Epistola de vita et passione domini nostri (Edition Hedberg 1954 - seitenweise Zeilenzählung von dort übernommen)

<15r>
d[...]
de[...]
vulh[...]
ende. o[p] [...]
heit sa[l] [...]
myt [...]
cht [...]
beg[...]
sali [...] <15v>
[...] gela-
[...] gir heb-
[...] et vnd
[...] ch ge-
[...] e(n) doet
[...] nen
[...] [r]bede <16r>
vorkrege(n) vnde e(n)tfange(n) dat
ewige gut, dat se yn der ewich(ei)t
besitten vnde gebruken. Der,
welker name noch yn dusser
tijt noch yn ewich(ei)t nu(m)mer sal
werde(n) vorgetten. Se syn natur-
like(n) doet vn(de) ere(n) dode(n) licha-
me(n) geschut mer eere dan den
5leuendigen vorsten dusser werlt.
Dar vt gi wol moge(n) merken, wat
se e(n)tfangen heb(be)n. Mer <16v> nu syn
leder vil me(n)sche(n), de vormiddes
der gnade(n) vnses leyue(n) here(n) Iesu
10(Christi) wislike(n) begi(n)ne(n) vn(de)
saliclike(n), de nicht vulherde(n),
su(n)der seyn weder v(m)me <vnde
enden> beistlick vnde fleislick.
Dusse heb(be)n de(n) name(n), dat se
15leue(n), mer se syn gestlick doet,
wan se al er sundige leuen, dat se
vor hen yn der werlt hadde(n)
gedan, mit vulle(n)ko(m)me(r) bichte
vn(de) myt ware(n) ruwe(n) <17r> afgelacht
20hadde(n) vnd dem hilge(n) geste
syne(n) te(m)pel beret vn(de) en dar
yn entfange(n) hadden vn(de) eyne
vulle(n)komme(n) frontschop mit go-
de, erem brudegam, gemaket had-
25den. Auer leder se vulherde(n)
nicht yn der frontschop. Su(n)der
se vorgette(n) der ersten truwe
vn(de) sey(n) wederv(m)me. Vnd wa(n)
se sick mit de(m) bande der ge-
30lofnisse vorbu(n)den hebben, dat
se mit dem li <17v> ue nicht yn de
vnsaligen werlt en mogen, so gan
se doch mit dem h(er)ten dar yn.
Vn(de) wait en genoichlick dar yn
werde(n) mach, dar lope(n) se na als
v(or)hu(n)gerde me(n)sche(n) na lifliker
spyse. Vn(de) nochta(n)t en wilt se
den namen nicht heb(be)n. Se wille(n)
5sy(n) de se nicht en syn, mer by
eren fruchte(n), beke(n)net me(n) sey.
Vnd dyt is bedroflich vn(de) leder
sere to beklagende. <18r> Wa(n)te er is
also vel in gestliken schyne i(n)
10de(m) orden, vn(de) dar vt se vnge-
prouet vn(de) vnbeka(n)t yn sick
selue(n) bliue(n). Vn(de) gar swar ist,
op de(r) me(n)sche(n) ordel to trachte(n)
vn(de) reste(n), dat bedreichlich is.
15Dar op geschreue(n) steit: "Wert,
dat wi vns selue(n) ortelde(n), wi
worde(n) nicht geordelt." Dusse
vnbeka(n)theit mach me(n) merke(n)
vt eren seden, vt idelen, <18v> sme-
20lichen worden, dar noch gest noch
leue(n) y(n)ne ludet. "Se en syn ok
kalt noch heet, sunder wlack: so
werde(n) se vt de(m) munde Godes
gespiget." Vn(de) dan begi(n)ne(n) se
25to lopen na wollust der nature(n),
de vleslike lust mede to vorfulle(n).
War vm dat de gude wille vn(de)
dey ernst vn(de) de axnt <sic> voraldet
is. Vn(de) des stryt se vordreite(n)
aller gestlike(n) oui(n)ge(n). Vnd wa(n)
se yn sick nicht en sma <19r> ke(n), so
ordele(n) se al, dat en nicht gelick
5en is vn(de) twi(n)ge(n) ok de(n) dach
vn(de) de nacht hen to bre(n)ge(n)
myt al dem, dar der nature(n) mede
gehulpe(n) is: In etten, i(n) drynke(n),
i(n) slape(n), i(n) lache(n), yn spotte(n),
10i(n) clappe(n). In to same(n) spreken,
dar sey syn, dar meldet de tu(n)ge
des dat herte vul is. Vn(de) wa(n) se
ere(n) wille(n) nicht moge(n) doen of
hore(n), ader dat me(n) icht va(n) en
15wil heb(be)n, dat en <19v> nicht to
wille(n) is, so doi(n) se vtwendich
<wat se ouen>, also se allene syn.
So syn se vngehorsa(m) vn(de) vnsel-
lich, smelick vn(de) v(n)werdich,
20vnfredesam vn(de) vnlidesam, vnse-
dich va(n) seden, gerne yn der
lucht vn(de) noide yn der eynich(ei)t.
Gerne hore(n) vn(de) vorne(m)me(n) se
van dem state der werlt. In er
25eynicheit ledich vn(de) v(n)nutte va(n)
gestliker oui(n)ge. Vn(de) alsus be-
ku(m)mere(n) se de natu <20r> re mit erer
gestlicheit, dar se de tijt mede
to bre(n)ge(n) sunder nuttich(ei)t. In
30eren getiden va(n) by(n)ne(n) myt
beistliker idelheit der werlt, da(n)
de munt vtwe(n)nich myt lesen, nu
dit nu dat, nu hir nu dar, va(n)
de(m)me, wa(n) dat geschey(n) is,
5ader dar se nu iege(n)wordich mede
beku(m)mert syn, dat dar nu(m)mer
geschut: Vlitich to de(m) dissche,
trach to de(m) gebede, be <20v> reyt to
torne vn(de) to murmurere(n), wa(n)
10en ichtes wat ette(n)s of drinkens
na eren luste(n) enbrecket, ader
ey(n)s anderen dy(n)ges, des se bo-
geren.
Leyue(n) sustere, hir vm boger
15ik, dat gi iu hoiden. Vn(de) wa(n) gi
iu yn ey(n) va(n) dussen pu(n)te(n)
schuldich wette(n), so latet dat iu
va(n) h(er)ten leit sy(n) vnde arbedet
iu to bettere(n) vn(de) dat doit mit
20werke(n)! Ma(n)nich gut me(n)sche
entgeit sick dic <21r> ke sere yn dussen
pu(n)te(n), auer se volge(n), Dauid
vn(de) sprecke(n) mit herte(n): "Pec-
caui": Ick heb ghesu(n)diget!, vn(de)
25en dat leit is vnd dat doi(n) mit
ware(n) bettery(n)ge. Mer de vor-
hardeden vn(de) vnuolherdede(n)
mensche(n), da(r) wenich hoppe(n) an
is, vn(de) de selden to he(r)te(n) kome(n),
de volgen Saul, de syn bosheit to
entschuldige(n) vn(de) de nicht be-
5ke(n)ne(n) of bettere(n) willen.
