |
pyne syne(n) geyst up gaf/ vnd syn sele voer to gode | |
doe neme(n) de ande(re)n he(re)n vnd dede(n) dem derden | |
g<ü.d.Z.: e>lyck/ als den twen to voern was gescheyn/ vnd | |
lachte(n) den licha(m) i(n) dat graf by de twe andere(n) | |
doe schickede(n) sick de twe/ va(n) eyn/ vnd leyte(n) den der | |
den myds ligghe(n)/ Alsus de herliken vorste(n) wo | |
se sick leeyf hadden i(n) ere(n) leue(n)/ se hadde(n) se sick | |
leif i(n) ere(n) dode/ vnd woirde(n) nicht gescheide(n)/ Jte(m) | |
de vremde sterne de geseyn <gestr.: v, ü.d.Z.: w>aert vor ere(n) dode | |
/ de bleef allet staen boeue(n) d(er) stat Sirilla/ <gestr.: v, ü.d.Z.: w>e(n)t dat | |
se alle<gestr.: Nasalstrich> drie to Colen wuorde(n) bracht/ dat seghe(n) | |
de lude va(n) jndien wo se sich hebbe(n) leyf ghehad | |
ok i(n) ere(n) dode | |
DOe de drie Cony(n)ghe doet we(re)n | |
/ de sick aldus leyf hadde(n)/ vnd <gestr.: de, ü.d.Z.: se> god oick | |
aldus leyf hadde/ dat toent vnse he(re)/ wa(n)t he de- | |
de en grote ere na ere(n) dode/ we(n)t wat ku(n)ne | |
lude/ ma(n) of/ vey<gestr.: f><ü.d.Z.: vonf> i(n) wat crancheyt/ pyn/ anxt/ <176v> | |
gevenckenis/ of lyde(n) were(n)/ <gestr.: Schaft>ver of na/ up d(er) eerde(n) | |
/ of in de(n) wat(er)/ de dar an repe(n) ynnichlike hulpe | |
ed(er) troest/ de drier Cony(n)ghe/ de wurde(n) al v(er)loest | |
/ v(er)myds er vordeyne(n)/ dar vm qua(m) groet volk va(n) | |
verre(n) lande ou(er) la(n)t vnd ou(er) meer/ to ere(n) graue | |
/ vnd to ere(n) lycham to seen/ vnd den geloue(n) den | |
se hadde(n) geleert/ va(n) su(n)te Tomas/ dat wolde(n) | |
se na ere(n) dode bestedighe(n)/ m[i]t manichuoldighe(n) | |
teyke(n)/ vnd dogheden// vnd se leghe(n) i(n) den graue | |
mit ere(n) cleyde(re)n nicht of se doet were(n)/ mer of | |
se slepe(n)/ vnd were(n) bet(er) va(n) varwen/ da(n) doe se | |
leuede(n) <gestr.: d> vnd dit was gods lof/ vnd gods ere | |
Dar na doe de criste(n) geloyue i(n) d(er) stat siilla vnd | |
voert i(n) alle(n) lande va(n) oriente(n) was groet/ vnd | |
mechtich/ do qua(m) d(er) boese geyst vnd seyde hederick | |
i(n) den weyte/ alzo dat vele vngeloeue up stund/ vnd | |
vele verringhe vnd twiuel dor al dat la(n)t dar | |
v(m)me vnvlytliker vnd v(er)sumeliker se heilde(n) de | |
drie Cony(n)ghe i(n) reuere(n)<gestr.: e>/ vnd i(n) ere/ we(n)t dat | |
lant na ere(n) dode waert gedeylt/ i(n) dem geloyue(n) | |
/ v(m)me haet vnd nyt/ i(n) dem lande/ dar v(m)me oick <177r> | |
der drier Cony(n)ghe lycham/ waert vorteert Bele | |
ghen in dem graue/ of se slepen/ vnd er licha(m) was | |
gans vnghebroke(n)/ vnd weyr also bleue(n)/ hedde | |
dat volk i(n) den geloyue(n) bleue(n)/ mer doe de geloyue | |
waert gedeylt vnd gebreke(n)/ doe ginck dat vlei- | |
sch va(n) den beynde(n)/ d(er) Cony(n)ghe <gestr.: Schaft>vnd waer puluer | |
vnd assche Also dat de drie Cony(n)gryk Arabie(n) | |
Saba vnd tarse(n)/ wurde(n) edeilt i(n) den geloyue(n) | |
/ ja also se(re) i(n) vngeloyue(n)/ vnd vndrechticheit/ want | |
dat lant d(er) drier Cony(n)ghe/ also vere va(n) eyn we(re)n | |
geleghe(n)/ i(n) dem geloyue(n) was alzo ve(re)/ va(n) eyn<gestr.: e> ge- | |
deylt/ dat prist(er) johan vnd pat(ri)archa Thomas | |
vm de grote(n)/ <gestr.: Schaft>volk+es wille(n)/ dat so ve(re) v+uas va(n) eyn | |
gespreyd/ nicht en ku(n)de(n) se wed(er) om brenghe(n)/ of | |
ropen i(n) den rechten geloyue(n)/ dar vm de heyde(n) | |
vnd dat volk i(n) ere(n) lande/ bestu(n)de(n) wed(er) an to bede(n) | |
de afgode/ Oick i(n) d(er) stat sirilla we(re)n <gestr.: Schaft>ele lude | |
vyt d(er) drier Cony(n)ghe lande/ de dar woenden | |
de worde(n) oick gedeylt/ i(n) dem geloyue(n)/ dar v(m)- | |
me va(n) had vnd nyde/ mallich <ü.d.Z.: na(m)> vyt den graeue daer | |
de drie Cony(n)ghe leghen malck <gestr.: va(n)> syne(n) Cony(n)ghe(n) <177v> | |
va(n) syne(n) lande/ doch dat dede(n) se va(n) ere(n) vnd r(e)uere(n)- | |
cie(n) ers la(n)des vnd ers Cony(n)ghes/ wa(n)t eyn deel myt | |
den ande(re)n en wolde nicht v<gestr.: e>rede holde(n)/ daer v(m)me | |
als se mit den volke/ do so leesde(n) queme(n) to bet- | |
lihem/ vnd ved(er) heym/ Alzo brachte eyn iuwelick | |
volk ere(n) Cony(n)g myt <gestr.: v, ü.d.Z.: w>erde(n) mit ere(n) vnd r(e)uere(n) | |
cie(n) in eer lant/ mit/ laede(n) of kiste(n)/ daer so were(n) | |
in geslote(n)/ mit grot(er) syringhe/ vnd manich jaer | |
dar na eyn iuwelick Cony(n)g bleef i(n) syne(n) lande | |
wo Consta(n)tin(us) de keys(er) beke<ü.d.Z.: r>t waert va(n) su(n)te | |
silu[ester] | |
DOe dat gode wal behagede/ dat de heder<ü.d.Z.: i>ck | |
de ghestyet was vnd(er) den weyt/ vnd manich jaer | |
de vngeloyue gewes(et) was i(n) al den lande(n)/ doe me(n) | |
screef i(n) de(n) jaere(n) vns he(re)n (200) vnd (34)/ doe | |
de keyser Co(n)sta(n)tin(us)/ waert bekert i(n) den westen | |
va(n) sunte Siluest(er)/ va(n) d(er) genade gods/ va(n) veel rey- | |
ken vnd mirakele gelyker wys/ als syn vleysch | |
reyn waert/ va(n) recht(er) malaetschap/ alzo waert | |
oick syn sele reine/ va(n) den afgode(n) vnd vngeloy- | |
ue(n)/ alzo dat he waert gewandelt in eyne(n) nye(n) | |
menschen/ mit leue(n) vnd sede(n) Vp de selue tyd <178r> | |
de heerlike mod(er) helena/ qua(m) vnd(er) de jode(n) i(n) orie(n)- | |
te(n)/ vnd bleef daer also la(n)ghe/ dat se wolde weer- | |
dene eyn jody(n)ne vnd vngeloeuich/ Doch god v(er)heilt | |
se/ vnd mit wu(n)d(er) waert se daer af gekeert/ vnd ble | |
ef kerste(n)/ dar af is gescreue(n)/ i(n) den boke wo dat | |
hillighe c(ruc)e gewu(n)de(n) waert/ vnd als se meer was | |
geleert in den alden testament/ vnd den jode(n) na | |
volghede So vele de meer i(n) den nye(n) testament | |
/ vnd by den ewa(n)geliu(m) bleef/ vnd al de stede daer | |
(christus) hadde gewes(et) i(n) synre menscheit/ vnd de had | |
de gehilliget/ de plach sunte hele(n)a to v(er)smae(n)/ vnd | |
heeld mit <ü.d.Z.: den> joden vt(er)maten seer/ als de stede v(er)ba(n)ne(n) | |
synt/ mer dat na al de stede to dem geloyuen | |
gods vnd schande d(er) joden mit oitmodicheit visit | |
ierde/ eerde/ vnd meerde/ vnd engrote ghaue to | |
keerde/ wa(n)t do su(n)te hele(n)a dat <gestr.: v> cruce (christ)i vnd | |
de neghel <gestr.: Schaft>va(n)t/ myt mirakel/ vnd den willen | |
gods/ doe dede se up de selue stat/ vnd up dat gr | |
af (christ)i/ vnd daer de drie marie(n) stunde(n)/ vnd de | |
steyn de was af geworpen/ vnd doe (christ)us syne | |
mod(er) beual su(n)te johanne/ vnd do jh(es)us sick ope(n)bare<u.d.Z.: de> <178v> | |
marien magdalene(n)/ als eyn gerdener/ up al de stede | |
de we(re)n bij eyn/ dar dede sunte hele(n)a make(n) vnd | |
bowe(n) eyne(n) schone(n) empel/ dar al de steyde(n) syn | |
in beslote(n) vnd(er) den berghe Caluaie(n)/ in eyne(n) steen | |
dede preist(er) joha(n) make(n) eyne Capelle i(n) ere d(er) drier | |
Cony(n)ghe/ de vnsen he(re)n sochte(n) in synre kyntheit | |
/ vnd heit i(n) dem lande de Capelle va(n) nubie(n)/ mer | |
de heyde(n)/ hebben se to gemuert/ va(n) had vnd nyde | |
de selue(n) stede/ Tempel vnd kerke(n)/ pat(ri)arke(n)/ bissc- | |
hoppe/ preist(er)/ vnd vele deyner gods/ su(n)te helena | |
ordynerde vnd makede vnd af/ en<ü.d.Z.: e(n)> teeide(n) lant | |
/ vnd grote besitti(n)ghe/ dar na dede se maken | |
eyne(n) tweuoldeghe(n) Tempel/ up de stat dar de | |
engel qua(m)/ in d(er) nacht to de(n) herde(n) vnd sanck | |
Gloria i(n) excelsis deo (et cetera) de selue kerke heit | |
noch in den lande Glo(r)ia i(n) exels(is) (et) cetera) dar plach | |
to syen eyn cloest(er) va(n) Canonike(n) dar to male | |
rike was van sund(er)linghen priuilegien/ de | |
beghi(n)nen al er ghetyde mit loria i(n) excel- | |
sis deo/ recht als men hijr beghy(n)net deus | |
in adiuto(r)iu(m) meu(m) i(n)tende Glo(r)ia p(at)ri (et) filio (et cetera)<179r> | |
DOe de kerke w[u]lmaket was/ doe/ qua(m) su(n)te hele(n)a | |
to betlehe(m) na de Schope(n) vnd kule(n) dar god | |
was me(n)sche wurde(n)/ als w[o]rgesproke(n) ys/ vnd de jo- | |
de(n) va(n) hate vnd nyet lete(n) nyma(n)de dar i(n) gae(n)/ wa(n)te | |
se helde(n) de stede to ba(n)ne(n)/ als de to ba(n)ne ys/ vnd ver- | |
maledy(et)/ vnd up d(er) seluer stat i(n) d(er) cribbe(n) dar Jh(es)us | |
y(n)ne had geleighe(n) i(n) den hoye vor den ezel vnd osse(n) | |
/ va(n)t su(n)te hele(n)a de doker dar Jh(es)us waert i(n) gew(n)de(n) | |
/ vnd marie(n) hemede/ dat se dar ligghe(n) leyd/ vnd v(er)ghe- | |
te(n) hadde/ so se myt jh(es)u(m) vyt d(er) schope(n) vloe/ va(n) anxste | |
d(er) jode(n)/ vnd en wech voer i(n) egypte(n)/ alle de duke(n) | |
/ su(n)te hele(n)a i(n)d(er) cribbe(n) va(n)t genslike(n) vnd heerlike(n) | |
/ vnd dat selue dat se dat va(n)t/ na(m) se mit er vnd | |
voerde dat i(n) de stat Consta(n)tinopel/ vnd brachte dat | |
i(n) de(n) tempel su(n)te Sophie(n)/ vnd y(n)nichlike(n) daer lachte | |
/ vnd bleef dar to la(n)ghe dat keys(er) karl dar qua(m) | |
vnd to Jh(e)r(usa)l(e)m/ vnd alle(n) la(n)t d(er) criste(n)heit vnd den | |
pat(ri)arche(n) zacharia(m) vnd and(er) criste(n) v(er)losede/ vnd | |
quyt makede/ va(n) de(n) heyde(n) vnd voer voert to Csta(n) | |
tinopol<gestr.: e>/ vnd bleef dar myt sijne(m) volke/ vnd do | |
he heym voer/ na(m) to eme dat hemede marie(n) <179v> | |
hoy vnd doeker/ dar jh(es)us in gewu(n)de(n) was/ vnd waer | |
v(m)me he bat wa<gestr.: r, ü.d.Z.: ert> eme gegheue(n)/ va(n) den greken | |
vnd veel and(er) hilighe domes dar mede/ alzo dat | |
he eyne grote borde(n) hilidomes/ mit eme brachte | |
vnd gaf dat te Ake(n) i(n) v(er)s(er)<gestr.: Schaft>vrowe(n) moenst(er)/ dat he | |
hadde late(n) make(n)/ vnd dat hilighedom heerlike(n) daer | |
lachte/ vnd brachte dat dar/ va(n) alle(n) la(n)de/ wert gesocht | |
vnd visiteert/ vnd gheert noch hude to daghe | |
DAt hemede was lanck van vns(er) vrowe(n) hemede | |
vnd bereyt/ dar af vele lude sich v(er)wu(n)de(re)n/ dar v(m)me | |
saltu wete(n) dat i(n) alle(n) la(n)de va(n) orie(n)te(n) ou(er) meer/ dar wess(et) | |
vele vjlasses<ü.d.Z.: vlasses> vnd twere(n)s/ dar af mak(et) me(n) l<gestr.: e, ü.d.Z.: i>ne(n) doeck | |
gued vnd behe(n)de/ vnd gud<ü.d.Z.: e>s kopes/ vnd alle me(n)ne vnd | |
vrowe(n) de dreghe(n) l<gestr.: e>yne(n) cleyd(er) lanck vnd breyt/ wyt vnd | |
reyne/ ghemey(n)like(n) v(m)me des grote(n) su(n)ne(n)schy(n)/ de ys | |
vnuordrechlick/ sund(er)lyck de hemede d(er) ryke(n) vrowe(n) | |
sy(n)t alzo lanck/ dat se ou(er) al er cleyd(er) vnd soeme/ ou(er) | |
gaen/ dre veyr of vyff<gestr.: c, ü.d.Z.: e>len vnd dat dar na gheit | |
na den soem/ lanck is ghesyrt mit gulde(n) perlen vnd | |
and(er) costlike cleynode/ vnd wa(n)ner dat eyn edel ryke | |
vrowe/ heuet eyne Junghe dochter/ so besteyt to <180r> | |
hant de mod(er) to maken eyn hemede/ vnd slaeplake(n) | |
/ vnd a(n)d(er) cleynode/ vnd se plecht de to gheue(n) to mor | |
ghe(n) ghaue/ mit d(er) docht(er) als se bestad(et) wert/ vnd dat | |
ka(n) ku(n)ne bereyt werde(n)/ we(n)t an de tyd dat me(n) de | |
docht(er) besta<ü.d.Z.: d>et¶ Jtem wa(n)ner eyn edel ma(n) ridet | |
ed(er) geit/ i(n) d(er) strate/ <gestr.: vnd, ü.d.Z.: so> placht eyn loper dar by to sy(n) | |
/ vnd de hemede de ou(er)ha(n)ghe(n) vnd de kostlike gesy<ü.d.Z.: r>t | |
syn/ de holt he i(n) de lucht mit beyden ha(n)de(n)/ vnd and(er) | |
vrowe(n) de nycht en hebbe(n) so kostlike hemede/ doch | |
sy(n)se lanck <gestr.: vnd> wyt vnd breit/ vnd gaen ve(re) ou(er) al er | |
cleyd(er)/ vnd d<ü.d.Z.: i>e syn geroek(et) myt edel gekrude/ alzo | |
war dat se ryde(n)/ so wert me(n) gewar des edele(n) | |
Roekes/ den de cleyd(er) va(n) sich gheue(n) Mer dat | |
hemede dat to Ake(n) is vnd vns(er) vrowe(n) was na ge | |
woe(n)te/ des la(n)des vnd d(er) statute d(er) la(n)de/ so was et kort | |
vnd oitmodich/ jte(m) i(n) alle(n) boeke(n) des la(n)des so lest | |
