Fragment einer Katharinen-Legende nach der Handschrift A3 der Bibliothes des Landeskirchenamtes Bielefeld

<217ra>
¶ Van der hilligen Ju(n)cvrouwen
sunte katherinen volget hir na
Jd was eyn koni(n)g. in deme
lande Cripri. de hete costus.
vnd de was ser rike. alse dat he
alle sine negesten ouer trad. in
rikedome/ vnd(e) he was ey(n) hey-
den. noch wattan. dat he so grot
vnd(e) rike was. Jodoch so was he
alle tijd bedrouet. dat he ouer
dosse grote(n) gude. neyn eruen en
hadde/ Alz id nu quam. na velen
vorganghen tijden/ So vorgadder-
de he. den ganssen rad<ü.d.Z.: e> synes ko-
ni(n)grikes. vnd(e) was se vraghen.
wen he na syne(m) dode beuelen
scholde. dat koni(n)grike. vnd(e) wen
he kesen scolde. vor eyne(n) erue(n).
Alz nu vele siner rede. ere(n) rad.
vnd(e) gutdunke(n). em vor tellet had-
den/ des quam tom lesten ey(n) siner
wysen ridder/ vnd(e) gaff deme ko
ni(n)ghe dessen rad/ dat he eynen
dach satte. vnd(e) dat he al syn
volk. synes koni(n)grikes eschede.
in sine houet stad. tho same(n)de <217rb>
/ Vnd(e) dat se sinen goden. ey(n) her lic-
ke offeringhe offerden. vm ey(n) erue(n)
tho krighen. to syneme ryke/ Also he
nu ghe eschet hadde. al dat volk in
sine houet stad. geheiten. Rodyan off
constancia. vnd(e) dat geschach. an de(m)
verteynden dage. des mandes janu
arn. vnd(e) do boid he ok. dat eyn yu-
welik. na syne(m) state. sik ey(n) offer
mede brechte. alse sick dat temede.
/ He geboid ok by sinen mechtighen
goden. wert dat sake. dat dat yeme(n)t
vorsumede. behaluer de in kranck
heit des dodes lege/ de scholde dat
weten. dat he vallen scholde. in vn-
hulde. des koni(n)ghes. vn(de) ok siner
gode/ Vnd(e) dyt schach. dat se que-
men. vp den gesatede(n) dach. vnd(e)
de koni(n)gk hadde syne koni(n)ghes
kleder an. vnd(e) gaff deme volke
eyn teken. dat se sweghen. vnd(e) he
spark do tho en al sus/ Neynes
dinghes begerlicheit. edder beho-
uicheit. heuet vns hir tho gedwu(n)-
gen. anders. dan dat wy solke(n) her
like offeringhe don. sullen vnsen
goden. vp dat se vorseyn. eyne(n)
eruen. vnd(e) hir v(m)me. so wil wy to
samede eyn herlike offeringe don.
/ vnd(e) also led he maken. eyn sule.
in synes godes namen/ vnd(e) led de
vp richten. vnd(e) bad do al dem volke.
by deme ordel des dodes/ dat se vp
de erde(n) sick streckeden. vnd(e) anbede-
den. vn(de) an repen de hulpe. der
mechtighen goden/ vnd(e) helden dat
eyne ganse weken/ vnd(e) he boed/ dat.
se al dage. scholde(n) drie anbedende
gode/ altho hant dede dat volk dem
alzo/ alz de koni(n)ck geboid/ Als nu
de daghe vor ganghen were(n). do gink
ey(n) yuwelick weder tho hus/ wente
alle de gode der heiden dat synt
duuels/ vnd(e) konet nemande hel-
pen. off syn beger voruullen/ vnd(e) <217va>
de koni(n)gy(n)ne bleff vnuruchtbar. Jn
den tijden. was in greken eyn as
tologus. syn name hete alfo(n)ci(us)
vnd(e) de wart geladen. van deme
koni(n)ghe/ vnd(e) de quam tho hantes
na deme koni(n)ghe. nd(e) art myt
groter eren. van dem koni(n)ghe ent-
fangen/ vnd(e) wart tho der koni(n)gy(n)-
nen gebracht/ Als nu somelike
dage vorgangen weren. so dede
de koni(n)g witlick alfo(n)cio. syn he-
melicheit. vn(de) openbarede eme
syn beger/ vn(de) vortalde em de
sake/ war v(m)me he em hedde boden
gesant/ do antworde alfo(n)cius dem
koni(n)ghe. vnd(e) sprak/ de lop der ho
gesten nature. de hefft sik geweg-
gert tho wesen. eyn sake. dusser
vnurachtbarheit Men ick meyne.
dat dyt gescheen sy. van vorsich
ticheit eynes groten godes. vnde
de en vorlent dat yu nicht/ em<ü.d.Z.: e> en
sche dan. eyn durbar edel offer/ do
antworde de koni(n)g. du salt dat we-
ten/ dat wy ouer langen tijden/ al
gedan hebben/ ey(n) schone offer/ men
yodoch en schach vns nicht. na
vnsen beghere/ Alfo(n)cius antwor-
de deme koni(n)ghe/ wente wy weten.