Hir syt vor gewar <2lv> det vn(de)
hoidet iu, leiuen sustere! Vn(de)
wittet, wa(r) got nicht betrachtet
wert, dar moit dit va(n) noit syn!
10Wa(n)te de nature vn(de) des me(n)-
schen h(er)te moit io syn beku(m)-
mert, et sy ey(n) of dat ander. Vnd
war sey vart to ko(m)men, de tho
dusser vnachtsemh(ei)t ko(m)me(n), wu
15iemerlick vn(de) wu beistlick dey
duuel mit en spelet vn(de) se mit
dem duuel, want se nicht from-
like(n) <22r> arbede(n), sick selue(n) tho
beke(n)ne(n) vn(de) er gebrecke(n) to
20ouerwi(n)nen vn(de) dat hilge leue(n)
vnses heren Iesu (Christi) to oue(n)
vn(de) dat na ere(m) vo(r)moge na to
volge(n). Des gu(n)ne iu de sote here
nu(m)mer to beke(n)ne(n) of to be-
25uynde(n)!
Vp dat gi, leiue(n) sustere, be-
hodet moge(n) werde(n) vn(de) tho
ne(m)me(n) yn dogede(n) vnd vulher-
de(n) selichlik yn dem hilgen state,
den <22v> gi a(n)geno(m)me(n) heb(be)n, so
wittet, dat gi iu vulle(n)ko(m)me(n)
schede(n) mote(n) va(n) alle(n) saken,
5de iu hir tho bri(n)ge(n) moge(n), vn(de)
va(n) allen me(n)schen, de iu des
gelike(n) exempel geue(n) moge(n),
vnd iu alsus ouen yn de(m) leue(n)
vnses here(n) vn(de) i(n) de(n) pu(n)ten
10de hir na volge(n), bit dat gi sunder
middel gelert werde(n) va(n) dem
geste der warh(ei)t, dey iu de(n)
hemelike(n) wille(n) <23r> der warheit
wise(n) sal vnses leue(n) heren Ihesu
15(Christi) ist dat gi ernstlike(n) yn
dusse(n) vulh(er)de(n). Dyt leue(n),
sustere, dat he vns vorgega(n)ge(n)
heft, is eyn fo(n)tey(n) vn(de) ey(n)
exe(m)pel all(er) dogede(n) vn(de) aller
20hillich(ei)t, war mede me(n) alder
erst to alle(n) dogede(n) ko(m)met,
su(n)der wilke wi tho ware(n) doge-
de(n) nicht ko(m)me(n) mogen of to
siner leifte. Vn(de) wa(n)t dan be-
25ke(n)tnisse vn(de) oui(n)ge dey leyue
maket, so ist noit, <23v> dat me(n) dat
oue, sal men dat ke(n)ne(n). Vn(de)
wa(n) men dat mit steder ouy(n)ge
vor ogen heft vn(de) yn de(m) herte
30dreget, so ko(m)met de me(n)sche
mit beke(n)tnisse to siner leifte, dar
se is al wol a(n)gelege(n). Vm dit to
beleyue(n) vnd vullenko(m)lick na
to volge(n), ist alle di(n)ck geordinert
i(n) der hilgen kerke(n) vn(de) al
dinck geschreue(n). Vnde wey dit
v(or)sumet, hedde he vn(de) wiste
5al de schrift, de ye gesat of ge-
schreue(n) <24r> is, des en were em
nicht genoch. Hir vm schicket
iu dar yn to oue(n) vn(de) syne werke
vor oge(n) to heb(be)n vn(de) em to
10gelike(n): In warer leyue, i(n) otmo-
dich(ei)t, i(n) sedich(ei)t, i(n) gedul-
dich(ei)t, i(n) lidesamh(ei)t, i(n) vor-
smah(ei)t aller tijtlike(n) dy(n)ge, i(n)
sterue(n) iuwer nature(n). Also iu
15h(er)te opue(r)t heue(n) to gode!
Wa(n)t hey is de wech, de to al
dussen vorgeschreue(n) dogede(n) lei-
det. Vnd sunder <24v> dusse dogede
en mach me(n) nu(m)mermer to em
20reke(n) vn(de) ko(m)men.
Vn(de) leue(n) sustere, al ist dat
y iu vindet volhertet, dat gi iu
nature dar to gebrocke(n) heb(be)n,
dar vm hoppet vn(de) latet nicht
af! Twi(n)get iu vaste vort vn(de)
bogert sine hulpe! Su(n)der syne
hulpe gy nicht en v(or)moget. Ick
segge iu vn(de) loue iu bi der truwe
5vnses here(n), ist dat gi iu eyne
kor <25r> te tijt lidet vn(de) vulherdet,
dat iu dyt vn(de) vil mer, dan me(n)
iu schriue(n) mach, also kreftlike(n)
vn(de) gerastlike(n) anevalle(n) sal,
10also wert dat gi des ledich sta(n)
wolde(n), gi en solde(n)s nicht ko(n)-
ne(n) ader moge(n).
To de(m) erste(n) boger ik vn(de)
bidde iu, dat ghi des morge(n)s of
15des nachtes, wa(n) gi erst opstat
alle v(n)nutte gedanke(n) achter
rugge sette(n) vn(de) <25v> vnsen leue(n)
here(n) vor oge(n) ne(m)met! Vnd
wilt en y(n)nichlike(n) vn(de) andecht-
20like(n) bidde(n) mit luder ste(m)me
vtwe(n)diges mu(n)des, vp dat gi
des to better vn(de) mer beweget
werden, dat iu herte mit gode
erst beku(m)mert sy vn(de) stede yn
25guden gedanke(n) bliue(n) moge.
Ach vnd wee, my arme(n) sundigen
knechte ouer dit pu(n)t, dat ik so
iemerlick to rette(n) sta vn(de) <26r>
vtgerecket werde i(n) dusser tijt,
dat ik my neuwe hore selue(n)
rope(n)!
Sunder gi, leyue(n) sustere, mi
gebede(n) heb(be)n, dat ik iu wat
regeri(n)ge wise va(n) guder oui(n)ge,
so schriue ik iu, dat my de hilge
5geouede mensche gelate(n) heft,
nicht dat ik dat vorsocht hebbe.