me(n) dat ma(r)ia de mod(er) gods was eyne ju(n)cfrowe | |
grof vleyssich Do sunte hele(n)a ty(m)m(er)de eyne kerke | |
DOe bethlehe(m) up de stede dar to betlehem | |
jh(es)us waert geboere(n) boue(n) de kule/ dar de | |
drie Cony(n)ghe brachte(n) er offer/ vnd welke stat <180v> | |
alzo v(er)malediet is/ va(n) den joden dar dede su(n)te helena | |
make(n) eyn monst(er) va(n) marmore(n) steine(n)/ vnd va(n) meyses<ü.d.Z.: meist(er)s> | |
werke/ vnd myt golde ghesry<ü.d.Z.: e>t/ vnd dat mo(n)st(er) was | |
gestalt als eyne borch/ de vele herkel heu<ü.d.Z.: e>t v(m)me stae(n)/ mer | |
dat gewelfte was ghemak(et) va(n) <gestr.: de> cedre(n) holte/ vnd oi<ü.d.Z.: c>k | |
de balke(n)/ vnd bute(n) all(et) mit blyue gedeck(et)/ jn de(n) selue(n) | |
mo(n)st(er) voer an de(n) coer/ gheit me(n) ned(er) i(n) de kule(n) dar god | |
waert geboer<ü.d.Z.: r>n/ vnd recht vnd(er) de(n) hoghe(n) altair boue(n) | |
d(er) kule(n)/ was de stat dar jh(es)us waert geboere(n) vnd dar | |
by was de steyne(n) cribbe/ dr<ü.d.Z.: i>e of veyr vote lanck na gewo(n) | |
te des la(n)des/ dar ma(r)ia er kynt <gestr.: en, ü.d.Z.: in> lachte vor de osse(n) | |
vnd ezel/ i(n) dat hoy i(n) doeker gewu(n)de(n) vn(d)<gestr.: p> de selue | |
stat vnd dar bij de drie Cony(n)ghe jh(esu)m anbeden/ vnd | |
off(er) brachte(n)/ jn d(er) selu(er) stede su(n)te jero(n)i(m)(us) leerde de(n) geloy | |
ue(n)/ de(n) twen eersame(n) p(er)so(n)e paula vnd Eustochiu(m) | |
edel roemersche(n)/ de eme we(n)te daer na were(n) ge<gestr.: Schaft>vol | |
ghet/ vnd daer oick begraue(n) synt i(n) den selue(n) mo(n)s | |
ter dat so costlich is/ stae(n) y(n)ne (70) pyke va(n) mo- | |
r<ü.d.Z.: e>melen steyne/ <gestr.: de stat> de dat dack vnd kostlick | |
holt vaste halde(n)/ jtem <ü.d.Z.: in> den ja<gestr.: r>er vns he(re)n doe me(n) | |
screef (1400) vnd (40) do wolde(n) de heyde(n) de g<ü.d.Z.: o>te pijke <181r> | |
dar vyt neme(n)/ vnd i(n) ere(n) te(m)pel sette(n)/ mer se wurde(n) | |
v(er) vert va(n) eyner grote(n) vor <gestr.: Schaft>verlicheit/ dar v(m)me se | |
late(n) se <ü.d.Z.: se> stae(n)/ dat selue mo(n)st(er) is en bute(n) vnd by(n)ne(n) | |
ryc[k]like(n) wulle(n)bracht/ vnd gemak(et)/ vnd su(n)te hele(n)a | |
makede dar eyne(n) ertzebisschop Cano(n)ike preist(er) vnd | |
and(er) deyner godes/ vnd satte dar eyn priuilegiu(m) dat | |
se i(n) alle(n) misse(n) dat we(re)n zeelmisse(n) ande(re) misse(n) solde(n) | |
alle w<Nachtrag: e>ghe(n) lese(n) of senghe(n) Glo(r)ia i(n) exels(is) deo (et cetera) | |
/ vnd al er getyde dar mede beghi(n)ne(n)/ dat selue mo(n)st(er) | |
hadde veel priuilegia vnd weerdicheit/ dar vele | |
af we(re) to scriue(n) wo de soldaen kreich dat hilighe la(n)t | |
N d(er) tyd dat dat hillighe la(n)t qua(m) i(n) ha(n)t des | |
soldaens/ va(n) babilonie(n)/ so is et dar to kome(n) | |
so wat criste(n) me(n)sche(n) i(n) dat mo(n)ster soele(n) gae(n)/ de | |
mote(n) gheue(n) de(n) soldae(n) of reutemest(er) va(n) syner | |
weghe(n) twe pe(n)ny(n)ghe va(n) benedye(n)/ dat hebbe(n) | |
nv de ribe(n) gepacht vor eyne su(m)me geldes | |
/ vnd de selue(n) greke(n) holde(n) dat hoghhe/ Altair | |
vor sick vnd doen se er getyde¶ Jtem to kers | |
tenacht pelegryne(n)/ va(n) alle(n) sprake(n) d(er) werlt | |
kome(n) i(n) dat monst(er)/ alzo dat alle herberghe <181v> | |
to betlehe(m)/ by(n)ne(n) vnd bute(n)/ syn al vul volk<ü.d.Z.: e>s t(em) de soldae(n) | |
en let nyma(n) dar wone(n)/ da(n) criste(n) lude/ aen syne lude/ dey | |
ner/ vnd dat doet he al v(m)me d(er) bate(n) wille(n) jt(em) alle(n) criste(n) | |
me(n)sche(n) de dar kome(n) wille(n) i(n)d(er) nacht i(n) dat mo(n)st(er) de sy(n)t <gestr.: dat> | |
gedeylt i(n) de(n) geloyue(n) vnd i(n) d(er) sprake/ vnd hebbe(n) haet | |
vnd(er) sick/ nochta(n) eyn iuwelick geselschap d(er) criste(n) lude | |
/ vnd hebbe(n) i(n) de selue(n) monst(er) er stede dar se y(n) doe(n) er | |
getyde/ vnd gode heerlike deyne(n)/ als sick dat wal | |
tem(et)/ vnd dar v(m)me de Roemen vnd de latyn/ ku(n)ne(n) | |
de doen godes deynst vor de(n) altair i(n) d(er) kule(n) dar Jh(es)us | |
geboern waert/ i(n) d(er) seluer nacht/ so wert manigher | |
ku(n)ne sprake boecstaf sanck/ vnd manigherley tu(n)ghe | |
gehoert/ nochta(n) nye ma(n) de(n) ande(re)n en hendert/ noch mit | |
sanghe laechen woerde(n) ed(er) werke/ Als da(n) de mysse an | |
geslaghe(n)s vnd wulle(n)bracht d(omin)us dixit ad <u zu m korr.>e so | |
gaen al de lude i(n) de ande(re)n kerke(n) de heit Gl(ori)a | |
i(n) exels(is) deo (er cetera) dat was dar de enghel ope(n)barde | |
sick de(n) herde(n)/ vnd dan doet me(n) dar de misse lux | |
fulget/ vnd de twimo(n)st(er) syn va(n) eyn eyne cleyne | |
halue myle/ vnd als de misse vyt is so gaen al de | |
lude vnd singhe(n) mit grot(er) vroude(n) vnd kome(n) wed(er) <182r> | |
to betlihe(m) to d(er) hoe mysse(n)/ vnd dan so lest me(n) dat ewa- | |
geliu(m)/ dar af dat ertrike sprek(et)/ vnd dan al de | |
lude ju(n)ck vnd alt va(n) wat ku(n)ne sprake(n) se syn se(n)ghe(n) | |
Hec dies qua(m) fecit d(omin)us. Jn latyne dat ku(n)ne(n) al de | |
lude va(n) gewontheit/ Jte(m) du salt wete(n) dat de jode(n) | |
va(n) hate vnd nyde segghe(n)/ dat su(n)te hele(n)a we(re) eyn sta- | |
bula(r)ia/ dat is eyn stalmet dar v(m)me dat se dat kost- | |
like mo(n)st(er)/ had late(n) make(n)/ va(n) den stalle de(n) se alzo | |
seer hate(n)/ dar v(er) i(n) d(er) nacht als (christ)us geboeren waert | |
/ plach to ha(n)ghe(n) eyn tafel de had gescreue(n) su(n)te jero(n)i- | |
m(us)/ va(n) loeue vnd v(er)dinste d(er) gude(n) su(n)te hele(n)a/ de sulue | |
tafel/ plach to ha(n)ghen an d(er) cribbe(n) i(n) d(er) cule(n)- de <gestr.: h> gin- | |
ck/ alsus an de heerlike su(n)te helena se was eyne | |
gude staltmate/ de daer de cribbe(n) ers he(re)n also tru- | |
welike plach to soeke(n)/ vnd vele vnd(er) gude werke | |
de so dede stu(n)de(n) gescreue(n) i(n) d(er) sulue(n) tafele(n)/ Jtem | |
up de(n) (13) dach plach vele <gestr.: Schaft>volks to kome(n) i(n) dat | |
mo(n)st(er)/ vor de cribbe dar de Cony(n)ghe god aen bede(n) | |
vnd ere(n) off(er) eme gheue(n)/ vor d(er) selue(n) cribbe(n) plach | |
to ha(n)ghe(n) eyn groet v(er)gulde(n) sterne up de(n) selue(n) | |
dach de sterne was gemaket behendelich dat <183v 060> | |
se va(n) den eyner stat up de and(er) qua(m) i(n) den monst(er)/ vnd waert | |
alzo gethoeghen <gestr.: van> myt cleyne(n) snore(n)/ dat selue mo(n)s | |
ter to betlihe(m) heuet vele veerdichen/ vnd edelhe<ü.d.Z.: i>t | |
/ mer dan and(er) kerken/ dar we(re) vele af to spreke(n) | |
¶ Jte(m) wat hochtijd dar placht to syn up de(n) (13) dach | |
dat steit hijr na gescreue(n) wo sunt hele(n)a to betle | |
DOe dat monst(er) to betlehe(m) he(m) eyne kerke(n) ty(m)m(er)de | |
was vulbracht/ doe voer su(n)te hele(n)a to nazareth | |
/ dat is eyne stat also genoechlick/ vnd leghet i(n) eyne(n) | |
dael dar syn vele bloeme(n) yn/ vnd de stat en <ü.d.Z.: is> nicht | |
gemueret vnd de husere(n) ligghe(n) nicht by eyn mer | |
se syn <gestr.: ve, ü.d.Z.: voert> va(n) eyn gespreit/ Jnde selue stat dede su(n)- | |
te hele(n)a make(n)/ eyne grote schoe(n) kerke(n) <ü.d.Z.: vn(d) sat<?> daer> eyn ertzebis- | |
schop Cano(n)ike preist(er) vnd and(er) gods dy<ü.d.Z.: e>yner/ vnd veel | |
hoeue vnd and(er) gued<gestr.: s> dar to gaf Jn de(n) selue(n) monst(er) | |
to d(er)<gestr.: e> recht ha(n)t/ dar was de kamer dar de enghel | |
qua(m) beslote(n) to marie(n)/ vnd brachte de bodesschap dat | |
se solde god vn<dzu t korr.>fa(n)ghe(n)/ va(n) d(er) Came(re)n dede se make(n) ene | |
Capelle(n) <gestr.: steit> i(n) d(er) Capelle(n) steit eyn suel/ dar de e(n)ghel stu(n)t | |
/ vnd knee<ü.d.Z.: i>de ned(er)/ doe he de bodesschap dede/ vnd an d(er) | |
suele(n) is gehouwe(n) wo de enghel dede/ vnd vor d(er) capel- <184r> | |
len oesten wert daer is eyn fonteyn/ dar plach ma(r)ia | |
wat(er) to hale(n)/ vp de selue stat plach de selue enghel | |
se dicke to grote(n)/ va(n)<gestr.: s> to <ü.d.Z.: to> spreke(n)/ va(n) d(er) selue(n) fo(n)teynen | |
dreghe(n) de pelegryne(n)/ va(n) vere(n) la(n)de i(n) er la(n)t/ vnd vele | |
kranke(n) pleghe(n) dar medde gesu(n)t to werde(n)/ dar vm | |
/ de heyde(n) va(n) hate dicke <gestr.: vo> wolde(n) de fo(n)teyne(n) mit stey | |
ne(n) beslute(n)/ mer <gestr.: als, ü.d.Z.: ho> se dat meer dede(n) <gestr.: als, ü.d.Z.: ho> de fo(n)teyne | |
meer up spranck/ noch hud<ü.d.Z.: e(n)> to daghe de heyde(n) en wille(n) | |
nicht d(er) fonteyne(n) nutten ed(er)<ü.d.Z.: of> gebruke(n) ¶ Jtem i(n) d(er9 cappelle(n) | |
sund(er)like(n) <ü.d.Z.: singhen> de preist(er) al sunne(n) daghe/ va(n) d(er) bodeschap | |
des enghels vnd marie(n)/ al getyde heelde(n) nacht vnd | |
dach vnd dar af singhe(n)¶ Jtem bij d(er) Capelle(n) vnd d(er) | |
steyn<gestr.: e> suele(n)/ dar de enghel qua(m) vnd brachte marie(n) | |
de bodesscha<gestr.: p, ü.d.Z.: p> dar steit noch <gestr.: d>eyn teyke(n) va(n) d(er) su(n)ne(n) | |
ond(er)ganck/ dat gab(ri)el marie(n) grote/ vnd wa(n)neer | |
de su(n)ne des aue(n)des dat teyke(n) roerde/ na d(er) su<gestr.: e>l | |
ue(n) suele/ so plach me(n) eyne clocke(n) drie werf to | |
trecke(n)/ de henck boeue(n) d(er) suel/ vnd so pleghe(n) al | |
de lude drie wef to spreke(n) Aue ma(r)ia wa(n)t up | |
de tyd d(er) enghel brachte marie(n) de bodesschap dar | |
v(m)me is kome(n) de ghewoente i(n) al ertrike dat <184v> | |
men des aua(n)ts dre veerf luet Aue ma(r)ia vnde | |
<gestr.: de, ü.d.Z.: de> selue(n) Capelle(n) heuet de(n) name(n) i(n) alle(n) lande dat | |
se heyt(et) de capel aue ma(r)ia/ noch hude to daghe/ vn(de) | |
de lude spreke(n) vnd(er) eyn Siet <ü.d.Z.: laet> vns gae(n) vm vns afla- | |
et to nazareth/ Aue ma(r)ia/Jtem i(n) d(er) selue(n) Capelle(n) | |
plach me(n) an to heuoe(n) al getyde aue ma(r)ia als me(n) | |
hijr doet deus i(n) adiuto(r)iu(m) (et cetera)/ mer de heyde(n) vo(n) d(er) | |
kerke(n) vnd Capelle(n) nicht en halde(n)t/ vnd werpen | |
dar in dode perde vnd and(er) vee/ nochta(n) bliuet se | |
vnbevleck(et)/ we(n)t dar syn eyn deel arme lude | |
heyde(n)/ de pleghe(n) va(n) gud(er) gewontheit va(n) de(n) | |
pelegri(m)me(n) to neyme(n) eyne(n) pe(n)ny(n)g va(n) benedie(n) | |
de den gaf/ de was vry va(n) de(n) gude/ dat he heft i(n) | |
den lande/ vnd de stat nazaret is geleghe(n) i(n) de(n) la(n)de | |
va(n) galilee(n) by eyne(n) g(ro)te(n) hoghe(n) b(er)ghe/ de heit thab(or) | |
v<gestr.: u>p welke(n) Jh(es)us war<ü.d.Z.: t> verwa(n)delt <gestr.: Schaft>voer syne(n) discipi | |
len als dat ewa(n)geliu(m) sprek(et)/ vp de(n) selue(n) b(er)ghe su(n)te | |
hele(n)a dede make(n) eyne groet schoe(n) monst(er) gelyck | |
eyner borch mit torne(n) mure(n) vnd <gestr.: sich> arke<ü.d.Z.: le(n)> vnd | |
sichtede dar eyne(n) Abt va(n) su(n)te benedictus orden | |
myt syner jnselen <gestr.: g>ryngk vnd staf/ vnd segelde <185r> | |
myt blyen segele¶ Jte(m) de hochtyd dar jh(es)us vor | |
wa(n)delt waert/ dat kumt vp de(n) dach sixti felicis- | |
simj/ vp de(n) dach i(n) al dem la(n)de doet me(n) misse mit | |
nye(n) wien<ü.d.Z.: wijn/ Jte(m) alle hoeuet kerke(n)/ vnd bisschop | |
kerke(n) i(n) de(n) la(n)de to oriente(n)/ de syn ghew<gestr.: e>yet i(n) | |
ere d(er) v(er)wa(n)deli(n)ghe(n)/ vp de(n) b(er)ghe ih(es)u(m)/ jte(m) i(n) al de(n) | |
kerke(n) gheit de misse an D(monin)us dix(it) ad me/ vnd | |
dat alleluia heit/ est dies s(an)c(t)ificat(us)/ vnd dat ewa(n) | |
geliu(m) Assu(m)psit ih(es)us petru(m)/ jacobu(m)/ et joha(n)nem | |
// Jtem vp den selue(n) dach alle Cony(n)ghe banridd(er) | |
vnd ridd(er)/ vnd edel lude/ vnd al prelate(n) de kome(n) | |
to kerstesmisse to kerke(n) vnd brenghe(n) dar | |
er banneer/ myt ere(n) wape(n)/ vnd steke(n) de boeuen | |
vp de kerke// Jte(m) al volk up de nacht singhe(n) | |