. dat der gode neyn tal en is. vnd(e)
dat de eyne vor dem andere(n). hefft
macht. vn(de) herscop/ hir v(m)me/ so wer-
de na des koni(n)ghes willen. ey(n) belde
gemaket. van vter kore(n) luter<ü.d.Z.: ren> gol-
de/ vnd(e) wan dat bereyt is. so wer-
de em an lecht/ de namen/ eyn god
aller gode/ do dat de koni(n)ck horde.
do was he tho vrede/ vnd(e) dat bel-
de. wart vullenbracht. na anwy-
singhe/ alfo(n)cij/ vnd(e) wart genomet.
ey(n) god aller gode/ Su. dat hadde
de me(n)sche so vp gesat. men god
hadde dat ouer lanck. andeis ghe-
schicket/ went als dat belde ghe-
goten was/ vnd(e) wart vt der for-
men gehouwe(n) dar dat y(n)ne was <217vb>
geghoten/ do was dat belde. nicht
geschicket. na der meyni(n)ge. vnd(e)
willen/ des meisters/ Sunder id
was geschapen. vn(de) gebeldet. na stalt-
nisse. des gecrusigede(n) salichma-
kers ih(es)u (christ)i/ vnd(e) dat wart do.
ey(n) gerochte ouer all dat lant ma(n)ck
dem volke/ de koni(n)ck. vnd(e) de kony(n)-
gy(n)ne. vnd(e) dat ganse gesinde. des
koni(n)ghes houe. vorwu(n)derden sick
des sere. vnd(e) vruchteden/ Do sege-
de alfonicius/ dyt en is nicht geschen.
van vorsumenisse/ Men id is ghe-
schen. van vorsichticheit. der hoges
ten nature/ Hir v(m)me. jsset da
sodan steltnisse. des beldes. deme
gode aller gode behaget/ So en mis-
haghe se ok sterffliken lude(n) nicht/
/ Tom lesten wart dat belde. van des
koni(n)ges egene(n) handen. myt grot(er)
erwerdicheit. in den tempel gebracht/
/ vnd(e) so drade alz dat belde. in den te(m)pel
gebracht wart/ So vellen all de aff
gode neder. vnd(e) tho breken. alle ga
der/ Hir v(m)me so mach katherina.
mogeliken genomet werden. eyn
gemeyne/ val alz dyt nu gescheen
was. na someliken daghen. so wart
de koni(n)gy(n)ne na vrouwelike<ü.d.Z.: r>/ na-
ture<gestr.: n> vnd(e) wonheit. swangher/
/ vnd(e) alz nu de tijd der gebort. v(m)me
kome(n) was/ so geberede de koni(n)gy(n)ne.
eyn kynt. ey(n) megedekyn/ dat van
wu(n)derliker deger groten schonheit
was/ alz dat nu schach an der sulue(n)
nacht/ So was de koni(n)ck myt alfon-
cio. twe mile van des koni(n)ghes houe.
vp eyne(n) slote. van lusten wegene/ alz
id was. na midder nacht. so stund
alfoncius vp. van de(n) slape/ vn(de) sach
an de sterne(n)/ vnd(e) gink tom deme
koni(n)ge. vnd(e) vorkundigede eme ny-
ge vroude. vnd(e) segede/ eme wer
eyn dochter geboren. welkerer
dochter. de lop des hemels. vnd(e) de <218ra>
natur. .er planeten. gunstafftich
weren/ alz he dat noch sprak/ do
quam ey(n) bode tho deme koni(n)ghe.
vnd(e) vorkundigede eme. de grote(n)
ghaue/ alz de gebort des kindes/
/ Als de(m) koni(n)ck dat horde/ So bleff
he de gansen nacht wakenv vnd(e)
sprak danck. vnd(e) loff/ deme gode
aller gode/ vnd(e) quam drade tho
hus. an syne(n) sael/ vnd(e) dar. na. so
nam he rad. wat name(n) dat se dem
kinde mochten ansetten. edder ghe-
uen/ Alz nu alfonci(us) des kindes
physonomye(n). vnd(e) staltnisse an sach.