Wa(n)te solde gi a(n)ders nicht heb-
(be)n, da(n) dat ik iu beuole, so worde
gi nicht gelert, wa(n)t my(n) ouy(n)ge
10noch leder kley(n) <26v> ist ader nicht.
Wa(n)te also la(n)ge als myne beist-
like sy(n)ne nicht ghebu(n)den en
werden op de(n) stal myns h(er)ten,
so en sulle(n) se nicht mesten yn
15vetticheit des vleisches <sic - Hedberg 1954 korrigiert nach HS Krakau, Bibl. Jagiellonska, Berol. mgq 1086 - früher Staatsbibliothek Berlin: gestes>. Also la(n)ge
als ik yn Egipte(n) wo(n)ne, werde
ik geplaget va(n) den vleygen.
Bidde(n)t den here(n), dat he my(n)
herte entfencklick make synes
20i(n)sprecke(n)s, op dat ik iu moge
schriuen vn(de) lere(n) vt eyne(m)
vulle(n) <27r> ko(m)men h(er)te(n).
Su(n)der wa(n)te ik iu dat leue(n)
vnses here(n) vor sere gelouet hebbe
25to oue(n)de, vn(de) de tijt kort is
mit iu vm anders arbedes wille(n),
so sol gi vynde(n) yn dussem bo-
kelke(n) to eyne(m) itlike(n) dage drey
pu(n)te. Dat erste: va(n) dem begy(n)
des leue(n)s vnses here(n). Dat ander:
va(n) de(m) ende sines leuens, dat
is sines lide(n)s. Dat derde: va(n)
5dem to kere(n), wu gy iu solt
to ke <27v> ren, to sine(n) hilge(n). Alsus
werde(n) iu alle dage drey gerichte
vor gerichtet, als me(n) kra(n)ken
pleget. Of gi dat eyne nicht
10vordauwe(n) ko(n)t, so smaket dat
ander of dat derde, op dat gi
nicht vngespiset en bliue(n) van
der ware(n) spise der zele des hil-
ge(n) leue(n)s vnses here(n) Iesu
15(Christi) dat hey selue(n) is.
Des ma(n)dages
Vort, leue(n) sustere, wilt des
ma(n)dag(es) als gi des best tijt
heb <28r> bet, dar na als gi syn opge-
20stan, dusse drey pu(n)te vor oge(n)
ne(m)men als gi y(n)nichlikest ko(n)t!
Dey erste pu(n)t is, dat iu got
geschape(n) heft na sine(m) hilge(n)
belde, i(n)wendich vnd redelich
25boue(n) al andere(n) creature(n)
gelick de(n) engele(n); Vn(de) dat he
iu vif synne vn(de) vorste(n)tnisse
gegeuen heuet to synem ewige(n)
gude, dat he selue(n) is, des eweli-
30ke(n) to gebruke(n); Vnd sick vnd
syn <28v> ewige rike mit de(n) gude(n)
engele(n) vn(de) mit al synen hilge(n)
i(n) ewich(ei)t to besitten, ist dat gi
syne gebode holden, als gi gelouet
heb(be)n.
5Vort mer, de hemel vn(de) erde(n)
vn(de) al dat dar y(n)ne is, vm
iuwe(n) wille(n) geschape(n) heft to
iuwe(m) deynst vn(de) nutte, als
su(n)ne(n), mane(n), sterne(n), dach
10vn(de) nacht, water vn(de) lucht,
vogele vn(de) vissche, bestien <29r> vn(de)
alle gedeerte(n) <in HS: zweites e übergesetzt ergänzt>, blome(n) vnd krut,
vn(de) al ander fruchte, golt, siluer
vn(de) kortlick al ander di(n)ge, de
15vnder dem hemel syn vn(de) yn der
erde(n), de vm ma(n)nichuoldich(ei)t
wille(n) vntellick vn(de) vnspreck-
lick syn. Hir vm gi mit da(n)ck-
berh(ei)t lude rope(n) moge(n): "Ick wil
20den here(n) benedie(n) yn aller tijt!"
De a(n)der punt ist dat erste
va(n) de(m) be <29v> gin sines leue(n)s, dat
gi ouerdenke(n) solt vn(de) dat ent-
fangen, wu de vngeschape(n) ewige
25warh(ei)t, de almechtige gotheit,
de hemel vnd erden nicht be-
gripe(n) en ko(n)de(n), vleisch vnd
bloet entfenck van der hilgen
maget Marie(n) vn(de) wu oitmode-
30like(n) dat se a(n)tworde, wu v(n)uer-
heue(n) se eres selue(n) blef, also
beka(n)te se vn(de) gelouede wol dat
grote wu(n)der, dat got myt er <30r>
dede, dat se ere(n) schepper vn(de)
5ere(n) got e(n)tfange(n) hadde vn(de)
den dragen solde vn(de) syn moder
syn solde vn(de) iu(n)fer bliue(n). Vn(de)
sing(et) mit loue: Aue Maria.
Dat derde pu(n)t is dat erste
10va(n) dem begi(n) sines lide(n)s <in HS: a.r.R. nachgetragen> dat gi
ouerdenke(n) solt, vn(de) is dat leste
aue(n)t ette(n), dat vnse leyue here
dede myt syne(n) iu(n)geren. Wu
oitmodeliken hey en ere voite
15wosch vn(de) dar na makede vn(de)
gaf dat hilge sacrame(n)te to eynem
sunderlike(n) <30v> testame(n)te syne(n)
iu(n)gere(n), vnd syn hilge bloet to
dri(n)ken i(n) syne gedechtnisse.
20Dar na, wu he se trostede vn(de)
lerde mit syne(n) hilge(n) warde(n),
vul aller leyfte. Hir solt gi va(n) su(m)-
mige <sic; Hedberg 1954 korrigiert in su(m)mige va(n)> den leiueste(n) worden
vor ne(m)men va(n) dem aue(n)t ette(n),
25op dat gi mit herte(n) begripen
moge(n), vt wat groter leifte he de
w(er)tschop bewiste. Also dit wort
vn(de) des geliken: "Mit begerten
heb ik <31r> begert dit osterla(m) myt
iu to ette(n)." Ite(m): "In dem solle(n)
alle me(n)sche beke(n)ne(n) dat gi
myne iu(n)geren syn, is dat gi iu
vuder ey(n) ander leif hebbet."
5Ite(m): "De werlt wert sick voruro-
ue(n) vnd gi werdet iu bedroue(n)."