vnd loeue(n) gode/ mit grot(er) vroude/ vnd de selue | |
kerke wort ghesyrt mit kostliker vnd manig- | |
her ku(n)ne cleynode/ Jte(m) alle houet kerke(n) i(n) ori- | |
ente(n) de hete(n) de kerke(n) su(n)te sophie(n)/ dat is alzo | |
veel gesproke(n) als va(n) de(n) woerde geboere(n) Jte(m) | |
de barch thabor is geleghe(n) va(n) jh(e)r(u)(sa)l(e)m drie dach | |
uard/ vnd eyn halue/ vnd to de(n) b(er)ghe plach ih(es)us <185v> | |
myt syne(n) junghe(re)n to gaen/ vnd de lude ghesu(n)t ma- | |
ke(n) <gestr.: he, ü.d.Z.: de vn(d) de> leerde he dede teyke(n) vnd plach dar to p(re)- | |
deke(n) Jte(m) vp de(n) b(er)ghe steit eyne kerke/ vnd nicht | |
meer dan dat selue monst(er) vn(d) dar wone(n) de hey- | |
den/ vnd do acors ghewu(n)nen waert/ do makeden | |
de heyde(n)/ vp de(n) selue(n) berch Thabor eyne starke | |
borch/ vnd de cristen <gestr.: vnde(n), ü.d.Z.: tim(m)(er)de(n)> an de(n) b(er)ghe oick eyne | |
starke borch/ alzo dat de heyde(n) nycht en ku(n)de(n) up | |
noch af kome(n)/ de selue borch plach to hete(n) blanse- | |
grada/ vnd dar is noch eyn geslechte de <gestr.: de> edel lude | |
syn/ vnd heyt(n) noch hude to daghe de lude va(n) blanse- | |
grada/ mer n<y zu v korr.> sint beyde borch vnd monst(er) vp den | |
b(er)ghe alle v(er)ganghen Wo sunt hele(n)a kreech d(er) | |
[D]Oe <gestr.: de> su(n)te hele(n)a hillighe(n) Cony(n)ghe lycham | |
i(n) allen stede(n) vn(d)<gestr.: d> la(n)de va(n) ih(e)r(usa)l(e)m had doen ma- | |
ke(n) Ertzebisschop bisschop/ Abde preist(er)/ vnd and(er) go | |
des dyener/ vnd al dyenck was was geordeneert to | |
deme loeue gods/ vnd to syner ere(n)/ doe bestu(n)t se har- | |
de se(re) to denke(n) va(n) <ü.d.Z.: de(n)> hillighe(n) dren Cony(n)ghe(n)/ de dar gode | |
ere(n) off(er) brachte(n)/ vnd an bedede(n)/ dar na voer se vpwe<ü.d.Z.: r>t | |
myt grote(n) volke by dat la(n)t va(n) jndie(n)/ dar noch hoerde <186r> | |
to de(n) Roemesschen ryke/ dar <gestr.: Schaft>va(n)t se afgode de se uut | |
ere(n) tempel vordreef/ vn(d)<gestr.: d> ned(er)wa<ü.d.Z.: r>p/ mit grot(er) gewalt | |
i(n) dat selue lant/ dede se make(n) vele kerke(n) vn(d)<gestr.: d> cloest(er) | |
i(n) de ere gods vn(d)<gestr.: d> ordenerde Ertzebisschop bysschop | |
Abde preist(er) vn(d)<gestr.: d> and(er) god<ü.d.Z.: e>s deynre/ vn(d)<gestr.: d> se(re) meerde de(n) | |
geloyue(n) su(n)te hele(n)a op hoef/ vnd groet makede <ü.d.Z.: den gheloue(n)> dar | |
vm alle criste(n) mensche(n) to er queme(n)/ vnd seghe(n) vnd | |
hoerde(n) se wat groet goet/ vnd wu(n)d(er) got had gedae(n) | |
mit er/ als wo dat hillighe Cruce se had ge<gestr.: Schaft>v[u](n)den | |
/ de neghel dar (christ)us mede an dat Cruce was ge- | |
slaghen/ dat hemede marie(n)/ dat hoy in d(er) Cribbe(n)/ vnd<Nachtrag: e> | |
de doeker dar (christ)us yn gewu(n)de(n) was/ dar vm al cri- | |
ste(n) sich vroude(n)/ vnd i(n) de(n) geloyue(n) woerde(n) gesterk(et) | |
/ mer de jode(n) vnd heyde(n) hadde(n) dar af groet lyde(n) | |
/ vnd<Nachtrag: e> wurde(n) gescha(n)t vn(d)<gestr.: d> <ü.d.Z.: helena> dede(n) ou(er) jndie(n) vele kerke(n) | |
vnd cloest(er) make(n)/ vnd deynre god<ü.d.Z.: e>s de al worden | |
in den geloyue(n) c(h)(rist)i gesterket/ doe bestu(n)d se vlytlike(n) | |
to vraghe(n) vnd soeke(n) der hillighe(n) drier Cony(n)ghe | |
lycham/ vnd va(n) ere(n) Cony(n)grike(n)/ ere(n) leue(n)/ vn(de)<gestr.: d> wer | |
ken/ vn(de)<gestr.: d> do se des was al vnd(er)wiset/ do waert | |
se noch meer begerynghe to hebbe(n)/ to de(n) hillighe(n) <186v> | |
<gestr.: drier Cony(n)ghe lycham vnd va(n) ere(n) Cony(n)ghrike(n) drie(n)> | |
<gestr.: leue(n) vnd werke(n) vnd do se des was al vnd(er)wiset> | |
<gestr.: dren> Cony(n)ghe(n) doe <ü.d.Z.: ver>vulde de almechteghe got | |
er beger<gestr.: inghe, ü.d.Z.: te> wa(n)t he is by in d(er) warheit/ de en | |
an roepe(n) i(n) d(er) waerheit/ vnd de de selue got de er sijn | |
Cruce vnd neghel de dar dyep vnd(er) <ü.d.Z.: d(er)> eerde(n) v(er)borghe(n) | |
we(re)n/ de ope(n)barde vnd wysede er/ oick d(er) drier Cony(n)- | |
ghe lycham twe/ als Melchior/ vnd baltasar de- | |
se <ü.d.Z.: v(er)>erkreech/ va(n) de(n) pat(ri)arche(n)/ Thomas/ vnd preist(er) | |
johan/ va(n) jndie(n)/ de dar he(re)n vnd vorste(n) we(re)n/ i(n) de(n) | |
lande/ Oick hoerde eyn deel va(n) dem la(n)de to den | |
Roemessche(n) Ryke/ daer vm al dat la(n)t hoerde seg- | |
ghe(n)/ va(n) d(er) erb(er) vrowe(n) sunte hele(n)a/ dar v(m)me mit | |
grot(er) r(e)uere(n)cie(n)/ vnd werdicheit gheue(n) er de twe | |
lycham/ d(er) drier Cony(n)ghe/ vnd de mit er deelde(n) m<ü.d.Z.: e>r | |
dat derde lycham des derde(n) Cony(n)ghes jaspar/ <Nachtrag: dat> | |
de heyde(n) neme(n)/ we(n)t se we(re)n vyt syne(n) ryke de | |
heyten nestorinj/ vnd voerde(n)t in er lant/ vnd wo | |
ldens er nicht/ gheue(n)/ vm haet vnd nyds wille(n) | |
ja se strede(n) dar vm<ü.d.Z.: e>/ went to erer bloetstorti(n)- | |
ghe/ dat selue lacham qua(m) i(n) dat lant geheyte(n) <187r> | |
Grisella/ dat was dat starkeste vnd meyste la(n)t | |
va(n) jndie(n)/ vnd va(n) da(n) was he geboere(n)/ vnd se ne- | |
me(n) dat lycha(m)/ vnd v(er)borghe(n) dat/ to male heyme | |
liken wo sunte hele(n)a krech de licham d(er) dryer | |
DOe <ü.d.Z.: die> hillighe sunt hele(n)a had Conynghe | |
d(er) twyer lycha(m)/ vnd en <gestr.: b> kunde nycht ge- | |
lide(n)/ dat de drie va(n) een bleue(n) gescheyde(n)/ doe se(n)de | |
se vyt alzo heerlike grote lude/ vnd g(ro)te he(re)n/ mit | |
bode(n) vnd breue(n)/ vnsprekelich veel an de he(re)n de | |
dat derde lycha(m) hadde(n)/ vnd se(n)de mede dat lycha(m) | |
su(n)te Thomas des apostels/ dat er o<ü.d.Z.: c>k do woerde(n) | |
was i(n) de(n) lande/ vnd gaf dar de(n) heyde(n) v(m)me dat | |
derde lycha(m) des Cony(n)ghes jaspar/ dat selue lycha(m) | |
su(n)te thomas waert twe werf af genoeme(n) den | |
heyde(n)/ vnd waert twe werf/ wed(er) bracht/ Nv is | |
noch eyn gemeyne woert i(n) de(n) la(n)de dat dat lycha(m) su(n)- | |
te Thomas to de(n) derde(n) mael sal/ en genoeme(n) wer- | |
de(n)/ vn(d) sal kome(n) to Coele(n) vy<ü.d.Z.: t> de hillighe(n) drie Cony(n) | |
ghe/ vnd alweghe dar bliue(n)/ als hyr na gescre- | |
ue(n) steyt/ Jte(m) <gestr.: des, ü.d.Z.: dat> lycha(m) des cony(n)ghes de eyn | |
moer was als et waert gebracht/ by de lychame <187v> | |
d(er) and(er) Cony(n)ghe/ to hant eyn edel reke soete/ dar vyt gin- | |
ck/ alzo dat de lude veer af/ na dar af wurde(n) gelaen(et) | |
vnd getroest/ doe ghinck su(n)te hele(n)a vnd dede make(n) | |
eyne kostlike Caste(n)/ van golde vnd siluer/ vnd dede | |
de hillighe(n) drie Cony(n)ghe dar yn legghe(n) vnd voere(n) | |
to Co(n)sta(n)tinopol/ jn de hoeft stat va(n) greke(n)/ de er soe(re) | |
dede make(n)/ vnd queme(n) dar mit vroude(n) vnd r(e)uere(n)cie(n) | |
/ Oick dede si ligghe(n) i(n) de caste(n)/ manig(er)leye hilghedom | |
dat se hyr vnd daer had gekrege(n)/ vnd qua(m) all(et) to sa- | |
me(n) to Co(n)stantinopol/ vnd waert gebracht i(n) su(n)te so- | |
phien kerke/ vnd alle dinck waeer<ü.d.Z.: t> mit loeue vnd mit | |
sanghe wlle(n)bracht Du salt wete(n)/ dat su(n)te sophie(n) | |
kerke/ is de m<gestr.: y, ü.d.Z.: e>ste kerke va(n) d(er) werelt/ groet vnd | |
breit vnd w<ü.d.Z.: y>yt Also dat eyn groet schip mit al syne(n) | |
segele(n) vp gerecket mit gemake mochte sich dar | |
y(n)ne kere(n)/ vnd wende(n) dat su(n)te <gestr.: vnd> sophia spreket | |
vp grekes v(er)birgena/ dat is va(n) eyne(n) woerde waert (christu)s | |
geboere(n)/ de selue kerke dede make(n) de keyser Co(n)sta(n) | |
tin(us) vnd dede uprichte(n) Suel vnd pyke/ va(n) merme- | |
len steyne/ mit d(er) hulpe god<ü.d.Z.: e>s/ vnd nit/ eyne(n) ky(n)de al | |
leyne he se vp richte/ vnd dede se make(n) va(n) ma(n)ig(er) ku(n)ne <188r> | |
syringhe vnd orna<ü.d.Z.: m>e(n)t/ jn d(er) sulue(n) kerke(n) is de rock | |
(christi) de vnghedeelt bleef vnd(er) de(n) Cruce va(n) de(n) Ridde(re)n/ dar | |
is oick d(er) naghel/ vnd eyn de<ü.d.Z.: y>l va(n) d(er) Suel/ <gestr.: (christus)> dar (christu)s | |
an waert gebu(n)de(n)/ vnd manig(er)leye <gestr.: vnd> ku(n)ne hilghe | |
domes/ dar af de heyde(n) weynich halde(n)/ Jte(m) doe d(er) | |
Cony(n)g va(n) fran<gestr.: g>ckrike de su(n)te lodewych heit/ daer | |
was/ doe bleef de doerne cro(n)e i(n) d(er) selue(n) kerke(n)/ dar | |
na to ha(n)t de Cony(n)g va(n) Turke(n)/ vnd and(er) heyde(n) de | |
de stat va(n) Co(n)sta(n)tinopol vnd and(er) ryke d(er) greke(n) wu(n)- | |
ne(n)/ vnd vorderuede(n) de reep de Cony(n)g va(n) greken | |
to hulpe su(n)te lodewych/ vnd se<ü.d.Z.: et> geschach mit d(er) hulpe | |
god<ü.d.Z.: e>s dat Co(n)sta(n)tinopol wed(er) gemak(et) waert/ mit hul- | |
pe de<ü.d.Z.: s> kony(n)ghes va(n) franckryck/ su(n)te lodewyges | |
/ doe gaf de kony(n)g va(n) greke(n) de(n) hillighe(n) su(n)te lo- | |
dewych/ de doerne(n) crone(n) (christi)/ vnd vor satte se ene | |
vor de grote kost/ de he mit de(n) lude va(n) greke(n) had | |
de/ dar na des ande(re)n daghes na su(n)te lau<ü.d.Z.: r>enci(us) da- | |
ghe/ do ghinck kony(n)g lodewych to sch<ü.d.Z.: e>pe/ mit grot(er) | |
vreude vnd blijschap syns volk<ü.d.Z.: e>s/ vnd mit grote(n) | |
lide(n) vnd bedroefnis des volk<ü.d.Z.: e>s den greke(n)/ vnd<Nachtrag: e> | |
do waert de sulue cro(n)e gebacht to parys/ noch <188v> | |
hoepen de greke(n) se soele en wed(er) weerde(n) Jte(m) i(n) su(n)te | |
sophie(n) kerke steyt eyne grote Suel/ va(n) mermele(n)- | |
steyne/ dar vp steyt eyn belde als eyn keys(er) v<gestr.: Schaft>p eyne(n) | |
ros<ü.d.Z.: s>e va(n) copper gemaket/ vnd ou(er) guldet/ vnd heft | |
in syner hant eyne(n) runde(n) appel/ als en keyser/ vnd | |
druwet to oriente(n) wert alle(n) heyde(n)/ de vngehoersa(m) | |
synt/ vnd vnd(er) an d(er) Suel<gestr.: e> de hillighe su(n)te hele(n)a de | |
de drie lycham d(er) drier Cony(n)ghe in de kostlike(n) Caste(n) | |
/ mit manig(er) syri(n)ghe heerlike had doe(n) sette(n)/ dar v(m)me | |
de hillighe(n) drie Cony(n)ghe/ va(n) alle(n) stede(n) vnd lande(n) | |
woerde(n) gesocht/ oytmodelike/ la(n)ghe tyd vnd grote | |
ere en va(n) alle(n) volke geschach/ de selue(n) drye Cony(n)g- | |
ge ou(er) myds de grote kra<gestr.: ncheit, ü.d.Z.: cht> gods vele teyken | |
vnd myrakel/ to d(er) tyd i(n) dem lande dede(n)/ vnd bewy- | |
sede(n)/ we(n)t al de lude/ de mit gantse(n) geloyue(n) vnd | |
ynnicheit se <gestr.: na, ü.d.Z.: an> repe(n)/ wat lyde(n)s se hadde(n)/ vnd wat | |
ku(n)ne/ dat was/ dat we(re) i(n) ertrike i(n) wat(er) of i(n) velde/ se | |
worde(n) v(er)hoert/ vnd als ers lyde(n)s quyt/ va(n) god<ü.d.Z.: e>s weghe(n) | |
ou(er)<ü.d.Z.: mids> uerdeynst Van Julianus den keyser | |
DOe de kes(er) (con)sta(n)tin(us) vnd syn mod(er) su(n)te hele(n)a/ vyt | |
de(m) la(n)de voere(n) na d(er) tyd qua(m) eyn and(er) keys(er)/ vnd <188r> | |
heit Julian(us) Apostota/ he was vngeloeuich/ vnd eyn | |
v(er)lope(n) monich/ de brachte dat volcl<sic> i(n) vngeloyue(n)/ so dat he | |
aen beden de afg<ü.d.Z.: oe>de/ he was hart alle(n) criste(n)/ vnd de | |
de make(n) manighe(n) merteler va(n) de(n) Criste(n)/ dar va(n) <gestr.: e> i(n) | |
ande(re)n boeke(n) steit geschreue(n) Na deme Julian(us) qua(m) | |
ener<ü.d.Z.: echt(er)> eyn and(er) noch boes(er)/ de dede va(n)ghe(n) vnd doede(n) | |
alle criste(n) me(n)sche(n)/ also dat alle criste(n) me(n)sche(n) wurde(n) | |
geslaeghe(n) recht als puluer/ doer dat zeff<ü.d.Z.: zeue>/ jn den | |
sulue(n) tyde(n)/ dat volk va(n) greke(n) pleghe(n) to hebbe(n) vele | |
hilligher lude/ vnd grote leerer/ Ja to Rome pleghe(n) | |
to syn pawese/ de va(n) greke(n) we(re)n geboere(n)/ de mo<gestr.: n>ste(n) | |
al v(er)loyue(n), ü.d.Z.: verlogene(n)> des geloeue(n) vnd moste(n) keyse(n) eyne(n) pat(ri)- | |