So antworde he deme koni(n)ghe.
vnd(e) sprak/ Du heffst bekant. vn(de)
geseyn/ dat so drade/ alz dat bel-
de. des groten godes. wart in den
tempel gebracht/ dat do alle gode
eyne(n) val deden. vnd(e) tho breken/
/ v(m)me der sake wille(n). so neme dat
kynt. eyne(n) name(n)/ vnd(e) werde ge-
heiten katherina/ dat so vel be-
dudet. alz ey(n) gemeyne val/ dat be-
hagede en allen wal/ vnd(e) dat vant
sik ock wal. to dem rade. den se
hadden/ Dar na an dem drudteyn-
den dach/ der gebort. so wart dat
kynt geheiten katherina. na der
heyden sede. vnd(e) wonheit/ katheri-
na wert gesproken. alz ey(n) gemey-
ne val. alz vor gesproken is/ vnd(e)
ok dat hir v(m)me we(n)te alle des du-
uels bouwinge. is gensliken an er
dael geuallen. vnd(e) vorsturet/ we(n)te
tom ersten. is geuallen an er. dat
gebuwete des duuels. alz de homoed.
vor middest er(er) groten otmodich(ei)t
de se hadde/ To deme ande(r)n male
is an er geuallen de begerlicheit.
des vlesches/ vormuddest erer ju(n)c-
ferscop/ de se kusch vnd(e) vmbeulec-
ket bewarde/ To deme derden ma-
le so is an er geuallen/ der werlde
ghiricheit/ wente se vorsmade. all
erdesche dinck/ Offt katherina <218rb>
wert ok genomet/ alzo vele/ alz eyn
kedel/ wente vormiddest ere(n) guden
werken. so makede se eyne keden.
. daz se mede. went an den <gestr.: vp> hemel
vpstech/ welke <gestr.: daz heuet> kede. daz
heuet. veer grad/ alz vnschuldicheit
des werkes/ Reynicheit des herten/
/ Vorsmani(n)ghe der ydelheyt/ Spra-
ke. der warheit/ vnd(e) dosse artikel.
secht de p(ro)phete by ey(n)/ daz he secht.
/ we sal vpstige(n) an den berch des he-
ren/ vnd(e) secht de vnschuldige der
hande. vnd(e) van reynen herten (et cetera).
/ Alz nu katherina. seue(n) iar olt was.
/ do wart se gesat. tor lere. in greken/
to leren de vryen kunste/ do ler-
de se so wal. dat se wart ge nompt.
eyn edel steyn. der greken/ v(m)me
erer kunst willen vnd(e) lere/ Do wart
er vader beseget. vor deme keyser.
maxenxiu(m). dat he was. in vnuru(n)t-
scop. myt deme koni(n)ge van persen/
/ vnd(e) do led en maxe(n)cius ouer sen-
den. in allexandriam/ he en bero-
uede em doch nicht. syner gude.
/ Men dat he en de mu(n)de stoppede.
de en wrogeden/ offte hateden/ vn(de)
dar in allexandria wonede he.
myt der dochter. vnd(e) moder. vn(de)
led katherine(n) vort dan studeren.
phi(losoph)ia. vnd(e) sande se tor schole/ Als
nu de vader dot was/ o was se
erue. des gudes. vnd ok der mo-
der bewaringhe/ vnd(e) se nam so
vter mate sere tho. in de(n) kunsten.
/ also/ dat se alle sterfflike me(n)sche(n).
myt erer kunste ouertrad/ Als
se nu verteyn iar olt was. .nd(e)
ok/ all andere iu(n)cferen. vor mid
dest erer kunst ouer trad/ vnd(e) ok
in schonheit eres lichames. vnd(e)
in rikedome/ So wart se van vele(n)
riken koni(n)ghes sone(n). ghebeden tor
ee wattan dat se ey(n) heyden was/
/ yodoch/ so louede se den goden. dat se
er reynicheit bewaren wolde/ <218va>
vnd(e) wolde neyne(n) man hebben/ Alz se
nu van der moder gebeden wart.
vnd(e) ok van eren anderen vrunde(n).
/ dat se des koni(n)ges son. scholde ne-
men tho der ee. so stund se dar we-
der. myt all erer macht. vnd(e) ant-
worde en aldus. vnd(e) sprak/ als gy
my segget/ dat ik all andere(n) iu(n)c-
feren ouer trede. jn schonheit. jn
rikedome. jn edelheit/ vnd(e) ok
all sterfflike me(n)schen. an den ku(n)ste(n).