Ite(m): "Ick en wil iu nicht vorlate(n).
luwe bedrouicheit sal werden ge-
wandelt yn ey(n) froude." Dusse
10wo(r)de sol gi mit al iuwe(n) kreften
vorstan, brecke(n) vn(de) kowen
vn(de) mit <3lv> grote(n) suchte(n) merke(n),
wu vngelick gi e(m)me syt. Mer-
ket vort syne bedynge vn(de) de
15vorlatenh(ei)t synes selue(n) vnder
dem wille(n) syns hemelsche(n) va-
ders bit yn de(n) bittere(n) doet,
vnd des blodige(n) swetes, den he
va(n) anxte des dodes swetede, de
20em anstont to lidende! Vallet nu
neder to der erden vn(de) ropet mit
luder ste(m)me des herte(n) mit
schriende(n) ogen vn(de) mit ghe-
wro(n)gende(n) hande(n): "O, be <32r> tru-
25wede here, wat sal ik dy geuen
vor al dat du my gegeue(n) heuest?
Ick wil an ne(m)me(n) den kelck
der salicheit."
Vp den selue(n) ma(n)dach wilt
30vor <in HS: übergesetzt ergänzt> oge(n) ne(m)me(n) alle de hilgen
engele, ere stede berne(n)de leifte
to gode vn(de) ere grote wu(n)der-
like reynich(ei)t! Vnd biddet se
vm hulpe vn(de) hoide, wa(n)t dar
to syn se geordinert va(n) gode!
Keret iu mit groter erwerdicheit
to en, wit <32v> tende dat se to alle(n)
5tide(n) vnd yn alle(n) stede(n) iu an-
sey(n) vn(de) bi iu syn vnd dat en al
iu werke oppenbar syn!
Des dy(n)sdages
DEs dy(n)stages wilt ouerdenken
10voruolgende vt de(m) erste(n) pu(n)cte
va(n) de(m) ma(n)dage!
To dem ersten, dat got de(n)
hemel vnd erden vn(de) al dat
dar i(n)ne is, engele vn(de) alle crea-
15turen va(n) nichte gescape(n) heuet
vnd yn eren wesen heldet, <33r> vnd
vm iuwe(n) willen mensche is wor-
de(n), ia, de armeste, de vorsmades-
te, de ye gebore(n) wort va(n) moder
20liue. Ouerde(n)ket, sustere, wu dat
hilge sote ki(n)delin yn kleine, arme
doike wort gewu(n)den, in de krub-
be(n) wort gelacht, vn(de) wu den
h(er)den va(n) den engele(n) wort
25gebodeschopt, vnde wu se mit
yli(n)ge queme(n) to Bethleem vnd <33v>
getuchnis va(n) em geue(n), dat he
were ey(n) behalder vn(de) salich-
mecker der werlt! Nu vpheuet iu
30ste(m)me mit loue vn(de) si(n)gget mit
de(n) engelen: "Gloria i(n) excelsis
deo!"
Dar na ouerdenket de venck-
nisse vnses here(n), wu sedelike(n).
vn(de) wu gerne dat he sick leit
bi(n)de(n) v(m)me iuwe(n)t willen, de
5hemel vn(de) erden geschap(n) heuet
vn(de) wu he yn syn leiflike ange- <34r>
sichte geslage(n) wort vn(de) vor-
spigget vn(de) va(n) en gestoten vn(de)
getogen vn(de) to der erden gewor-
10pe(n), vn(de) al de nacht wort ge-
piniget vnd gequellet. Vort, wu he
vor Pilatu(m) wort ghebracht vn(de)
en Pilatus to Herodes sante, dey
en vorsmadet vn(de) vorspottet
15weder sante to Pilat(us), gecledet
myt eyne(m) witte(n) clede als eyne(n)
doren!
Vp dussen seluen dach, als <34v> gi
best ko(n)t, so keret iu to alle(n)
20hilge(n) apostele(n) vnses here(n), de
vormiddest erer sunderliken hil-
lich(ei)t forste(n) yn dem ewigen
leue(n) syn vn(de) to dem lesten dage
de werlt mit gode richte(n) sulle(n)!
25Dusse ropet an, dat se den heren
vor iu bidde(n) willen! Vnd of gi
eyne(n) apostel sunderlikes leif heb-
bet, de(n) vormanet also des to
vurichliker, vnd des gelike(n) to
30al <35r> le(n) andere(n) dagen vn(de) an-
dere(n) hilge(n) merteleren, confes-
soren, iu(n)fere(n) vn(de) mo(n)nike(n),
de gi sunderlike(n) vt keyset! De(n)
moge gi beden ey(n) pater n(oste)r!
Des gudenstages
DEs gudenstages denket, wu
he besneden wort des achte(n) da-
ges vn(de) sy(n) hilge bloit also iunck
5vt stortede vor iu vn(de) dat he do
Iesus wortgeheiten! Dussem na-
me(n) bogen ere kney hemelrike,
ertrike vn(de) de gesten der hel <35v> le.
Hir vm wa(n) gi hort lesen of singe(n)
10dussen name(n) Iesus, so boget iu
houede! Wa(n)te yn der kraft des
namens sol gi behalde(n) werde(n)!
Des gelike(n) doit ok, wa(n) gi hore(n)
dusse(n) namen Maria! Vort, solt
15ghi hir oue(n) de pu(n)te des hilge(n)
dages, als gi y(n)nigest ko(n)ne(n)!
Hir na an(n)seyt, wu vnse leue
here Iesus wort e(n)tcledet vn(de)
gebu(n)de(n) an de sule vnd va(n)
20dem <36r> houede bit to de(n) voite(n)
to al dor vorwu(n)det vn(de) tho
rette(n) wort; Vnd syn hilge bloit
also ouerulodelike(n) vt goet, dat
se ere voite dar y(n)ne mochte(n)
25gewasschen heb(be)n, dey en pini-
geden, welleck bloit he va(n) dem
iu(n)ferlike(n) bloide e(n)tfangen had-
de. Vn(de) dat he allene got vn(de)
me(n)sche was, ane sunde vn(de)
30smerte(n) va(n) der reyne(n) maget
Marie(n) gebore(n), de also bitterli-
ke(n) vm iuwen <36v-> wille(n) gepiniget
wolde werden vn(de) gewu(n)det.
Vnd na dusse(m) lide(n) vn(de) na
alle(n) andere(n) pu(n)te(n) des lidens,
5so beclaget sere, dat gi also wey-
nich vm syne(n) wille(n) liden ko(n)t
va(n) al syne(m) liden, op dat syn
dure bloit an iu nicht vorlore(n)
werde!
10Vp dusse(n) dach hebbet ok vor
oge(n) de rechtuerdich(ei)t vn(de) den
geloue(n) der patriarchen vn(de) p(ro)-
phete(n) vn(de) dat grote vorla(n)ge(n),
dat <37r> se na Christum hadde(n)!
15Vnd biddet se, dat se mit ere(m)
gebede bi Christo iu v(or)werue(n)
wille(n) eme na to volgen vn(de) to
vulherden yn gude(n) werke(n) vn(de)
dogeden!