arke(n) de se i(n)d(er) tyd moste(n) gehoersa(m) syn/ als wy nv syn | |
vnse(n) geystlike(n) vad(er) de(n) pawes/ dar v(m)me to d(er) tyd i(n) de(n) | |
lyde(n) de hillighe(n) drie Cony(n)ghe bleue(n) staen/ sund(er) | |
ere vnd r(e)uere(n)cie(n)/ i(n) de(n) lande/ wa(n)t nyema(n) en achte | |
de uppe<ü.d.Z.: op> se<ü.d.Z.: om>/ we(n)t et was dar to kome(n)/ dat got gaff | |
dat lant va(n) greke(n)/ vnd Armenien/ in de ha(n)t der | |
heyde(n)/ vnd perse(n)/ de dat lant al hadde(n) v(er)deruet | |
/ dar na qua(m) eyn keyser geheite(n) maurici(us)/ de was eyn | |
Roemesch kony(n)g/ de eerste he was vyt Greke(n) lande <188v> | |
/ de selue mit hulpe d(er) stat va(n) Meylaen allet weder | |
makede/ wa(n)t de selue maurici(us) d hillighe(n) dre Cony(n)- | |
ghe vnd vele hillghedoms va(n) Co(n)sta(n)tinopol dede bri(n)ghe(n) | |
to Meylaen/ wa(n)t eyn keys(er) de qua(m) de heet Emanuel | |
de sande eyne(n) grote(n) geistlike(n) wise(n) man Eustrogiu(m) | |
de was geboere(n) vyt greke(n)/ de waert ghesa(n)t to Mey- | |
laen/ to eyne(n) ertzebisschop to Meylaen/ de selue stat | |
va(n) Meylaen bede(n) de(n) bisschop/ v(m)me de hillighe(n) drie | |
Cony(n)ghe/ we(n)t nyema(n) vp se en achtede/ daer se leghe(n) | |
to (con)stantinopol/ doe qua(m) de bisschop wed(er) to de(n) keys(er) | |
Emanuel/ vnd beheelt syne(n) wille(n)/ vnd <ü.d.Z.: brachte> de hillighe(n) | |
drie Cony(n)ghen va(n) Consta(n)tinopol to Meylaen mit | |
grot(er) r(e)uere(n)cien vnd erb(er)heit <gestr.: brachten> vnd lachte(n) | |
se in eyne kerke(n)/ dar de prediker nv y(n)ne wone(n) | |
dar geschach god<ü.d.Z.: e>s loef groet/ vnd dat volk geme- | |
ynlich sich sere vreude(n)/ Jte(m) do dede got eyne | |
teyke(n) vnd mirakel/ ou(er)myds er vordenst/ als he | |
plach to voeren to doen vp ande(re)n steden do meylae(n) | |
IN den jaer vnd he(re)n (1164) do beleghe(n) | |
waert de stat va(n) Meylaen beseten waert | |
vnd belacht/ va(n) eyne(n) keyser de heyt frederich <189r> | |
vnd was de erste/ frederich/ wa(n)t de stat va(n) em vnge- | |
horsam/ dar v(m)me wolde he se wy(n)ne(n)/ vnd v(er)derue(n) vnd | |
vmlachte se/ myt syne(m) volke/ dar v(m)me de beste(n) vnd edel- | |
sten/ va(n) d(er) stat neme(n) hemelike de hillighe(n) Cony(n)ghe/ vnd | |
behudden de/ vnd <gestr.: d(er), ü.d.Z.: der> en was nicht vele/ de wyste(n) waer | |
se worberghe(n) we(re)n// Jn d(er) tijd do we(re)n hulpe(r) des key- | |
sers vele and(er) vorsten/ vnd her(re)n de oick leghe(n) vor Mey- | |
laen/ doe geschach dat eyn bisschop va(n) Coele(n) geheite(n) | |
reynolt/ qua(m) in eyn paweluen eyns her(re)n geheyte(n)/ Also | |
va(n) me toeren/ de was sund(er)li<gestr.: u>ch de<gestr.: me> keyser hart | |
vnd hetesch/ de(n) selue(n)/ als de bisschop va(n) Coele(n) ge<gestr.: Schaft>va(n)- | |
ghe(n) hadde vnd mit eme voerde doe sprack he to e- | |
me mochte gi nu helpe(n) dat ick queme i(n) genade(n) des | |
keysers/ wa(n)t he nu hart is/ vnd kunde gi dat to | |
brenghe(n)/ jk wolde jv de hillighe(n) drie kony(n)ghe | |
vnd vele hilghedoms gheue(n)/ vnd wise(n) war se v(er)- | |
borghen syn Doe ginck de bisschop va(n) Coele(n) vnd | |
dede/ dat/ vnd wulle(n)brachte(n) syne(n) wille(n)/ to d(er) tyd/ doe | |
gaff her Asso/ de hillighe(n) drie Cony(n)ghe/ de(n) bisscho- | |
pe/ vnd wysde em wor se we(re)n/ do he se hadde do | |
sande he se to Coelen mit syne(n) leyuesten heymelike(n) <189v> | |
vnd getruwe(n) vrunde(n)/ dat sachte he naemaels dem | |
keyser/ dat her Asso voer gebeden hadde/ do ake eerst | |
vorkreech he orloff va(n) de(n) keyser/ vnd <ü.d.Z.: he> nicht meer en | |
sprack/ wa(n)t he twyuelde/ oft he dat hilghedom va(n) | |
dem keyser mochte <ü.d.Z.:v>erkrighe(n)/ van d(er) tyd do bisschop | |
Reynolt v<ü.d.Z.: r>oe was dat he de drie Cony(n)ghe hadde vnd | |
Felix vnd nabor R<ü.d.Z.:r>idd(er) vnd to Meylaen we(re)n gemar- | |
telt om den geloyue(n) (christ)i/ vnd(er) eyne(n) keijser geheite(n) | |
Maximian(us) Doe de hillighe drie Cony(n)ghe vnd | |
and(er) hilghedoms veel to Coeln queme(n)/ do wurde(n) se | |
va(n) alle den volke mit grote(n) loeue vnd vreude(n) vnt | |
fanghen/ vnd mit grot(er) erwerdicheit/ i(n) de(n) doem su(n)te | |
peters monster/ dar got grote teyke(n) dede/ va(n) d(er) tijd | |
to allen tyde(n)/ Ja se weerde(n) gesocht va(n) vorste(n) vnd | |
he(re)n/ vnd va(n) alle(n) <gestr.: Schaft>volke van vere(n) lande. by. vnd nae | |
wo de hillighe(n) Cony(n)ghe to meylae(n) queme(n) | |
M <gestr.: Oe> En lest wo de hillighe(n) drie Cony(n)ghe va(n) | |
Co(n)sta(n)tinopol queme(n) to meylaen vnd <gestr.: Schaft>va(n) den oesten | |
i(n) dat weste(n)/ dar v(m)me al va(n) geloeuighe(n) vnd heijden | |
vnd ketter de dar we(re)n i(n) lumbardien Tuss<ü.d.Z.: i>en Apu | |
llien vnd ande(re)n landen/ dar v(m)me de drie ghauen <190r> | |
de de hillighe(n) drie Cony(n)ghe offerde(n) gode/ dar mede | |
is al vngeloeue confuys ned(er) gelacht/ vnd vu(r)ychtet | |
weelke drie ghaue(n)/ als golt wyroch vnd Mirra | |
/ beteyke(n) i(n) (christ)o syne gotlike ghewalt/ syne me(n)slike | |
staflicheit/ de wyroch hoert to den offer/ dat golt to | |
dem tol/ de myrra to d(er) graft/ de hillighe geloyue spra- | |
ck dat <gestr.: god> (christ)us eyn waer god/ vnd Cony(n)g sij vnd | |
waer me(n)sche dar v(m)me de ketter Arrius is co(n)fuys | |
ou(er)myds den wyroch/ he wolde dat de offer woerde | |
alleyn den vad(er) i(n) d(er) ewicheit Voert Ma<?>che(n)s is co(n) | |
fuys i(n) d(er) mirre(n)/ wa(n)t he nicht en wolde geloyue(n) dat | |
(christ)us doet vnd gestorue(n) weerlike we(re)/ vm vnse(n) wille(n) | |
/ de heyde(n) syn co(n)fuys/ wa(n)t se nicht en geloeuede(n) dat | |
(christ)us na syne(n) vleyssche geboern we(re)/ <gestr.: Schaft>vnd we(re) eyn ko- | |
ny(n)g/ Oick i(n) dessen ghaue(n) is confuys Nestrorius | |
/ de sprack dat (christ)us hadde twe p(er)sone(n) alleen/ dar vm | |
we(n)t he nicht <gestr.: en sal he, ü.d.Z.: geloue(n) en wolde> syn gedeylt i(n) p(er)sonis de daer | |
nicht en is gedeilt i(n) doms dat is i(n) ghaue(n) we(n)t | |
drie ghaue(n) drie p(er)sone(n) eyn wert an gebede(n) eyn | |
wart an d(er) ghaue dry eyn <gestr.: is> en is god vnd men | |
sche¶ Jtem in wat grot(er) r(e)uere(n)cien desse drie <190v> | |
Cony(n)ghe in al orienten weerden gehalde(n)/ du salt | |
wete(n) dat preist(er) Johan de dar is eyn here va(n) Jndi- | |
en vnd al Cony(n)ghe de vnd(er) eme sijn/ vnd alle(n) Criste(n) | |
Cony(n)ghe wat d(er) synt/ de pleghe(n) sich alzo seer to sye | |
re(n) vnd an to doen/ vp de(n) dach als se ghecroenet wer- | |
den mit kostliker syri(n)ghe/ mit ere(n) croene(n)/ vnd vp | |
de hochtijt vnd vp dat hogheste dat se to weghe(n) ku(n)- | |
ne(n) brenghen/ vnd alle gad<ü.d.Z:: gaet> vp den (13) dach to ker | |
ke(n) <gestr.: to kome(n)> vnd ere(n) off(er) bringhe(n) i(n) d(er) myssen brin- | |
ghen groet<ü.d.Z:: goet>/ vnd kostlich to de(n) erste(n)/ als me(n) de | |
mysse aen heuet/ vnd to den ande(re)n mael to dem rech- | |
ten offer/ vnd to den derde(n) mael to angn(us) dei (et cetera) | |
vnd offe(re)n alle golt mirra vnd wyrock/ mit grot(er) oit | |
modicheit vnd y(n)nicheit/ vnd oick and(er) edel lude vnd | |
vorsten mallich vor den ande(re)n/ mit ere(n) off(er) Jte(m) wat | |
grot(er) r(e)ue(r)encien desse hillighe drie Cony(n)ghe(n) hebbe(n) | |
vnd(er) den heyden/ de noch i(n) dem lande sijn/ went | |
in oriente(n) vnd ou(er)meer/ de cristen gelouyue is | |
gedeylt/ vnd so kranck/ daer syn manighe ku(n) | |
ne heyden/ vnd vngheloyue<ü.d.Z.: ghe> menschen d(er) name(n) | |
hyr na staen Er eyn deel heite(n) Nubianj de <191r> | |
ande(re)n Surianj¶ Jte(m) soldinj Nestorinj vnd Armenj | |
lati(n) g(re)ci Jacobite Geordianj Nicolalite Coptisinj | |
Maroninj vnd mandopolos wa(n)t de hillighe(n) drie | |
Cony(n)ghe sochte(n) vnse(n) he(re)n mit ere(n) ghaue(n) vnd | |
de sterne leyde se we(n)t an de Cribbe(n)¶ Jte(m) Schira(r)i | |
dat synt lude vyt de(n) ryke va(n) jndia vnd dat la(n)t | |
by jh(e)r(usale)m plach to heite(n) judea dat heit nv schiria | |
vnd de lude Schirianj de hebbe(n) noch <gestr.: Schaft>veel vnge- | |
loyue(n) se synt vp gheschort mit l<gestr.: e>yne(n) doekere(n) | |
dit volk vastet su(n)te barbare(m) aue(n)t eer lycha(m) le- | |
ghet dar i(n) babilonie(n) vnd vp de(n) auend hebbe(n) se | |
alzo grote vroude i(n) de(n) lande Als me(n) hijr heuet | |
vp sunte Martin(us) auent vnd dan plecht to sende(n) | |
eyn vrund den ande(re)n manigher ku(n)ne saet als | |
koel saet of pet(er)cilie(n) saet dat se in dem jae(r) seye(n) | |
in ere(n) gaerden¶ Jtem de se lude swe(re)n als se | |
staen an dem gerichte ou(er)myds dat ewageliu(m) | |
vnd d(er) drier Cony(n)ghe ghelyck als me(n) hyr swer(et) | |
to den hillighe(n) an dem gerichte dat doe(n) se dar | |
y(n)ne wa(n)t de hillighe(n) drie Cony(n)ghe sochte(n) vn- | |
sen he(re)n jn den lande va(n) jndie(n) dar se gebo+re(n) <191v> | |
syn Jtem Armenien sijnt cristen lude de in de(m) wape(n) | |
synt stre(n)ghe vnd pleghe(n) to hebbe(n) vele <gestr.: Schaft>verri(n)ghe | |
vnd v(er)keerde manere(n) dat laet ik allet <gestr.: Schaft>va(r)en se | |
pleghe(n) en paesch auend vleisch to eten vnd spre- | |
ke(n) dat vnse(r)e he(re) vp den sat(er)sdach va(n) <ü.d.Z:: der> doet vp stont | |
¶ Jte(m) als er preist(er) mysse <gestr.: de> lesen so ghete(n) se oley | |
to den wyne in den kelich mer se weerde(n) va(n) da- | |
ghe to daghe geloeuich(er) vnd er preist(er) va(n) lateyn | |
schen bisschope(n) weerde(n) gemaket ed(er) co(n)secreret | |
vnd er misse vnd p(re)facie(n) synghe(n) se to lat<u zu i korr.>(n) vnd | |
de<gestr.: de, ü.d.Z.: se> Armenen se hebbe(n) vp eere(n) hoefde vnd cley- | |
d(er) hebbe(n) se an recht als de hillighe(n) dre Cony(n)ghe | |
hadde(n) doe se queme(n) to Jh(e)r(usa)l(e)m vnd vnsen he(re)n soch- | |
te(n) Alzo pleghe(n) se oick to sijn gekleyd(et) doe se i(n) ere(n) | |
lande daer hen voere(n) Jtem Georgia(r)i dat sijn | |
lude vyt den lande des ouerste(n) <Georgij dese heb- | |
be(n) eyne maneer als de greke(n) vnd waer se he | |
ue(n) gaen so gaen se mit eyne(n) gansen hoepe to | |
same(n) als de vresen oft vnghe(re)n vnd hebbe(n) eyn ba(n)- | |
ner voer gande daer sint G<gestr.: r>egorgi(us) steit y(n)ne | |
ghemaket vnd synt strenghe cristen lude <192r> | |
vnd wone(n) to same(n) in eyne stat de heit Merhe dar | |
licht dat licham Mahomet de was eyn hoeuet vnd | |
eyn valsch p(ro)phete alre heyde(n) desse georgia(r)i hebbe(n) | |
eyne sund(er)like sprake vnd hebbe(n) eyne ertzebisschop | |
de wone(n)t vp de(n) b(er)ghe synaij i(n) sunt katherine(n) cloest(er) | |
dem synt se al gehorsam als vij sijnt de(m) pawes | |
vn(d) se hebbe(n) leiff sunt Arahonis orde(n) vnd marka- | |
rius¶ Jte(m) se moeghe(n) dar als des Soldae(n)s la(n)t vaere(n) | |
sund(er) tol vnd vry als i(n) ere(n) lande Se sijnt doch vnge- | |
loeuich vnd sachmodich meer dan and(er) heyde(n) waer | |
se gaen of ride(n) so singhen se geystlike(n) va(n) gode(n) doe- | |
ghede(n) vnd va(n) eere(n) teyke(n) vnd vordeyne(n)¶ Jte(m) et sij(n)t | |
and(er) cristen vnd heyte(n) Georgia(r)i vnd syn i(n) d<ü.d.Z.: e>(n) ned(er)sten | |
rike va(n) Georgie(n) vnd plach eyns te syn vnd to heite(n) | |
Armenia dat is vul b(er)ghe vnd dar is eyn sund[(er)]lijch | |
berch daer de archa noe bleef stae(n) als de werlt ver- | |
ghinck i(n) den wat(er) de berch is alzo hoe dat nye ma(n) | |
dar vp kome(n) en kan vm des snees wille(n) vp dem | |
berghe leghet eijn swart holt alzo groet als eyn | |
boem de gebrant is dat bleef oick dar ligghen | |
doe de archa daer staende bleef Jn den selue(n) la(n)de <192v> | |
is eijn and(er) lant dat heit Fenysse dat is vyf milen | |
breit vnd vyf mile(n) lanck daer geit eijn wat(er) doer | |
Dat lant is alzo dust(er) vnd vul neuels dat men | |