/ wyl gy nu yo. dat ik yu bergerte
vulborde. vnd(e) na yuwen wille(n) do/
/ So gaet. vnd(e) kryget eyne(n) bru-
degam. de my gelijck sy. jn all desse(n)
pu(n)cten des gij doch nicht don en
kone(n)/ Hir v(m)me so wil ik myne(n) bru
degam beholden den ik vter koren
hebbe/ Do antworden se. dat se wal
vunden eyne(n) sodanich/ alz des ko-
ni(n)ghes sone/ Men an der wijsheit.
vnd(e) schonheit. en wer he an der
werlt nicht. de er gelikede/ Do
dede de moder katherine(n) wittlick.
dat se kristen wer/ vnd(e) wart sik
dencken. eynes eynsedelinges/ de
by allexandria(m) wonede/ vnd(e) de
vorde ey(n) hillich leue(n)t/ vnd(e) dat was
eyn man. van groter wysheit. vn(de)
houesheit. vnd(e) ok gudes rades/
/ do helt de moder katherinen an.
dat se tho dem godes me(n)sche(n) gyn-
ghe. vnd(e) gebrukede synes rades/
/ De dochter nam myt sick. erbe(r)
heuesche iu(n)cferen. vnd(e) ok de mo-
der. vnd(e) ginghen tho den klusene-
re/ alz nu de moder dem kluse-
ner. den willen erer dochter. vor-
tellet. vnd(e) openbart hadde/ So bad
se ene/ dat he se dar an troste. vn(de)
er rad gheue/ Do dede de hillige
vader. de anderen ju(n)cferen van
sik gan/ vnd(e) de dochter bleff by
eme alleyne/ Do sprak er de hilli
ge vader tho. <gestr.: vn(de)> dor eyn venster.
vnd(e) vragede er/ dochter. is dat also. <218vb>
alz dyn moder seghet/ katherina
antworde eme. vnd(e) sprak. ya. dat
is al war/ do sprak de hillige vad(er)
aldus/ O du er werdige iu(n)cfer. wijs
vnd(e) houesch. den rad gheue ik dy
/ dattu dy betruwest. eyne(n) groten
here(n). vnd(e) dat rade ik dy. v(m)me to
vormyden. vn(de) tho bewaren. grote(n)
schaden. vnd(e) vare. vnd(e) ok picule.
de den vrouwesname(n). vake schen
. de dar sint sunder man. yodoch.
sodane brudegam/ alz du biddest
vnd(e) sochst/ en vindestu in der werlt
nicht/ wente in der ganser werlt.
en is nicht. men eyn/ de de stucke
an sick hebbe/ vnd(e) he is myn vritt
als ik hope/ vnd(e) he is eyn eynge-
boren sone. siner moder/ de alto
vele edeler is. van gebort. wen du
/ vnd(e) ok van herlicheit/ welkes mo
der eyn iu(n)cfrow is/ nd(e) sin vad(er)
en bekande ok ne vrouwen/ vnd(e)
is eyn koni(n)g. boue(n) alle(n) koni(n)ghen/
der erden/ vnd(e) heuet eyne(n) alto
groten denst. von megeden. vnd(e)
knechte(n)/ vnd(e) he is alto vele ede-
ler. vnd(e) riker. dan dyn vader/ we(n)te
sin rikedage sin sunder tal/ vnd(e)
ok sunder ende/ vnd(e) se ne werdet
nu(m)mer vor my(n)ret/ vnd(e) is alto
vele vnsprekeliker schoner. wan du/
/ wente siner schonheit. vor wu(n)dert
sick. su(n)ne. vn(de) mane/ vnd(e) manich-
uoldich is syn kunste/ vnd weten
heit/ alzo/ dat se iu(m)mer mer tho
lere(n) vnd(e) tho begrijpen en is/ wen-
te he hefft an sik all kunste/ vnd(e)
wisheit/ Wente allet dat men kan.
vnd(e) weit/ dat [...]atmen vor myd-
dest eme/ Vnd(e) e[...] deynen ock de
engel des hemels/ vnd(e) se sint
syne(n) gebode(n) vnder danich/ Als
nu de leue iu(n)cfer katherina/ desse
wort horde/ do begunde se sick to
vorwu(n)dere(n) vter mate(n) sere/ vnd(e) <219ra>
[...]