20Vp den do(n)nerstages <sic>
DEs do(n)nerstages denket, als
gi y(n)nigest ko(n)t, wu em de hilgen
drey ko(n)ni(n)ige offerden vnd va(n)
en wort beka(n)t ey(n) war ko(n)-
25ni(n)ck hemelrikes vn(de) ertrikes,
dat se yn ere(m) offer bewisten. <37v>
Merket hir, mit eyne(m) sote(n) y(n)-
nigen h(er)te(n) de(n) grote(n) gelouen,
de(n) se hadde(n), dat se yn der iegen-
wordicheit eyner armen maget
vn(de) ey(n)s alden ma(n)s Ioseps ey(n)
elle(n)dich ky(n)deke(n) sege(n) gewu(n)
5den yn arme doiker vnd nochta(n)t
dat mit groter erwerdicheit an
bedde(n) mit gebogede(n) kneyn! Vnd
dan vort va(n) dusser hochtijt, als
billike eyn sote herte denken sal.
10Hir na denket, wu unse leyue
here <38r> gewu(n)det wort va(n) den
iode(n)! Oek bedenket hertelike(n),
wu gri(m)michlike(n) se em de dor-
ne(n) crone(n) yn syn houet druch-
15te(n) vn(de) wu se vor em kneide(n),
vorspiede(n) vn(de) bespottede(n) vn-
(de) eynen alden vorworpen ma(n)tel
vm syne schuldere(n) in spotte vm
hengen. Och, dochtere van Ie-
20rusale(m), my(n) leue(n) sustere, nu(m)-
mermer sy dusse ersame, gekronde
vorsmade ko(n)ni(n)ck vt <38v> iuwe(n)
herte(n) vn(de) vorgettet aller vals-
che(n) ere vn(de) lust dusser werlt
25v(m)me syne(n) wille(n), de vm iuwe(n)
wille(n) also schentlick wort vor-
smadet! Merket mit herte(n) dat
wart, dat Pilat(us) sprak: "Seyt
eyne(n) me(n)schen!"
Hir na op dussen selue(n) dach
keret iu to alle(n) hilgen mertele-
5re(n), de er bloit so leifliken vm
godes wille(n) vtgegotten heb(be)n
vm dat ewige leue(n)! Ropet se <39r>
an vn(de) biddet se vm geduldicheit
vn(de) vm ouerwy(n)ni(n)ge i(n) alle(n)
10lide(n) vn(de) sunderlick to den hil-
ge(n), dar gi merst y(n)nicheit to
heb(be)n, als vorgesprocke(n) is!
Vp den vridach.
Des vridages anseit, wu he yn
15de(m) te(m)pel syne(m) hemelsche(n)
vader geoffert wort vp den altar
mit de(n) hilge(n) iu(n)ferlike(n) ha(n)de(n)
syner leyue(n) moder vn(de) va(n) er
gelost gelick a(n)dere(n) kynderen;
20Wu en [Simeon vnde] Anna <39v> be-
ka(n)te <sic> vn(de) mit grote(n) begerte(n)
de offerhande dede(n) vn(de) hulpe(n)
vullenbre(n)ge(n). In al dussen pu(n)-
te(n) wort vnse hoppe vn(de) geloue
25sere gesterket.
Dar na wilt mit al iuwe(n) kreften
oue(n), wu iuwe leiflike schepper
vn(de) behelder gegeiselt vn(de) ge-
kronet wort, mit syne(m) cruce
5gelade(n), als ey(n) mordener to sy-
ne(n) doide wort gelet vn(de) op dem
berge Caluarie vor allen menschen
wort e(n)tcledet <40r> vn(de) an dat hil-
ge cruce genegelt vnd vtgerecket
10vnd vorlate(n) va(n) alle(n) me(n)sche(n).
Vnd wu bitterlick he dar ane
starf vm iuwe(n) willen, de vnsterf-
like almechtige here, an we(m)me
dat leue(n) syn leue(n) ope(n)theldet
15vn(de) e(n)tfenget, vn(de) de allene
ey(n) begy(n) vn(de) ende is aller
dynge vn(de) ey(n) sake aller sake,
wes dodes gi ey(n) sake syt! Denket
vnd seyt, wat gi dussem hilge(n) <40v>
20dode schuldich syn, wu vil vnd
williges lidens vn(de) sterue(n)s alle
des dat der nature(n) lustich is,
vn(de) wu vil oitmodicheide(n), ge-
horsamheiden vnd geduldicheide(n)
25wu vil leue vn(de) <gestr.: geduld> williger armoide
vn(de) aller dogede(n) vn(de) vulle(n)-
ko(m)me(n)heide(n)! Vort mer, geden-
ket, wat an dem cruce vnd under
de(m) cruce vn(de) vm dat cruce ge-
30schach! Vnd des ne(m)met nauwe
war mit al iuwe(n) krefte(n), recht of
gi vnder de(m) <41r> cruce gestan vn(de)
alle di(n)ck gesey(n) vnd gehort
hedden! Neyget iu ore(n), vornem-
met wat he ropet: "My(n) suster,
my(n) brut, du heuest gewu(n)det
my(n) h(er)te!" Antwort em mit wa-
5rer begerde: "Tuch my na dy, o
alderschonste vnder de(n) kynderen
der menschen."
Hir na giuet iu to den hilge(n)
confessore(n) vn(de) seyt an eren
10ma(n)nigen groten arbeit, vn(de) wu
vulle(n)co(m)like(n) dat se gode geof-
fert heb(be)n la(n)t lude, fronde vn(de)
mage, <41v> gut vn(de) ere der werlt,
vn(de) alle lust der nature(n) vm
15godes wille(n) achtergelate(n) vnd
yn groter armode em geuolget
syn! Er hilge gebet iu mote vor-
weruen penite(n)cie(n), dey gi an
heb(be)n geno(m)men vm synen wil-
len.
Des saterdages
Des su(n)aue(n)des ouerdenket,
5wu Iesus, de almechtige ko(n)-
ni(n)ck, de alle creature(n) yn eyne(m)
oge(n) blicke hedde moge(n) to nich-
te make(n), yn dusterer nacht yn
Egipte(n) wort <42r> geuort. Vn(de) wu
10in he dar yn groter armode mit
syner leue(n) moder leuede seue(n)
iar yn vro(m)mede(m) lande. Dar he
iu eyn sunderlick exempel yn ge-
geue(n) heuet vnd alle(n) mensche(n),
15als dat men vorkerde me(n)sche(n),
wu vo(r)kert se ok syn, leyuer
geduldelike(n) lide(n) sal da(n) mit
reden ouerwy(n)nen.