nu(m)mermeer en ka(n) de su(n)ne(n) seen noch to myddaghe | |
noch ghee<?> tijd i(n) de(m) Jaer vnd de lude spreke(n) de | |
dar bij wone(n) dat nye ma(n) qua(m) in dat lant noch | |
dar vyt nochtan so wone(n) lude <gestr.: vp> dar vp eyn ar | |
mborst schote weghes lanck mer dat dueest(er) <gestr.: is> | |
lant is so vol neuels dat neyema(n) dar yn noch vyt | |
en kan kome(n) doch wone(n) dar lude i(n) men hoert | |
dicke peerde <gestr.: wyen, ü.d.Z.: neyen> vnd han+e(n) kreye(n) vnd i(n) den | |
wat(er) vloyet dicke holt vnd stroe dar va(n) den lude(n) | |
dar yn waert geworpe(n)¶ Jtem men leset dat eijn | |
keys(er) was va(n) roeme de heit Eraclius vp de tyddoe | |
was Mahomet d(er) heyde(n) p(ro)phete he dede doeden | |
alle cristen vnd doe vloen vele cristen vnd(er) de | |
li(n)ghe doe queme(n) de heyde(n) vnd belachte(n) de b(er)ghe | |
dat de cristen nerghe(n) vyt en ku(n)de(n) noch to d(er) | |
recht(er)hant noch to d(er) lucht(er) Doe repe(n) de criste(n) | |
an de hulpe god<ü.d.Z: e>s vnd de hillighe(n) drie Cony(n)ghe | |
de dar alzo i(n) oriente(n) alzo wert were(n) vp dat <193r> | |
god ou(er)myds verdenst d(er) hillighe(n) Cony(n)ghe en hul- | |
pe vnd dat geschach doe voere(n) de heyde(n) mit wyf | |
vnd kinde(re)n <gestr.: d> dat wone(n) doe de kriste(n) we(re)n en | |
wech ghevloen dat qua(m) <gestr.: in> eyn dust(er)nisse vnd | |
dicke neuel alzo dat vn gheen dar vyt en quam | |
noch gheyn mensche to en¶ Jtem de Georgia(r)i | |
gaen to same(n) als de vresen vnd mit banneren | |
dar sijnt in gemaelt de hillighe(n) drie Cony(n)ghe | |
want god heuet se v(er)lost genediklike(n)¶ Jtem | |
Jacobite sijnt vngeloeuighe cristen d(er) sijnt vele up | |
ertrike de en geloeue(n) nicht an de hillighe dreuol- | |
dicheit mer an eynvoldicheit dar v(m)me so make(n) | |
se eyne <Cruce mit eyner vyngher¶ Jte(m) ere pre- | |
yst(er) dyake(n) vnd Subdyake(n) de staen by een an den | |
altair vnd <gestr.: Schaft>neme(n) to same(n) dat sac(ra)ment dat | |
doense dar v(m)me dat de hillighe drie Cony(n)ghe | |
to same(n) eyns vnsem he(re)n an d(er) cribbe(n) er ghaue | |
brachte(n) vnd offerden¶ Jtem Maronite dat sy(n)t | |
vngeloeuighe criste(n) vnd queme(n) va(n) eyne(n) heyde(n) | |
geheite(n) Maro vnd de preist(er) dyake(n) vnd sub- | |
dyake(n) heeuet lijk vnd se en doen nyne misse da(n) <193v> | |
en passche dag he vnd to kerstesmisse¶ Jte(m) se en | |
<gestr.: j> leysen nyne m<ü.d.Z.: i>sse dan va(n) su(n)te Thomas den pat(ri)er | |
ke(n) <gestr.: vnd den> vnd den hillighen dren Cony(n)ghen | |
¶ Jte(m) se halde(n) er kerclude to ba(n)ne Ja dat eyn<gestr.: s> | |
drope reyns<ü.d.Z.: wat(er)s> dar yn droepe of gheen dinck dar | |
yn queme of lucht dar in schene of eyn spenne | |
dar in queme vnd de(n) lude(n) woerde de kerke be(n)- | |
nich¶ Jte(m) se scheyde(n) de echtschap vnd(er) de(n) wille(n) | |
des ma(n)nes ofte des wyfs¶ Jte(m) Copti dat sijn | |
vngelouighe criste(n) de hebbe(n) eijn boeck i(n) ere | |
kerke(n) dar se af lese(n) vnd singhe(n) dat va(n) den | |
stoel va(n) Roeme is to mael wed(er) roepe(n) dat boeck | |
heit de hemelicheit su(n)te peters¶ Jte(m) i(n) erer mes | |
se lese(n) se dar ewa(n)geliu(m) Nicodemier <ü.d.Z.: die> bisschop | |
heft eyne swarte cappe(n) an als he prediket vnd | |
in alle(n) misse(n) de leste coll(e)c(t)a(m) is va(n) den dren Cony(n)- | |
ghen Jte(m) Ysini sijn vngeloeuighen criste(n) vnd | |
sijn<gestr.: d> in den lande va(n) egipte(n) vnd sijn geseten | |
vnd(er) deme soldaen va(n) babilonie(n) wa(n)neer er ke(n)- | |
d(er) werdent gedoepet so neme(n) de preist(er) eijnheit | |
g<gestr.: e>loyendich yse(re)n scharp vnd snyde(n) de(m) kinde <194r> | |
eijn Cruce aen sijne sterne vnd dat Cruce bliuet | |
al er daghe so staen de lude geloyue(n) dat erue | |
ch alzo vele weerde(n) dat se mit gewalt soele(n) kome(n) | |
to babilonien dar de Soldaen wonet vnd eyn | |
iuwelich <gestr.: sa> me(n)sche(n) sal <gestr.: bliue(n)> neme(n) <gestr.: eyne(n)> eyne(n) | |
steyn vyt d(er) stat va(n) babilonie(n) alzo dat dar nerghe(n) | |
eyn steyn of steyneke(n) bliue(n) en sal¶ Jte(m) in de(n) jae(re)n | |
vns he(re)n de me(n) screef (1341) doe was groet | |
steruynghe vnd waerde drie maent lanck wa(n)t | |
<gestr.: Schaft>vele criste(n) va(n) den gemeyne(n) volke waert vor | |
slaghe(n) doch de Soldae(n) dede w<ü.d.Z.: r>a<gestr.: r>ke ou(er) de de | |
dat deden Jn der tijd dat volk Ysini woerde(n) bedre- | |
ghe(n) vor den soldaen wo dat er solde so vele wer- | |
den dat se babilonie(n) solden we(n)ne(n) vnd al de stey- | |
mit eme heym<ü.d.Z. thuns> dreghen doe antwerde de | |
soldaen vnd sprack dat neghe(n) eyn dach en | |
is an den jar he en do meer da(n) dusent kerren | |
steyns voere(n) to babilonie(n) vp dat syne borch dar | |
mede gemaket werde vnd eijn ygelych steijn | |
vvert gedeilt in manich steijn dar v(m)me weert | |
vnmegelick dat alzo vele lude solde(n) gebore(n) <194v> | |
werde(n) va(n) de(n) ysinj dat se babilonie(n) wu(n)ne(n) mit | |
alsulke(n) soete(n) woerde(n) de soldae(n) se satte to v<ü.d.Z.: r>e<gestr.: r>- | |
den vnd ere preist(er) na d(er) misse(n) gheue(n) de bene | |
dixie dat se god geleyde vnd behoede als he | |
dede de drie Cony(n)ghe de die sterne leide to bet | |
lehe(m) in de Cribbe(n) Jte(m) Maronini heijde(n) als de | |
vestorium mer se en werde(n) nicht besnede(n) nochta(n) | |
wat se doe(n) of bestae(n) to doe(n) se spreke(n) alle we- | |
ghe Jn de(n) name(n) gods vnd d(er) hillighe(n) drie Cony(n) | |
ghe¶ Jn de(n) name(n) gods vnd d(er) hillighe(n) drie Cony(n) | |
ghe Jte(m) nycolaite dat sijn al de heijde(n) i(n) d(er) werlt | |
dar af me(n) leset i(n) apocalipsi de hebbe(n) vele wer- | |
ringhe(n) vnd(er) eijn vnd spreke(n) dat et grote su(n)de | |
sij wa(n)neer eijn and(er) v(er)saghet als he ene bidd(et) vm | |
vnkuscheit to doen dat sij man of vijf vnd wat | |
ku(n)ne su(n)de(n) va(n) vnkuscheit gescheijn ka(n) of ma- | |
ch so v(er)gheuet god alzo dat barmh(er)tichlike(n) Oick | |
spreke(n) se dat de boesen geiste noch soele(n) weer | |
de(n) behalde(n) ou(er)myds d(er) barmh(er)ticheit gods du | |
salt wete(n) dat des<gestr.: s>e v(er)maledide(n) <gestr.: ge> vngeloeuighe(n) | |
vnd sund(er)lich dese nycolaite(n) hebbe(n) gescreuen | |
in dem boeke des hillighe(n) mans origenes vp dat <195r> | |
se stedighe(n) ere(n) vngheloeue(n) vnd vnkusheit vnd segghe(n) | |
soe wat god gemaket heuet des en heist he nicht | |
vnd al de <volke zu boke korr.> des hillighe(n) mans origenes de in | |
orie(n)te(n) we(re)n de kofte(n) se vnd an sick treckede(n) mit gelde | |
vnd mit goede vnd v(er)bra(n)de(n) se vnd screue(n) and(er) bocke | |
<gestr.: heft se gescreue(n)> dar v(m)me and(er) eyn voldighe criste(n) de | |
boeke bestu(n)den to berne(n) vnd voert alle bisschope i(n) ori- | |
ente(n) hadde(n) manighe(n) raet wo se de bocke de nye | |
gemak(et) we(re)n vordreuede(n) nochta(n) de rechte(n) bo<ü.d.Z.: c>ke ori- | |
gen(us) bleue(n) te(n) meyste(n) deyle vnvorbra(n)t wa(n)t i(n) syne(n) | |
boeke(n) <gestr.: Schaft>va(n)t me(n) nerghe(n) werri(n)ghe mer he heeft wed(er) | |
sproke(n) alle werri(n)ghe der vngheloeuighe(n) dar ma- | |
ch me(n) vinde(n) i(n) de(n) omelie(n) de he <ü.d.Z.: ghe>maket heft vp | |
de ewa(n)geliu(m) als me(n) leset ope(n)baer i(n) al d(er) hillighe(n) | |
kerke(n)/ Jte(m) et sijnt ytlike omelie(n) vp de ewa(n)- | |
gelia sund(er) tyttel de me(n) sprek(et) he hebbe se gemak(et) | |
Oick spreke(n) se he sie v(er)doemt we(n)t me(n) leset sund(er) | |
titel mer de en v(er)stae(n) nicht dat oick and(er) les sund(er) | |
titel weerde(n) gelese(n) me(n) leset dat i(n) oriente(n) dat na | |
d(er) hillighen apostel leue(n) origenes eijn recht na | |
volgher <u.d.Z:: ons he(re)n> was wa(n)t he eyn apostel leue(n) hadde <195v> | |
vnd he droech an synre huet eijn h<ü.d.Z.: a>ere(n) cleit he en at | |
oick geen mach make(n) vnd al<ü.d.Z.: s> sijn leri(n)ghe was so was | |
oick sijn leue(n) Jte(m) he hadde nacht vnd dach schriuer | |
bij eme de vijt sijne(m) mu(n)de de boeke screue(n) de he | |
plach to make(n)/ Jte(m) vele doegede(n) vnd hillicheit i(n) | |
oriente(n) i(n) sijne(m) leue(n) wart gelese(n) dat we(re) to lanck | |
to scriue(n) wa(n)t de hillighe(n) bisschoppe hillighe ve<ü.d.Z.: a>d(er) | |
vnd lerer de(n) name(n) eme gheu<gestr.: Schaft>e(n) dat he solde heite(n) | |
origenes vnd alle werri(n)ghe d(er) heyde(n) vnd al dat | |
lyde(n) de he hadde vor sijne(m) dode dat qua(m) allet to | |
eyne(m) gude(n) ende he wert gehalde(n) i(n) al oriente(n) vor | |
eyne(n) grote(n) hillighe(n) ma(n) vnd eyne(n) grote(n) lerer | |
vnd sijne boeke sijnt alzo weert noch hude to daghe | |
¶ Jte(m) deserNicolaite(n) der en is nerghe(n) eijn so arm | |
he en gheue doch arme(n) lude alle(n) daghe drie al- | |
missen vnd sijn husvrowe(n) vnd sijne kend(er) de lusset | |
he alle daghe i(n) ere d(er) hilligher drier Cony(n)ghe | |
¶ Jtem i(n) oriente(n) vnd ou(er)meer dar sijn criste(n) lude | |
mer se en holden gheyne(n) geloeuen noch geen | |
maneer vnd se heite(n) Mandopolos de en hebbe(n) | |
neyne(n) preist(er) vnd(er) en mer mit wyue vnd ki(n)de(re)n <186r> | |
vnd eselen mit grote(n) schae(re)n <gestr.: Schaft>vare(n) i(n) de(m) lande noch se | |
en sijnt ed(er) wone(n) wint(er) ed(er) somer dat si reghe(n) ed(er) | |
sne nacht vnd dach in huse(re)n <ü.d.Z.: siin> mer va(n) stede to stede(n) | |
dorper vnd dorpe(re)n al dat jar doer vnd doer wande(re)n | |
Oick so la(n)ghe als se i(n) eyne stat bliue(n) hues ed(er) dorpe(re)n | |
er <gestr.: nocht> noyt drucht mit ere(n) hande(n) be<ü.d.Z.: r>gaede(n) vnd | |
krighe(n) meer se en moghe(n) nicht bliue(n) wone(n) vp | |
eyne stat ouer drie daghe dat dicke besocht is | |
weer dat sake dat se ou(er) drie daghe bleue(n) wone(n) | |
of vnd(er) den daghe in enyghes huss bleue(n) wone(n) | |
of slepe(n) to hants se stoeruen dese selue lude hebbe(n) | |
eyne sprake vnd(er) en d(er) nyema(n) en ka(n) v(er)staen <gestr.: da(n) se> | |
nochnyema(n) en ka(n) wete(n) noch lere(n) mer so alre | |
hande ku(n)ne lude spreke wal wete(n) vnd(er) <überzäliger Schaft>v(er)staen | |
dese lude vnd(er) eyn nu(m)mermeer en hebbe(n) toern noch | |
<gestr.: w> mit worde(n) mer als eyn den ande(re)n doet vnghe | |
noech mit stelen of mit neme(n) of mit syne(m) wijue | |
ed(er) dochte(re)n ed(er) mit ou(er)spel he en toerent sick nicht | |
dar v(m)me meer als he ka(n) so doet he den anderen | |
des selue(n) gelijck dese <gestr.: h> lude hebbe(n) dese maneer | |
so waer se kome(n) dat sij vnd(er) criste(n) heyde(n) artare(n) <196v> | |
eder turke(n) so langhe als se sijn vnd(er) en so la(n)ghe | |
halden se ere(n) ewen er sede vnd ghewoente waer | |
men vastet so <gestr.: Schaft>vasten se waer me(n) etet so ete(n) se | |
waer men werket so werke(n) se waer me(n) schr<gestr.: e>yet | |
so schryen se waer me(n) sich vrowet so wrouwen | |
se sich Jte(m) er kind(er) weerde(n) ghedoepet na landes | |
sede vnd er wyuer bringhe kind(er) na landes sede | |
waer se kome(n) so doen se er bicht vnd neme(n) dat | |
sacrament vnd weerde(n) begraue(n) na la(n)des sede(n) | |
se sijn heijden ed(er) cristen doch waer se kome(n) in | |
wat ku(n)nelandes dat sijn criste(n) ed(er) heyden so | |
pleghen se v<gestr.: Schaft>p den Sonnendach des morghe(n)s | |
mit pijpen vnd bunghen al to same(n) Junck vnd | |
alt oytmodelike(n) to d(er) kerke(n) kome(n) al to same(n) | |
eyns vnd god an beden vnd dar doen misse sijn- | |
ghen van den hillighen dren Cony(n)ghen op dat | |
god ou(er)myds den hillighen dren Cony(n)ghen al de | |
weken se behoede dorch dat lant vnd ghesunt | |
vor alle schande vnd mangher ku(n)ne deyr vnd | |