Vp dussen dach keret iu ok
20sunderlike(n) to vnser leue(n) frowe(n)
vn(de) ouerdenket er grote iamer,
wu se op dem dage al <42v> lene sta(n)t-
haftich bleif yn dem hilgen gelo-
ue(n)! Vnd dar vm heuet de hilge
25kerke sunderlike(n) op dussen dach
gedechtnis va(n) er al dat iar dor.
Dussen dach wilt ok alto mal mit
er to brengen vn(de) biddet se mit
grote(m) ernste vm reynicheit va(n)
herten vn(de) va(n) licham! Seit ok
an er hilge zedige leuen, vn(de) ne(m)-
met eyn exe(m)pel van er, wante se
5is aller dogeden vn(de) reynicheit
eyn exempel. <43r>
To dussem selue(n) dage wilt ok
vor oge(n) heb(be)n dat leue(n) aller
iu(n)cfrowe(n), de alle lust eres
10licha(m)s vm godes wille(n) ouerge-
geuen vnd er naturen mit peni-
te(n)cien getwu(n)gen heb(be)n vn(de)
dat fur der fleislike(n) lust myt
de(m) fuere der leyue godes geles-
15schet heb(be)n! Dusse wilt to eyne(m)
exempel ne(m)me(n) vn(de) biddet se
vm reynich(ei)t va(n) liue vn(de) va(n)
herte(n) vn(de) er hulpe tho iuwer
kra(n)cheit vn(de) sunderli(n)ges sun-
20der vnder <43v> lait wilt begere(n)!
Des sundages
Des sundages solt gi ouer-
denken, wu oitmodelike(n) dat Ie-
sus, unse leue here, to Ioha(n)nis
25dope qua(m) vn(de) va(n) em gedopet
wolde syn vn(de) wort, de alle de
sunde af gewassche(n) heuet mit
syne(m) hilgen bloide vn(de) allene
sunder su(n)de was gebore(n) vnd
5starf. Vnd wu ok op de tijt de
he(m)mele op ge(n)gen vn(de) de hilge
gest qua(m) als eyn duue vp en
vn(de) de ste(m)me des hemelsche(n)
va <44r> ders wort gehort sprecke(n)de:
10"Dit is my(n) ey(n)geboren son, yn
dem my wolbehaget, en sol gi
horen!"
Hir mede solt gi vort denken
to dusser tijt we(n)de to dem lesten
15aue(n)t etten, dat is syn leue(n).
Dat solt gi va(n) dusser tijt kort-
lick ouer al to samen begripen:
Syne(n) sware(n) arbet yn dem pre-
dike(n); Synes hilge(n) gebedes, dar
20he vake y(n)ne benachtede; Syner
sure(n) voitstappe(n) va(n) lande to
lande; Syne leiflike teke(n) der ley- <44v>
uede, de he den menschen be-
wiste; Syne(n) smertlike(n) hunger;
25Synes schrigens vt grote(m) mede-
lide(n) ouer der me(n)schen blint-
heit; Syne(r) ellende, willige ar-
moide; Sine(r) kulde vnd ma(n)nige
v(n)naturlike hitte; Syner beco-
30ry(n)ge van dem vyande i(n) der
wostenige, dar he vertich dage
vastede vn(de) syne wa(n)deri(n)ge
hadde mit den diren. Dat he op
der erde(n) sleip vn(de) lach. In
dussen vn(de) yn alle(n) andere(n)
pu(n)ten va(n) dussem leuen <45r> vn(de)
va(n) sine(m) hilge(n) liden merket
5vn(de) anseit syne vnbegriplike(n)
grote(n) leifte, de he iu vn(de) alle(n)
mensche(n) dar y(n)ne bewiset he-
uet vn(de) ok sine grote oitmodich(ei)t
vn(de) geduldich(ei)t!
10Hir na wilt ouerde(n)cken de
toko(m)mest vnses here(n), de to
dem iu(n)geste(n) dage alle dode(n)
vorwecke(n) wil; Wu he syne fru(n)-
de vorloste vt der helle; Wu he
15Marie(n) Magdalene(n) vn(de) sine(n)
iu(n)geren sick oppenbarde! Vort,
syne hemeluart vn(de) <45v> de toko(m)-
mest des hilge(n) gestes, war mit
he syne vro(n)de vorfullede, de
20sines beidende were(n) i(n) eynicheit
vn(de) yn de(m) gebede! Hir mit e(n)t-
spri(n)get in iubilacien, begerende
den troster der werlt yn iu si(n)gen-
de: "Veni, sancte spirit(us)!" Dat
25is: kom, hilge gest!
Vp dussen dach giuet iu ok to
alle(n) hilgen, yn dat gemeyne, rich-
tende iu h(er)te opuert begere(n)de
ok hulpe! Merket ok er groten
30leyue, dey se to allen menschen <46r>
hebbe(n) vn(de) dar vt ne(m)met iuwe
getruwe(n) to en vnd soket er hulpe
mit grote(m) ernste! Wa(n)t se to al-
le(n) tiden bereit syn iu to helpen
yn allem liden mit erem gebede!
Vnd is et, dat gi iu alle dage to
5en keret, so sal iuwe begerte to en
wassen vnd iu y(n)nicheit to ne(m)-
me(n) vn(de) gi solt sunderlike ge-
nade dorch er gebet vorkrige(n) van
gode!
10Vort, leue(n) sustere, also dat
ik to ytlike(m) <46v> dage drey pu(n)te
geordine(r)t hebbe, nochta(n)t, is
[et dat] dat eyne iu vor dem
anderen smake(n) <sic> sunderlike(n), vol-
15herdet op de tijt! Wa(n)te dar vm
moit me(n) eynen(m) vngeouede(n) her-
te(n) eyne sunderli(n)ge mate legge(n)
der ouy(n)ge yn twe(n) ader yn dre(n)
pu(n)te(n), vp dat vormiddes lich-
20ticheit vnd unstedicheit to velen
wege(n) nicht geleidet werde, dat
vp eyne(n) nicht stedelick gerasten
ka(n). Vn(de) ok also, als vorge-
sprocke(n) <47r> is, of dat eyne nicht
en lustet dat dat ander ey(n) lust
make. Mer als gi iu also twi(n)get
to oue(n), so solle(n) iu lichte vele
boser begerte to valle(n) vn(de) et
5sal iu swar vn(de) suer werden op
dat erste. Su(n)der latet nicht af!
Ropet yn de(n) he(m)mel v(m)me hul-
pe! Soket, biddet vn(de) kloppet!