worme Jtem i(n) orienten we(re)n boese heyde(n) de hei- | |
ten amani dese en helden nicht van de(n) hillighe(n) <169r> | |
dren Cony(n)ghen Al ertryke was vul va(n) desen | |
mer se sijn in al v(er)dreue(n) vnd vyt gegla(n)t | |
VOrtmeer als dese vnge wo sich al desse vngelouige(n) | |
loeuyghen cristen Armenj Georgia(r)i v(er)gadde(re)n | |
soldini jacobite Maronite Schyriam Copti ysinj | |
vnd Greci nestori Mandopolos vnd and(er) alle <gestr.: vn> | |
werri(n)ghe eijn mit den ande(re)n nicht en vordraghe(n) | |
sick vnd hebbe(n) haet vnd ny<ü.d.Z.: e>t vnd(er) eijn vnd en wil- | |
len nicht hebbe(n) geselschap nochta(n) so is manich | |
gehoersam syne(n) bisschop vnd preist(er) ja wo ver se | |
sijn van eyn gescheide(n) se hebbe(n) al gad(er) sund(er)like(n) | |
eyne kerke(n) dar se in kome(n vnd er preist(er) oick | |
syn daer also vele wiser bescheydener lude gro- | |
te mesters van arsedyen vnd ryke coep lude vnd | |
in alle(n) tydlike(n) dinghe cloek vnd vys nochtan | |
dat se vnd(er) eijn sich haeten in deme geloeyue(n) vnd | |
gedeylt sijn i(n) ere(n) sede(n) doch so sijn se eijndrech- | |
tich in ere(n) to doen d(er) hilligher Cony(n)ghe Oick als | |
se to same(n) gaen in d(er) processie(n) to d(er) kerke(n) so | |
hoert me(n) manighe ku(n)ne tunghen vnd sanck | |
van en singhen vnd(er) eijn¶ Jten so sijnt manigher <169v> | |
kunne vngeloeuigher menschen kersten leye(n) vnd | |
papen dese pleghen <ü.d.Z.: v>p kerstesauent to vaste(n) to d(er) | |
duest(er) nacht vnd dan so plech mallick sijne tafel to | |
decken vnd sette(n) dar vp spise vnd dranck vnd late(n) | |
dar vp staen al gereitschap went vp den (13) dag- | |
he vnd mallich doet dat he kan oick se entfenge(n) | |
se vp kerstes auent eyne kerse ofte lampe(n) de | |
bliuet berne(n) nacht vnd dach bij d(er) tafele(n) we(n)t vp | |
den (13) dach¶ Jte(m) de oley vnd alle spise is to mael | |
gudes kopes in demlande¶ Jtem va(n) kerstes aue(n)t | |
we(n)t an de(n) (13) dach so ete(n) vnd drincke(n) de lude mit | |
ere(n) wyue(n) vnd kinde(re)n vnd grote vroude vnd(er) eyn | |
dryue(n)¶ Jtem vp den (13) aue(n)t na dem dat de su(n)- | |
ne is vnd(er)gaen so geit eijn yghelik vrunt to den | |
ande(re)n of to sijne(n) maghe(n) vnd de berne(n)de kerse | |
geit voer vnd als he kumpt i(n) sijns vru(n)d<ü.d.Z.: e>s hus oft | |
maghes so sprek(et) he God gheue iv gode(n) dach weert | |
sake dat he spreke god ghe(n) iv gude(n) aue(n)t ed gude(n) | |
nacht so dede he de(n) ande(re)n geboede(n) vnt dat gerichte | |
vnd spreke en an vor groet vnrecht dat he eme | |
gedae(n) hadde¶ Jte(m) alzo de nacht des (13) daghes <170r> | |
Epyphanie mit grot(er) vreude(n) va(n) hus to to husen | |
gae(n) drincke(n) <gestr.: to> vnd ete(n) vnd groete(n) mit d(er) korse(n) vnd | |
alle de nacht wake(n) dat doen se dar v(m)me dat de ber | |
ne(n)de sterne sich ope(n)barde do (christu)s geboere(n) waert vnd | |
blyuet went vp de(n) (13) dach vnd als de tijd was dat | |
de hillighe(n) drie Cony(n)ghe mit ere(n) volke queme(n) to bet | |
lehe(m) doe en waert daer en tussche(n) uv nacht mer dar | |
was all(et) he(re) dach mit grot(er) claerheit¶ Jte(m) du salt wete(n) dat | |
vp de(n) (13) dach al criste(n) daer sijn bij Jh(e)r(usa)l(e)m pelegrim | |
geloeuich vnd vngeloeuich bisschope preist(er) vnd ebde mit | |
wyroick vnd cruce(n) kome(n) al to same(n) vp de(n) dach an | |
de jordane(n) dat ys vyf/ myle/ wals/ va(n) Jh(e)r(usa)l(e)m vnd | |
als se dat v(er)gadert sijn mallich va(n) syne(n geloyue(n) geit | |
bij de(n) ande(re)n vp eyne sund(er)like stat vnd da(n) doet me(n) | |
make(n) eyn groet swighen vnd(er) den volke vnd so leg- | |
ghe(n) se vele cruyser vp de eerde(n) vnd al criste(n) me(n)sche(n) | |
va(n) wat sprake se sijn de lesen dat ewa(n)geliu(m) doe | |
Jh(es)us geboere(n) waert to betlehe(m) vnd so bede(n) se an | |
de cruce vnnd offe(re)n recht als de Cony(n)ghe offerde(n) | |
go+de da(n) so geit eyn volk in de jordane(n) vnd de | |
ande(re)n dar na an d(er) stat dar Jh(es)us gedoepet waert <170v> | |
vnd lesen i(n) latyne dat ewa(n)geliu(m) dat su(n)te Joh(ann)s be | |
schrijft Jnd(er) tijd qua(m) Jh(es)us va(n) galileen to joha(n)nes | |
vp dat he va(n) eme gedoep(et) werde vnd als dat ge- | |
daen is so benedeye(n) se dat wat(er) vnd doepe(n) dat cru | |
ce vnd da(n) al de laeme(n) blinde(n) vnd krancke(n) d(er) is so | |
vele weerde(n) gedreghe(n) an de jordane(n) vnd weerde(n) | |
daer gebaed(et) vnd wassche(n) dar manich ghsu(n)t wert | |
na sijne(n) geloyue(n) vnd da(n) al de lude neme(n) i(n) er vlas- | |
schen of vate des waters d(er) Jorda(n)en vnd voeren | |
vnd dreghe(n) dat i(n) veere(n) la(n)t vnd mit en dreghe(n) | |
vnd et blijff ga(n)s vnd vrisch eijn ga(n)s jar vnd vele | |
selker lude de dar af drincke(n) of sick dar mede w<ü.d.Z.: a>s- | |
sche(n) i(n) de ere goedes w<ü.d.Z.: e>rde(n) ghesu(n)t vnd als dat gedaen | |
is so veert mallick mit werde(n) i(n) sijn la(n)t¶ Jte(m) de sol | |
daen doet mit gewape(n)d(er)hant dat volk hoede(n) vp | |
dat nyema(n) mit de(n) ande(re)n byne of oick geloefnisse | |
vnd(er) en make¶ Jte(m) tussche(n) d(er) jordaen vnd jh(e)r(usa)l(e)m | |
is eijne cleyne woestenye de heit Mo(n)cost dar | |
plach su(n)te joha(n)nes baptista to wone(n) vnd to p(re)di | |
ke(n) de penite(n)cie vnd i(n) d(er) selue(n) woestenije Jhesus | |
vastede (40) daghe vnx<sic> (40) nacht vnd daer becoer <171r> | |
de en boese geyst bij d(er) jordanen is dat munst(er) | |
<gestr.: is> sunt Macharius se spreke(n) dar dat se hebben | |
su(n)te joha(nn)s arm¶ Jte(m) d(er) jordaen gemeijne vloete is | |
breit (12) screde de grunt is to male weijck vnd | |
dar stae(n) to male vele beke vnd broeke bij vnd | |
me(n) en ka(n) nicht wal daer doer gae(n) dan vp d(er) ste- | |
de dar jh(es)us gedoe+pet waert Oick de kind(er) van | |
jsrahel ginghen daer doer droghes votes doe | |
se Jerico wu(n)ne(n) Jte(m) va(n) de(n) reghe(n) wat(er) dat ku- | |
mpt va(n) den b(er)ghe liban vnd va(n) ande(re)n b(er)ghe(n wert | |
de jordaen so groet dat se geit ou(er) dat oeuer | |
vnd geit an dat monst(er) Ja grote schepe mochte | |
se dreghen dar v(m)me dat munst(er) steit ve<ü.d.Z.: r>re dar | |
van Jte(m) de jordae(n) springhet vnd(er) an de(n) b(er)ghe | |
va(n) liban vnd dar kome twe ryueyr to same(n) | |
de eyne heit jor de and(er) heit dan vnd velt i(n) dat | |
meer va(n) galilee(n) vnd is wal sijn vloet we(n)t an | |
dat meer (24) myle(n) va(n) desen lnde vnd va(n) | |
d(er) stede dat jh(es)us gedoepet waert so velt se i(n) dat | |
meer dat is v(er)maledyet vnd so en waert men | |
er nicht mer en wae(r) Nv is eyne vraghe in <171v> | |
dem lande waer v(m)me dat benedide wat(er) gaet in | |
dat v(er)maledide wat(er) ytlike antworde(n) dar to dat | |
et in de eerde loepe eer et kome an dat meer wa(n)t | |
et bewilen soe groet wert dat et vnmoghelick | |
we(re) dat et queme(n) i(n) dat meer/ de ande(re)n spreke(n) | |
dat dat wat(er) d(er) jordane(n) dat gebenediet is dar | |
v(m)me <ü.d.Z.: i(n> dat v(er)maledide wat(er) geit vp dat dat gebene- | |
dide gete(m)pereet weerde ou(er)myds de benedijnghe | |
d(er) jordaen dat mach beide waer sijn vnd geloeuich | |
dat doede meer of dat v(er)maledeide m+er dar zodo- | |
ma vnd Gomorra vnd and(er) vele stede vnd dorpe(re)n | |
stunden de alle v(er)sunke(n) dat selue meer is (80) | |
milen lanck vnd breit va(n dessen lande dar en | |
kan<gestr.: Schaft> nyn creature en leuendich blyue(n) vnd wa(n)neer | |
de <a.r.R.: wiint, gestr.: went> daer ouer kumt dan sluten de lude er | |
doere(n) toe de dar v(m)me wone(n) we(n)t dat gift grote(n) | |
stanck dar af neyn deyr ka(n) leue(n) vnd als et ewe(n)- | |
de wert so werp(et) et vijt kostlike schoe(n) steyne vnd | |
and(er) suuerlik dinck vnd de dat nem(et) i(n) syne(er) ha(n)t | |
drie daghe dar na wert he gewae(r) des sta(n)kes soe | |
wat de hande hebbe(n) gehat of gewest vnd va(n) <172r> | |
den meer we(n)t to jerico is alzo schoe(n) lant eijn vnd | |
de appelbome sijn dar wint(er) vnd somer al weghe | |
geleike groene mer als me(n) de(n) appel oft de vruc- | |
ht vp brek(et) so en is dar anders nicht <gestr.: b> en bij(n)e(n) da(n) | |
assche ed(er) gestubbe vnd quaet stanck we seer se en | |
bu<gestr.: d, ü.d.Z.: t>en schoen sijn vnd genoechlich <gestr.: bij de(n) meer> bij de(n) | |
meer sij(n)t slanghe(n) de heijte(n) tijri dat af mak(et) men | |
de driakel dat is de beste de me(n) vijnt¶ Jte(m) du salt | |
wete(n) dat and(er) criste(n) lude of heyde(n) de nicht ku(n)nen | |
kome(n) an de jordaen de soeke(n) eijn and(er) wat(er) vnd | |
gaen mit processien an dat wat(er) Junck vnd alt vp | |
den (13) dacht mit kei<ü.d.Z.: r>tsen vnd crucen vnd alle dinck | |
gescheyn dan daer mit swighen mit lesen mit Cruce(n) | |
mit crancken vnd blenden de al i(n) dat wat(er) gaen | |
vnd werde(n) oick eijn den ghesunt als vurgesproke(n) | |
is vnd de soldaen doet oick daer hoede(n) i(n) alre mane | |
ijr als an der jordaen Oick daer wassen appel vnd | |
heiten aranc(et)a de sijn dan ripe vp de tijt¶ Jte(m) alle | |
besschop Ebde preist(er) vorsten vngeloeuighen i(n) al | |
orienten wa(n)ner er misse vyt is so lese(n) se dat ev- | |
vangeliu(m) Eu(m) natus eez ih(es)us i(n) betlehem Recht <172v> | |
als me(n) hijr lest Jnpri(n)cipio e(r)at uerbu(m) Mer dat le- | |
se(n) se alle weghe vp ere sprake sund(er) vp de(n) (13) | |
dach sp lesen se et i(n) lateyne Mer de nubie(n) vnd | |
juden vnd Soldyni de lesent aldus doe gebore(n) | |
was jh(es)us to betlehem i(n) den daghe(n) herodes de co- | |
nig seghet vns de kony(n)ghe quame(n) va(n) oriente(n) | |
va(n) ere(n) rijke vnd vijt vnse(n) lande to Jh(e)r(usa)l(e)m Jte(m) and(er) | |
criste(n) lude vnd heide(n) daer de hillighen) drie Cony(n) | |
ghe queme(n) vnd wed(er) v(m)me queme(n) v(m)me sund(er)like | |
ere wille(n) lese(n). oick dat ewa(n)geliu(m) als vor<ü.d.Z.: ge>scre- | |
ue(n) is¶ Jte(m) de heijde(n) de dar sijnt va(n) d(er) E Mahomet | |
vnd oick Tartare(n) vnd turke(n) de hebbe(n) de hillighe(n) | |
drie Cony(n)ghe in etzwat r(e)uere(n)cien we(n)t kerke(n) | |
der kerste(n) syn hebbe(n) se gebroke(n) vnd de belde | |
vyt geworpen er oghe(n) vnd nasen af gesnede(n) | |
vnd gelast(er) vnd gescha(n)t so vele als se ku(n)ne(n) mer d(er) | |
hilligh(er) Cony(n)ghe belde late(n) se ga(n)s stae(n) vnd nicht an | |
en taste(n) Jte(m) de jode(n) hebbe(n) oick de hillighe dri<ü.d.Z.: e> Cony(n)- | |
ghe i(n) r(e)ere(n)cie(n) mer dat is bedeck(et) vn(d) v(er)borghe(n) als | |
de ghe(n) wete(n) de er schrif vnd prophete(n) duede(n) vnd | |
v(er)stae(n) wa(n)t de hillighe(n) drie Cony(n)ghe i(n) de heirlike <173r> | |
stat va(n) Jh(e)r(usa)l(e)m queme(n) vnd sochte(n) vnd wude(n) den | |
Cony(n)gh d(er) jode(n) vormyds d(er) wrighe(n)<ü.d.Z.: voerighe(n)> st(re)ue dar v(m)me | |
de jode(n) eyne sulue(re)n st(ri)ue of va(n) myssi(n)ghe pleghe(n) | |
to hebbe(n) als eyne la(m)pe(n) vol kertse(n) vnd vp er hoch- | |
tijd des aue(n)des pleghe(n) to entfenghe(n) vnd al de | |
nacht berne(n) vnd al er hus vnd tafele(n) v(er)luchten | |
¶ Jte(m) eijn valsch boech hebbe(n) <gestr.: s>de jode(n) hemelike dat | |
heit Talmot dat sprek(et) dat er Cony(n)g Messias | |
noch nicht en sij geboere(n) mer als he geboer(re)n wert | |
vnd kome(n) sal so sal he gewildich sijn ou(er) al ertrike | |
(1000) jaer vnd sal de kerste(n) al v(er)drucke(n) vnd v(er)heue(n) de | |
jode(n) boue(n) al de heide vnd boue(n) al dat volk sal he | |
dwi(n)ghe(n) vnd sal na al ere(n) wille(n) v(er)gade(re)n daer se | |
gespeyet sijn¶ Jte(m) i(n) de(n) boeke d(er) jode(n) de kerste(n) ge | |
worde(n) sijn i(n) oriente(n) de spreke(n) co(n)trai(r)e vnd segghe(n) | |
alzo dat de e(n)ghel god<ü.d.Z.: e>s de de ky(n)d(er) va(n) J(eru)s(a)l(em) leyde | |
vyt Egipte(n) mit eijnre <gestr.: Schaft>v<ü.d.Z.: oe>riger suele we(n)te de voer | |
ginck vnd al er weghe vorluchtede de selue e(n)- | |
ghel oick de hillighe(n) drie Cony(n)ghe mit d(er) v(er)med(er) | |
vnd <gestr.: Schaft, ü.d.Z.: oe>righer sterne leydede vnd voer ginck o<ü.d.Z.: c>k | |
waert gehoert eijne ste(r)ne vyt d(er) sterne(n) de dar sprack <173v> | |
vnd openbardeden Cony(n)ghe(n) dat <ü.d.Z.: daer> geboere(n) we(re) eijn | |
Cony(n)g d(er) joden de selue enghel bat vnd gheboet | |
dat se queme(n) vnd anebede(n) vnd sochte(n) de(n) selue(n) Co- | |
ny(n)g va(n) d(er) tijd de ålde(n) jode(n) de dar wiste(n) de scrift vnd | |
wlle(n)kome(n)heit d(er) p(ro)phete(n) daer v(m)me hemelike(n) i(n) er | |
hochtide vntfe(n)gede(n) de sulue(re)n st(re)ue i(n) orie(n)te(n) oick | |
dede(n) se make(n) eyne st(re)ue an de we(n)de vnd deden | |
houwe(n) als me(n) noch vent ou(er) m+er vnd in veel jode(n) | |
schole Jte(m) de jode(n) hebbe(n) noch dat boeck Talmot | |
bescreue(n) i(n) hebreusche sprake dar vy(n)t me(n) me(n) y(n)ne de | |
p(ro)phecie(n) ewa(n)gelia vnd alle scref des nyen vnd al- | |
den testame(n)tes daer entgae(n) dat sij make(n) ma | |
nighe ku(n)ne beduetnisse vnd vele fabule(n) de no- | |
ch in d(er) bibile(n) noch i(n) d(er) hilligher scrift na ere(n) wil- | |
len ja de prophecien <gestr.: willen> vnd ewangelien | |
Jte(m) persij dat sint lude sund(er) geloyue(n) vnd sund(er) | |
E doch se gae(n) i(n) de kerke(n) mit de(n) kerste(n) lude(n) | |
vnd hede(n) als se va(n) ere(n) alde(re)n geleert sijn se | |
spreke(n) va(n) d(er) tijd dat de hillighe(n) drie Cony(n)ghe | |
worde(n) bracht va(n) den oesten i(n) dat weste(n) <ü.d.Z.: dat d(er)> van | |
tijt de<ü.d.Z.: a>r<ü.d.Z.: niet> meer sterne <gestr.: nen> geseijn en waert <174r> | |
in ere(n) lande noch i(n) de(n) lande nestorinj Mer de nes- | |
torinj spreke(n) dat de meer sterne nicht geseijn en | |
weerde in ere(n) lande dat en is nicht scult d(er) drier | |
Conij(n)ghe mer des landes dat so hoghe leghet | |
Daer is eyne queastie i(n) den lande Sint ten male | |
dat al ertrike ront is als eijn appel vnd dat wat(er) | |
steit hoe i(n) eijne(n) lande vnd ned(er) i(n) den ande(re)n la(n)- | |
de wo sich dat ertrike gehalde(n) ka(n) dat et nicht | |
den wat(er) v(er)sunke(n) en is went dat meer dat men | |
heit Medit(er)aneu(m) dat steit hoe vnd mare octia- | |
nu(m) dat steit ned(er) ijco(n)sta(n)tinopol de queste en is | |
nicht solueert in den lande Jte(m) nestorinj dat sijn | |
boese lude se weerde(n) besnede(n) als joden se sijnt to | |
male af gescheijde(n) van den geloyue(n) va(n) preist(er) jo- | |
ha(n)ne vnd thomas vnd la(n)ghe tijt sijnt dar af | |
gescheide(n) se en we(re)n nicht wed(er) to rope(n) of to ke- | |
ren to dem geloyue(n) noch mit lereren noch mit | |
teijken noch mit worde(n) ed(er) werke(n) Maer i(n) den | |
jar vnd he(re)n (1268) do gaf got dat eychli- | |
ke(n) eynelde groif heyrde(n) d(er) lude nestorinj de | |
herden v(er)gadderde(n) sick al bij eijn vnd gheue(n) <174v> | |
sick eijne(n) name(n) dat se solde(n) heijte(n) Tartare(n) vn(d) | |
koere(n) eyne Capita<?>e(n) de was eijn smet de v(er)ga- | |
derden sick mit grot(er) gewalt vnd wal (40) Conij(n) | |
grijk vnd lant d(er) nestorinj vord(er)ueden junck vnd | |
<gestr.: v> alt sund(er) barmh(er)ticheit doet sloeghe(n) dat was | |
de wille gods vnd al er stede borghe dorpe(re) kre | |
ghen daer woene(n) noch ij(n)ne de tartaren vnd reg- | |
ueren daer ja se wonne(n) Cambelech in (30) da- | |
ghen¶ Jte(m) baldach dar was d(er) Califa de heijden | |
de quame(n) na su(n)te peter vnd den we(re)n se al vnd(er) | |
denich den so doch daaer na doede(n) mit hungher | |
dar v(m)me de heijde(n) dar namaels n<ü.d.Z.: e>yue Calife(n) | |
hedden noch hude to daghe en hebben¶ Jtem | |
se wu(n)nen Taurich dit sijnt drie stede bet(er) vnd | |
riker dan al de heerlicheit des soldaens va(n) ba | |
bilonie(n) want van d(er) starckeit vnd rijckeit | |
Cambelech nyman kan vijt spreke(n) Jte(m) balda- | |
ch plach eijns to heijte(n) groet babilonie(n) dar | |
plach to staen de toem babel Mer dar babilo- | |
nie(n) placht to staen v(m)me d(er) worme willen bee | |
sten vnd broechte so is et voert ghesat eijn halue <175r> | |
mile wals¶ Jte(m) thauris plach to heite(n) Suß dar reg | |
nerde Assuer(us) in d(er) stat i(n) den te(m)pel d(er) tarare(n) | |
dat steit ijnne de doerre boem dr me(n) af sprek(et) | |
in d(er) werlt de sulue boem woert gehoet nitt sol- | |
dene(re)n mit wapende(n) lude(n) mit ijse(re)n slote ma- | |
nig(er) ku(n)ne vnd mit mure(n) wa(n)t dat was hijr | |
vormaels eyne gewontheit i(n) oriente(n) of eijn | |
Cony(n)g of eijn he(re) of eijnich volk alzo mechtich | |
wert dat he syne(n) sijne(n) schilt of bokeler mit gewalt | |
aenhinghe deme he(re)n of dem Cony(n)ghe ed(er) volke | |
(100) vnd (25) p(ro)uincie(n) va(n) jndie(n) we(n)t an Moer | |
lant sund(er) alle wed(er) spreke gehorsa(m) sijnt als | |
werlike(n) ere(n) her(re)n ed(er) ere(n) Cony(n)g Mer we(re) et sa- | |
ke dat enich Cony(n)g ed(er) he(re) de stat wu(n)ne vnd | |
sijne(n) schilt nicht an den boem en henghe dem | |
en sijn se nicht vnd(er)danich noch gehorsa(m) jn al | |
deme lande en is neyne stat d(er) me(n) alzowae(r) | |
nemet ed(er) behod is alzo Thauris vnd de he(re) | |
va(n) den tartaren i(n) dem lande de heit de gro- | |
te hunt eyn keys(er) to Carhagie alzo het he | |
noch hude to daghe vnd en is gheijn meer <175v> | |
jn d(er) werlt rijker noch merer dan he want | |
got i(n) korte(n) tijden alle de Cony(n)grike vnd p(ro)ui(n)- | |
cie(n) d(er) heijden heuet v(m)me vnd v(er)uorpe(n) v(m)me | |
erer sunde(n) wille(n) de selue keyser regneijrt | |
i(n) alle den landen dar Nabugodonisor darmit | |
balthasar assuer(us) vnd de Roemer i(n) orie(n)te(n) | |
hijr vormaels pleghe(n) to regneren dar v(m)me | |
de keys(er) va(n) tartarien daer namaels gunstich | |
waert vnd vrunholt alle(n) kerste(n) lude vnd de | |
gheloyue (christ)i de dar waer ned(er) gelacht i(n) alle(n) | |
Cony(n)griken vormyds de nestorinj vnd and(er) | |
heiden de selue geloyue nij ou(er) myds de myn- | |
rebrod(er) de prediker Augustyne(n) Carmeliten | |
vnd and(er) lerer va(n) nyes wart vp gehaue(n) vnd | |
gebreydet want de Coeplude va(n) lumbardie(n) | |
vnd ande(re)n landen de dar komen v(m)me er | |
kope(n)schap de brenghen in dat lant de bro- | |
der va(n) den veyr orden vnd mit hulpe rijk(er) | |
koeplude maken se cloestere dar vnd ghe | |
ue(n) en er noitdurcht dar na dat mallick de(n) | |
orde(n) leif heeft Ja de Coeplude gelde(n) in <176r> | |
manighen lande junghe knechtens va(n) manig- | |
her ku(n)ne sprake(n) de se in den orden doen | |
went als se dar ynne sijn so lere(n) se de kynder | |
spreken latijn vnd de boeke dar y(n)ne steit ges- | |
creue(n) de errynghe vnd co(n)fusio d(er) jode(n) vnd d(er) | |
heijden de boeke lere(n) se enbute(n) als de schoeler | |
hijr doen ere(n) donaer vnd regule(n) de kind(er) blij- | |
ue(n) alle weghe i(n) den orde(n) we(n)t se en wete(n) an- | |
ders waer nicht to kome(n) oft to vleen vnd de | |
kind(er) werde(n) dar na<gestr.: e>maels grote lerer vnd | |
prediker dar v(m)me de (4) orde(n) sijnt den Co- | |
nij(n)gen vnd den ande(re)n luden alzo wer vnd | |
alzo leif Jte(m) de keyser d(er) tartare(n) deregneer- | |
de in den jar vns he(re)n (1340) de was ey(n) | |
mynsche va(n) cort(er) stature(n) to mael oitmodich | |
vnd ynnich de bedede an den vnsterflike(n) got | |
dar v(m)me de brod(er) va(n) de(n) (4) orde(n) vele lude | |
treckeden to vnse(n) geloyue(n) vnd va(n) ere(n) vn- | |
gheloyue(n) he gaf vyt eijn ghebot dat i(n) al | |
syne(n) lude<gestr.: Nasalstrich> eyn iuwelich mensche mochte le | |
uen i(n) wat ku(n)ne ewen ofte geloyue(n) oft <176v> | |
gewontheit he wolde also vere dat he nicht | |
an bedede de afgode mer den vnsterflike(n) | |
got dar v(m)me de brod(er) (et cetera)¶ Jte(m) de broder vnd(er) | |
wiseden den keyser dat he dede scriue(n) de <gestr.: bil-> | |
<gestr.: de> bibel in manigher ku(n)ne tunghen vnd boec | |
starf vor mer d(er) hilligher dre Conij(n)ghe leue(n) | |
vnd wat got mit en gewerket heuet dat | |
dede he lesen auendes vnd morghe(n)s alle | |
weghe vnd(er) ere(n) vnd dan sprack he<gestr.: Nasalstrich> den gra | |
cias vnd danckede gode dat ene got dar to | |
vorseen hadde dat he eijn Conij(n)g we(re) boue(n) | |
allen Conij(n)ghe(n) Jte(m) alle weghe(n) v<?> eten | |
sprack he benedicite vnd na den ete(n) graci- | |
as las he in sijner sprake Jte(m) he hadde veijr | |
soene de eirste heit Melchior de and(er) balta | |
zar de derde jaspar de veyrde dauid vnd | |
satte alzo dat alle keijsers kind(er) de name(n) | |
sold<gestr.: a>en hebben Jte(m) de keijser in d(er) tijd was | |
de derde keijset der tartare(n) jtem do dat | |
volk va(n) tartare(n) hadde gewu(n)ne(n) alle de Co- | |
ny(n)grike vnd p(ro)uincie(n) d(er) nestorinen vnd and(er) <177r> | |
heijde(n) als vorgescreue(n) steit do queme(n) de nestor(r)i | |
to preist(er) johan vnd be geerde(n) syn hulpe vnd wol | |
de(n) sick wed(er) gheue(n) to sijne(n) geloyue(n) vnd wolde(n) | |
em gheue(n) i(n) geloyue(n) tol als se pleghe(n) to daen | |
do waert preist(er) joha(n) to rade dat he dat dae(n) wol | |
de Jnd(er) nacht queme(n) de hill<ü.d.Z.: i>ghe(n) drie Cony(n)ghe | |
to eme i(n) sijne(n) slape vnd manede(n) eme des dat | |
nicht en solde noch raet noch daer ed(er) hulpe doe(n) | |
den Nestorine(n) we(n)t got wolde se to mael v(er)de | |
lighen we(n)t got ere schalkheit vnd hardicheit | |
nicht langher wolde lude(n) do gi(n)ghe(n) de Nesto- | |
rine(n) an de Radeslude preist(er) johans vnd gheue(n) | |
en grote ghaue vp dat se soichte(n) vnd sechte(n) ere(n) | |
he(re)n preist(er) joha(n) dat me(n) en so<gestr.: d>lde holden | |
noch achte(n) vp de droeme Also brachte(n) se dar to | |
preist(er) johan dat he en halp vnd s<gestr.: c>ande sijnen | |
eldeste(n) sone vnd mit grote(n) volke to holpe(n) den | |
Nestorine(n) do queme(n) de tartare(n) vnd sloeghe(n) | |
doet dauid de nestorine(n) vnd al er volk vnd wu(n) | |
ne(n) vele landes af preist(er) johan vnd deden | |
eme groten scha<gestr.: n>den vnd de preist(er) johan <177v> | |
des gewae(r) waert dat was eme leyt vnd dede pe | |
nite(n)cie vnd reep an de hulpe godes vnd de hilli- | |
ghe(n) drie Cony(n)ghe in deme slape dem keyser | |
d(er) tartare(n) openbarde(n) vnd geboede(n) eme dat he | |
af lete vnd preist(er) joha(n)ne i(n) sijne(m) lande nicht | |
meer schade(n) en dede mer dat he vrede vnd | |
vruntschap makede de nu(m)mermeer en solde | |
v(er)gaen mer dat la(n)t dat dar v(er)loe(re)n we(re) dat sol | |
de he holde(n) v(m)me de vngehorsa(m)heit preist(er) jo | |
hans vnd dat de ande(re)n dar na neme(n) eyn Ex | |
empel¶ Jte(m) de va(n) Jndie(n) pleghe(n) dicke to ko | |
me(n) to Jh(e)r(usa)l(e)m o(m)me aflaet of v(m)me cope(n)schap | |
of v(m)me genoechte(n) dat lant to beseen dat spreke(n) | |
dat i(n) d(er) stat Sirilla sij noch dat gebeynte van | |
balaam vnd joseph vnd vele gebeynte va(n) | |
Cony<gestr.: Nasalstrich>glike(n) geslechte dat me(n) sere wert heft | |
de dar kome(n) to jh(e)r(usa)l(e)m vyt jndie(n) de pleghen | |
mit en heijm to voere(n) gulde(n) rynghe of gulde(n) | |
pe(n)ny(n)ghe de se gelden van de(n) luden de van | |
vp desse sijde meers kome(n) to Jh(e)r(usa)l(e)m welke | |
rynghe of pe(n)nynghe de do Coelen i(n) de(n) doem <178r> | |
geroert hebben de hillighe(n) drie Cony(n)ghe de | |
lude va(n) jndie(n) hebben de pe(n)ny(n)ghe of rynghe | |
of and(er) cleynode alzo wert vnd dicke an kus | |
sen mit grot(er) y(n)nicheit vnd r(e)uere(n)cien¶ Jtem | |