Is et dat iu de erde yseren du(n)c-
10ket vn(de) de he(m)mel stele(n) dorch
vnfeulicheit wille(n), nochta(n)t ke-
ret iu nicht to eyne(m) <47v> schedelike(n)
troste ader to v(n)nutte(n) dy(n)gen,
iuwe nature(n) dar mede to e(n)t-
15lade(n)! Vnd also iu du(n)ket dat et
tijt vorlus is vn(de) dat gi dat als
nicht en vordere(n), twi(n)get iu to
de(m) mey(n)sten de stede to behal-
den, dar gi sitten gaet. Vnd wat
20gedanken iu dar yn ko(m)men:
also ik solde dat ader dat doen,
dat were better! Staet io nicht op,
noch en rumet dem duuel de
stede nicht! Richtet iu herte vn(de)
25hende vp yn den he(m) <48r> mel! Staet
vp vn(de) kneit y(n)nichlick vnd
erwecket iuwe nature, biddende
mit de(m) munde, als vorgesacht
is, of gi mit dem herte(n) nicht
30gebidde(n) en ko(n)t!
Vnd io, leyue(n) sustere, hodet
iu vor vnledicheit, als gi hart
vn(de) vnbeuollich bliuen yn de(m)
ghebede vn(de) geyne(n) smack en
vynden vn(de) biddet oitmode-
like(n) den here(n), dat syn wille
geschey <48v> nicht dat iu leif is! Vn(de)
boue(n) al hoidet iu, dat gi gey(n)
5vnredelick werk en doen, war
mede gi iuwe houede to brecken!
De bilde, de gi nicht hebbe(n)
vn(de) der gi e(n)tslagen wilt syn,
de latet gan vn(de) ko(m)me(n) ane
10gewalt! Vnd ist dat et nicht to
werke wil, dat ghi vorsettet, so
ouerdencket de pu(n)te va(n) de(m)
dage, semlick na eyn ander, so
lange bit et better wert! Su(n)der
15yo v(m)me <49r> geyner hardich(ei)t <in HS: Häkchen der Abkürzung vor dem h>
wille(n) ader vnbeuollich(ei)t iuwes
selue(n)s, en settet et nicht alte-
mal hinderwert, sunder biddet
vnsen leue(n) here(n), dat he erfulle
20vn(de) vulle(n)brenge, dat gi ane en
nicht vormog(et)! Vn(de) wettet, dat
lichte eme wol e(n)tfencliker is,
dat gi yn sulker vnbeuoilich(ei)t
doit vn(de) yn solker gedult, is
25dat gi vulherdet vn(de) iu hoiden,
dat gi des geyn sake en sijt
mit eyge(m) ge <49v> brecke(n), dan of gi
grote y(n)nicheit vnd sotich(ei)t iu-
wer oui(n)ge hedden. Wante als
5eyn me(n)sche grote(n) smack yn
syne(m) gebede heuet vn(de) vele
soticheit, so ko(m)met et dieke to
eyne(m) behage(n), vnd he let sick
du(n)ken, dat eme neyma(n)t ghe-
10lick en sy va(n) hillich(ei)t vn(de) dat
got neyma(n)des achte dan syn
allene. Vnd dat is al bedrochnisse
vn(de) bose houerdie. Vnd hir mede <50r>
ko(m)met ey(n) me(n)sche bewile(n)
15to ewige(m) schade(n) vnwittende
vn(de) twellet to male sere van
gode. Vnd vake so let vnse leue
here susdanige me(n)schen vallen
yn grote, sware bekori(n)ge ader
20yn etlike oppenbare sunde, vp
dat se sick selue(n) leren ke(n)e(n)
vnd sick voroitmodige(n). Vn(de) de
gene, de yn groter vnbeuoilich(ei)t <in HS: e oder i über dem o>
bliue(n) ane ere schult, dat is dat
25se des mit geyne(n) gebrecke(n) <50v>
sake en syt, de doen ald(er)mest
nuttes, wa(n) se yn erer geduldic-
h(ei)t ere zele besitten. Vnd se
deyne(n) vnse(m) leue(n) here(n) op er
30egen kost vn(de) se ne(m)men selue(n)
aldermest to, al en geloue(n) se
des nicht.
Vort, leuen sustere, des aue(n)-
des solt gi yo ou(er)denke(n), wu gi
5den vorga(n)gen dach geleuet heb-
ben! Of gi yn wat pu(n)cten ader
yn wat sede(n) iu e(n)tgange(n) hedden
yn worden, yn gedanken, yn v(or)-
sumenisse, yn willen, <51r> yn wer-
10ke(n), dat wilt vnsem leue(n) here(n)
bichten vnd clagen mit ware(n)
ruwe(n) vnd bidde(n) en, dat he syne
arme(n) creature(n) spare(n) wille, de
en also lichtlike(n) vn(de) vake vor-
15torent heb(be)n Des <sic> dages.
Anseyt, wat gi gewest syt, wat
gi syt vn(de) wat gi werden solt
vn(de) war se syn, de do gewest
syn vorste(n), heren, ma(n)ne vn(de)
20frowe(n). War al er lust is vn(de)
wat se yn dusser tijt gelate(n) heb-
ben, er ydelheit, ere <51v> schonheit,
er rickdoem, er iu(n)cheit, ere ma(n)-
nig(er) leye zyri(n)ge vn(de) er korte
25ydelheit, dar se der werlde vn(de)
de(m) duuele mede behagede(n) vn(de)
de fro(n)tschop godes vn(de) al syner
hilgen mede v(or)lore(n) heb(be)n!
Merket ok, wu bose geda(n)ke(n) is
ey(n) vorlus vnd ey(n) vorderue(n)
des ewige(n) leuens! Dit pu(n)ct
beger ik, dat gi dat alle(n) wert-
5liken mensche(n) vor leget, als se
to iu ko(m)me(n), vp dat <52r> iu herte
vn(de) de me(n)schen beweget wer-
den, er ghi ichtes wat anders
mit en sprecken! Mit sulke(n) moit
10me(n) de verkalden herte(n) vorue-
ren vn(de) vorwecke(n), vp dat se
da(n) ernstliker to hore(n), dat me(n)
sey dar na leret;
LEuen sustere, syt sedich van
15begerte(n) <sic> vnd nicht lichtuer-
dich, sunderlich vor wertlike(n)
menschen! Lichtuerdige <gestr.: begerte> geberde
vn(de) vil worde va(n) dy(n)ge(n), dar
geyn nut an <52v> en is, dat stet alle(n)
20menschen ouel. Et het hude des
dages alle gestlike froude vn(de)
vorgettynge, dat altomale sterf-
lick dissolucie vn(de) vnstedicheit
is. Merket de sede(n) vnses heren!
Als iu wertlike menschen vor-
soket, de en latet nicht sprecke(n)
va(n) eren ma(n)ne(n), kynderen ader
kley(n)noden ader va(n) wertlike(m)
5regime(n)t eres huses, vp dat gi
dar vt geyne bilde yn iu tey(n), de
iu hinderen mogen <53r> yn dem ge-
bede. Vn(de) of gi eynige nigge
mere horde(n), der en segg(et) nicht
10na ma(n)ck iuwe(n) susteren, ock
wert, dat se gut sche(n)ne to <gestr.: sch> syn!