se spreke(n) dat vele seyker lude gesu(n)t werde(n) | |
mit den rynghe(n) of pe(n)ny(n)ghe(n) ou(er)myds de(n) de | |
loyue(n) den se dar to hebben¶ Jtem de pelegry | |
m va(n) ou(er) meer de dat come(n) bij eijn vnd bringhe(n) | |
grote come(n)schap vnd costlike cleynode de ple | |
ghe(n) se to gheue(n) of wessele(n) vm and(er) cleynode | |
dat va(n) Coele(n) dar wert gebracht¶ Jte(m) me(n) plecht | |
va(n) Coele(n) de erde(n) va(n) dex<sic> (1100) megheden | |
dar to brenghen de is also wert i(n) den lande | |
want de va(n) jndie(n) pleghe(n) v(m)me to gaen i(n) alle | |
h(er)berghe vnd vraghe(n) an de(n) pelegrijn de va(n) | |
desen lande dar come(n) vnd gelden en af de | |
eerden vnd and(er) cleynode ja de va(n) jndie(n) | |
spreken dat i(n) ere(n) lande groet vnghemaet | |
is van den huppelinge(n) vorste(n) also vele dar | |
y(n)ne is wa(n)neer dat me(n) va(n) d(er) eerde(n) werpet | |
in de deyke of in de wyer so werdent se <178v> | |
alle stam vnd en hoere(n) nicht meer Oick vele an | |
ders wunders gheschuet i(n) denlande va(n) den | |
hillighen dren Cony(n)ghen vnd va(n) den (1100) | |
megheden Jte(m) vele lude va(n) jndie(n) als se kome(n) | |
to jh(e)r(usa)l(e)m of in dat lant daer bij se wolde(n) se gheer | |
ne voert to Coele(n) kome(n) mer de kuelde is so gro- | |
et dat er vele vnd(er) weghe(n) sterue(n) vnd dar | |
v(m)me kere(n) se wed(er) we(n)t wa(n)ner de lande va(n) | |
jndie(n) vyt ere(n) lande kome(n) so doeen se an grote | |
langhe pelze we(n)t an de woete we(n)te moghe(n) | |
neyne kelde lyden de pelze sijn gemaket | |
va(n) edelen deyre(n) de sijn va(n) nature(n) roet vnd | |
ruw Jte(m) de sunne i(n) de(m) oeste(n) en macht nicht | |
also heit sijn dat me(n) ku(n)ne gel<gestr.: e>yde(n) kunde | |
hijr dunket se to maele kolt sijn Jte(m) de lude | |
sijn krancker vnd mynner als se mer wone(n) | |
dar bij dar de su(n)ne vp geyt mer se kunne(n) | |
wal steke(n) vnd sijn cloeck vnd behende Jte(m) | |
de lude va(n) jndie(n) als se kome(n) to jh(e)r(usa)l(e)m vnd | |
als eijn dar wert enych cleynoede so pleghe(n) | |
se to neme(n) breue vnd seghel van de(n) he(re)n <188r> | |
van dem lande sund(er)like(n) dat se bringhe(n) va(n) den | |
hillighen dren Cony(n)ghen of va(n) Coele(n) vp dat se | |
da meghen<gestr.: Schaft> toyne(n) vnd senden preist(er) joha(n)ne | |
of den pat(ri)archen thomas vp dat et seker sij | |
sund(er) droch wa(n)t i(n) jndie(n) vnd oriente(n) al volk | |
vnd tunghen de hillighe(n) dre Cony(n)ghen | |
vele meer hebbe(n) in sund(er)like(n) r(e)uere(ncien) vnd ere da(m) | |
me(n) hijr heft Sy ware(n) de criste(n) blome(n) vyt hey- | |
denisse vijt komende oick in juncferlike(n) staet | |
went se hebbe(n) vns an gehaene(n) dat nye testa | |
ment vnd sijn geganghe(n) in den vyngaerde den | |
de alde vad(er) geplant(et) heft Ja se hebbe(n) dar y(n)ne | |
geweset to den eerste(n) vre dat is prime tercie | |
sexte none vnd to d(er) elften vre vnd hebben | |
truwelick loen vntfanghen Jte(m) vroe sijn se | |
in den wyngarden geweset dat is to jh(e)r(usa)l(e)m | |
vnd to betlehem dar se hebbe(n) de steyne vijt | |
den wyngaerde(n) geworpe(n) we(n)t de jode(n) we(re)n | |
v(er)seynt van hate vnd nyde de got billich sol- | |
den bekant hebben To prime tijd de doerne | |
vnd de dijstel mit sunte thomas vijt de(n) vij(n)garde(n) <188v> | |
geworpe(n) hebben vnd hebben nye reue(n) vnd wij(n)- | |
stocke wund(er)like(n) geplantet went se de af | |
gode i(n) ere(n) leue(n) vordreue(n) vnd manigher ku(n)- | |
ne werringhe To tercie tijd de hillighe(n) drie | |
Cony(n)ghe manighe ku(n)me<sic> mirakel dede(n) vnd | |
hebben den wijngarde(n) gelesen dat is sunte | |
hele(n)a de en half mede dat <gestr.: g> de geloyue qua(m) | |
in eijne(n) rechte(n) staet dat he bestu(n)t to wassen | |
i(n) manigher ku(n)ne doeghede(n) anders de wijn- | |
gaert we(re) to mael vordoruen To sexte(m) tijd | |
de hillighe(n) drie Conij(n)ghe de(n) wijngarde(n) heb- | |
ben gheploets besnede(n) vnd ghereyneget | |
doe se woerde(n) bracht van Greke(n) lande to | |
Constantinopolen daer de gheloijue ener to | |
nam alzo dat van d(er) vrucht des wyngarden | |
al eertrike gelaeuet ys vnd getroijst ou(er)myds | |
ere(n) geloijue(n) Want de name god<ü.d.Z.: e>s de bedec- | |
ket was in den lande va(n) jndien ou(er)myds | |
den hilligheb dren Cony(n)ghe(n) is he gebreid(et) | |
van dan daer de su(n)ne vp geit we(n)t dar se | |
vnd(er)geyt To none tijd de hillighen drie <189r> | |
<gestr.: were(n)> Cony(n)ghe we(re)n acker lude in den gaerde(n) | |
gods sabaoch want se sijn geplant va(n) oriente(n) | |
in dat veste(n) van Constantinopolen to meijlae(n) | |
dar alle vote d(er) vngeloyueger vijt gedreuen | |
sijn want de drie ghaue(n) de se offerde(n) dat is wal | |
bedudet vnd beteyke(n)t geijstlike(n) als vurgescreu[e](n) | |
is To d(er) elfte(n) vren queme(n) se i(n) de(n) wyngaert dar | |
is al de su(n)ne vnd(er) gaet we(n) se queme(n) alz ber | |
ue ackerlude va(n) Meylaen to Coelne vnd hebbe(n) | |
vntfanghe(n) de(n) ewighe(n) loen va(n) des <gestr.: Schaft>vad(er) wijn- | |
garde(n) vnd hebbe(n) vijt v(er)coere(n) de leyne troistlike(n) | |
vter weld(er) stat Coele(n) dar ewelike(n) to bliuen | |
Alzo dat na d(er) tijd de wijngart sabaoch mit doe | |
<gestr.: ghedenm> vordeijne(n) mit teyke(n) noch hude to da- | |
ghe de(n) wij(n)garde(n) bowe(n) vnd hulde(n)t vaste stae(n) | |
Jte(m) me(n) leset nerghe(n) i(n) de(n) neye(n) testame(n)t dat ey | |
nighe hillighe(n) va(n) de(n) oesten i(n) dat weste(n) alzo | |
sund(er)linghe heerlike(n) vnd wund(er)like(n) komen | |
sijn vp eynighe stat i(n) al ertrike als de hillighe(n) | |
drie Cony(n)ghe sijnt gekome(n) i(n) de heerlike stat | |
Coelen daer v(m)me sund(er) twiuel de almechtigen <189v> | |
gode was et kunt vnd de drye Cony(n)ghe hadde(n) | |
vorseijn to den grote(n) werke to doen alzo heuet | |
he oick vorseen de hillighe(n) stat va(n) Coele(n) dar | |
se leijflike(n) alle weghe solden bliue(n) Jte(m) du salt | |
wete(n) dat dar de su(n)ne vp geit vnd dar se vnd(er) | |
geit daer en tussche sijn vele grot(er) stede dar (christus) | |
was mit sijner gotheit vnd mit sijner mynscheit | |
Oick sijn vele stede daer grote hillighe(n) sijnt ghe | |
weset i(n) den leue(n) vnd i(n) den dode dar af de stede | |
seer wurde(n) gheer<ü.d.Z.: e>t vnd co(n)secreret vnd vele | |
werdicheit va(n) gods weghe(n) geschach Oick he | |
uet se god v(er)luchtet vnd gesijrt mit manigh- | |
er ku(n)ne doeghede(n) mit teyke(n) mit hilichdom | |
vnd mit hillighe(n) nochta(n) de stat vnd de kerke(n) | |
to Coelen so en is in d(er) werlt nerghe(n) eijn cloest(er) | |
d(er) Canonike alzo geseijrt gode to deyne(n) vnd ere(n) | |
proper p(er)sonen als i(n) den doem to Coele(n) noch | |
geijn stat is alzo gesijert mit houessche(n) kus- | |
schen luden vnd volke vnd deijnre god<ü.d.Z.: e>s als | |
me(n) vijnt to Coelen Jte(m) de almechtige god he | |
uet dat ordinert vnd ghemak(et) dat in dem <190r> | |
gestichte in dem doem to Coelen alzo edel Cony(n)ghe | |
sijnt vnd deijner god<ü.d.Z.: e>s vnd oick alzo edel hoe | |
uesch volk bij(n)ne(n) Coele(n) heft gemaket vp dat | |
se solden de eder drie Conij(n)ghe de de eerste(n) blo- | |
me(n) we(re)n des gheloeue(n) vijt de(n) heijde(n) comende | |
vnd juncferlike(n) staet dat se bij(n)ne(n) Coelen ewelike | |
solden blyue(n) dat is allet de wille god<ü.d.Z:: e>s Dar v(m)- | |
me du edel gestichte du doem to Coelen vrowe dick | |
dat dij gheuet got alsus rijke heuet gemaket | |
vnd meer leiff heuet ghehat vnd meer e(re) ghe | |
sant heft vor ande(re)n gestichte(n) d(er) hillighe(n) ker | |
ken vnd dy vorkore(n) heft vnd geordinert alzo | |
edel deijnre vnd dij beuoele(n) heft den sund(er)linge(n) | |
schat de hillighe(n) drie Cony(n)ghe d<gestr.: e>ie de voerblo | |
me(n) we(re)n des kerste(n) geloyue(n) vnd dat fu(n)da | |
ment vnd dij vorseen heft vor ande(re)n gestichte(n) | |
va(n) daer de su(n)ne vp geit went dar se ned(er) geit | |
dar v(m)me saltu billike gode dancke(n) vnd den | |
hillighen dren Conij(n)ghe(n) d(er) grot(er) ghaue(n) Oick | |
en saltu nu(m)mermeer vp hoere(n) noch mede weer- | |
den noch dy schaeme(n) den hillighen dre(n) Cony(n)ghe(n) <190v> | |
to deyne(n) vp dat dij nicht en schee <?> des nicht | |
en doest als et ghescheen is Nestorine(n) de daer | |
vnd den hillighen dren Conij(n)ghe(n) to mael vn- | |
weert we(re)n vorsmaet vnd ghehat(et) we(n)t de tore(n) | |
god<ü.d..: e>s ouer se qua(m) v(m)me de grote vnd wanck | |
licheit dese hebbe(n) gehat Daer v(m)me sij(n)t se | |
bedroeuet aller ere(n) vnd godes vnd sowe(n) weer- | |
den in den lesten ordel to d(er) lucht(er) ha(n)t ghesat | |
mit den vordomede(n) daer god voer sij Mer dar | |
du gode beuellich weerd<ü.d.Z.: e>s vnd den dren Conij(n) | |
ghen de daer leiff sijnt vnd vijt vorkore(n) i(n) al | |
ertrike vnd dat du mit de guden vnd heer | |
like(n) volke(n) Nubiam weerds v(er)haeuett vp dat | |
du i(n) den leste(n) daghe als got sal come(n) to ordel | |
alzo als du ny bist sund(er)linghe weert vnd dij | |
ere gheschuet alzo motes tu dan mit de(n) edele(n) | |
hillighe(n) dren Conij(n)ghen to der Recht(er)hant des | |
ewighe(n) <gestr.: Schaft>vaders dese heerlike stat va(n) Coele(n) | |
plach to heijte(n) hijr vormaels Agrippina vnd | |
heit nv daer v(m)me Coelen a colendo deu(m) dat is | |
dat se god leif hadde vnd eenet sick mijt gode <191r> | |
wa(n)t in alle(n) kerke(n) huse(re)n vnd Capellen vnd | |
stede(n) loff vnd ere den hillighe(n) dren Conij(n)ghe(n) | |
waert gesproke(n) va(n) manigher ku(n)ne tunghe(n) | |
vnd boecstaf is gescreue(n) mit kijme(n) vnd sund(er) | |
Ryme(n) in latijne vnd duijtschen | |
DAt cruce god<ü.d.Z.: e>s waert gewunde(n) va(n) su(n)te | |
helene(n) dat was gesocht bo+ue(n) vnd vnd(er) | |
den hillighe(n) dre Cony(n)ghen als ich were(n) v(er)gad(er)de(n) | |
sij daer Consta(n)tinololen sij brachte se dar na dar | |
leghen se mit grot(er) ere(n) als de boeke pleghe(n) | |
to lere(n) Se werden gebracht to Meijlae(n) se | |
deden wund(er) dat laet ick staen drewerff | |
gewunde(n) drewerff vorhaeuen got moet vns al | |
len loenen to Coelen woerde(n) se entlike(n) ge | |
bracht dar toene(n) se oick grote macht er | |
blijue(n) se hebben vorkore(n) dar to sijnt se ge | |
boere(n) And(er)weghe se late(n) waere(n) de stat va(n) | |
Coele(n) moet god beware(n) O selich Coelen du | |
machst wal geloriere(n) wwa(n)t dij de dre Conij(n)ghe | |
aldus sijre(n) mit gestichte vnd mit grote(n) cley | |
noden du werst leif gehat va(n) allen luden <191v> | |
vnd v(m)me d(er) hillighen drier Conij(n)ghe willen | |
boeue(n) alle(n) steden d(er) werlt werst gesocht al | |
tijd vnd alle weghe i(n) billich weir sijn geheert | |
dijn name geijt dur al ertrike durch alle spra- | |
ke durch alle keijserrike vnd Conij(n)grike dur | |
ch alle stede d(er) werlt vnd so du bist meer vor | |
haeue(n) vnd meer ere(n) gheschuet v(m)me d(er) hillighe(n) | |
drier Cony(n)ghe wille(n) vnd d(er) edeler deijnre go | |
des de in di alzo groet sijnt boeue(n) allen steden | |
d(er) werlt alzo vele meer saltu gode dancke(n) vnd | |
den hillighen dren Conij(n)ghen vnd r(e)uere(n)cie | |
doen den edelen deynren v(m)me d(er) hilligher | |
dryer Conij(n)ghe wille(n) wa(n)t du bist sculdich | |
weder v(m)me te doen vp dat du sekerlich mo- | |
ghes sijn in den lesten ordel rede to gheuen | |
van der danckberheit des ewighen godes | |
d(er) hillighen drier Conij(n)ghe vnd d(er) edeler | |
deyner godes dat dij dat moghe bescheen | |
vnd de hillighe(n) drywoldicheit aen to seen <gestr.: v> mit | |
volrekomende salicheit des vorleen vns | |
god al to samen de vader vnd de soene vnd <192r> | |
De Hillighe gheijst A M E N |