Leret des gude(n) swigen, vp dat
gi ander v(n)nutte warde des to
better mogen leren swigen! Wan-
15te de vel warde heb(be)n, de kren-
ke(n) ere zele!
Wat gi begert gedan werden
vor iu seluen ader vor anders ey-
mandes, dat doit biddende mit
20sachte(n) worden spreckende: "Sus-
ter, mochte <53v> gi dat doen vm
godes willen(n)?" vn(de) der geliken.
Neyma(n)de en haldet vt syner
oui(n)ge to sprecken sunder noit,
25vp dat gi gey(n) sake en syn iuwer
beider schade(n)s, den ghi began
mogen;
Leyue(n) sustere, altijt denket
des hilgen wordes, dat Gregori(us)
sprecket: "Den got aldermest leif
heuet, de(n) slut he ok aldermest
5va(n) vtwe(n)digen beku(m)mernissen."
Hir vm en stat neynigerleye wise
na ampten, <54r> noch en begert gey-
ne beuelli(n)ge. Noch en vorgo(n)net
des den ge(n)nen nicht de se heb-
10ben, wert ok dat se gebrecklick
dar y(n)ne weren! Danket vn(de)
louet vnsen leue(n) heren, dat gi
des vorlate(n) moget syn! Wa(n)t et
en is nicht kleyne ander me(n)-
15schen to besorge(n) vn(de) to regeren.
Et is to frochte(n), dat sey weynich
gudes gestes heb(be)n, de dar na
staen. Eyn gut me(n)sche heuet
vake ey(n) toneige(n) hir to, mer sin
20redelich(ei)t weder <54v> steit alsolke(n)
toneigi(n)ge(n) vn(de) vorwy(n)net dat
mit der hulpe godes. Hyr vm
heb(be)t vor oge(n), wu sere de
fru(n)de godes hebbe(n) geschuwet
25dusse dynge, de nochta(n)t wer-
dich dar to weren! Wettet, dat
ma(n)nige(n) guden me(n)sche(n) vil
boses dar va(n) ko(m)met, dat se
to vro to de(n) ampte(n) werden
30gesat vn(de) to vel mit vtwendi-
ge(n) dy(n)gen heb(be)n to doen, er
se dar to dogen vn(de) selue(n) wol
geproiuet werde(n).
Gerne sijt allene, wa(n) et syn <55r>
mach, dat is, ist dat gi dat lide(n)
5vn(de) doen moget.
Syt oppen in der bichte! Vnd
al, dat gi dencket ader don mo-
get dat bose vn(de) to midende is,
des en sche(m)met iu nicht to seg-
10gen yn der bichte! Nicht better
ko(n)t gi den viant ouerwy(n)ne(n)
vn(de) voriage(n), da(n) dat gi al
synen rat melde(n). Bedeckenh(ei)t
vn(de) naturlike sche(m)mede, dar
15me(n) oppen solde syn, heft ma(n)-
nige(n) me(n)sche(n) vorderuet.
Wilt altijt denken, wu de
iegenwordi <55v> ge tijt alderbest be-
stad(et) werde, vn(de) wat de co(n)-
20scie(n)cie vn(de) redelich(ei)t du(n)ket,
dat dat nutteste gedan were, dat
doit! Et wer da(n), dat iu wat sun-
derlike(n) geboden worde, dat doit
also vele des to williger, als gi
25dar to my(n) geneiget to syn, da(n)
dat gi seluen ordele(n) to doen, vp
dat gi iuwen egen wille(n) genslick
lere(n) brecke(n), de eyne(m) gest-
licke(n) me(n)sche(n) alto schedelick
30is vnd gode sere mishaget, de
selue(n) geko(m)men is <56r> nicht dat
he sine(n) wille(n), sunder den willen
sines vaders vulle(n)bre(n)ge(n) wolde:
TWi(n)get alle iu werke to doen,
5dat alle iu herte ledich sy vn(de)
vnuorbildet da(n) vp de ouy(n)ge
des dages dar gi y(n)ne syt! Vnd
wat gi doet, dat doit mit sacht-
modigen vn(de) vredesam herte(n)!
10Vn(de) wa(n) gi vtwe(n)dige werke
doit, et sy buten ader bi(n)ne(n), so
twi(n)get iu herte vake op to richte(n)
vn(de) to gode kere(n), y(n)nichlike(n)
bidde(n)de mit de(m) mu(n)de of mit <56v>
15dem herte(n), dar gi y(n)ne rasten
moge(n) vnd iuwe(n) bosen gedan-
ke(n) mede wederstan, de iu h(er)te
vake beku(m)mere(n) solde(n)! Vnd
doit neyn dinck sunder raet! Ge-
20louet altijt beleuede(n) lude(n) bet-
ter dan iu selue(n)!
Leret ok gutliken spreche(n)
vnder den ge(n)en, dar gi by
sijt yn allen dy(n)gen, de redelick
25syn vn(de) gut. Vnd oitmodigen iu
vnder al iuwe(n) sustere(n) vm sine(n)
willen, de sick vm iuwe(n)t willen
vnder alle(n) me(n)sche(n) ge <57r> drucket
heuet.
30TWi(n)get iu geduldich to liden
yn al dem dat got op iu vorhenget
of dat iu to ko(m)me(n) mach va(n)
den me(n)schen ader van iu selue(n)
ofte yn wat wise iu dat to ko(m)-
met dat bedroflick is! Denket, dat
de ewige vordomenisse moste
geleden syn, wolde et got heb-
5(be)n vn(de) iu doen, dar na gi
vordeynt hedden! Vnd dat ok
vele me(n)schen mer lide(n) da(n) gy.
Wa(n)ner iu du(n)ket, dat iu ey-
ma(n)t to kort doet of <57v> dat gi
10nodo ne(m)me(n), so denket dat
gi vnsem leyue(n) here(n) vnd iu-
we(m) euenen me(n)schen alle dage
tho kort doit! Vnd als iu du(n)ket,
dat iu de me(n)schen nicht ge-
15noichlick syn ader nicht en doen
wat gi van en begert, so denket,
dat gi vake vorsumet vnd latet
vngeda(n), dat iu got gebut! Vnd
denket, dat se mer entschuldi(n)ge
20heb(be)n, dat sey iu nicht genoich-
lik syn dan gi, de nicht vullen-
bre(n)gen noch vorvulle(n) <58r> de ge-
bode godes.
Wan iu eyma(n)des kra(n)ckheit
25vn(de) gebrecklicheit anvechtet,
e(n)tfredet ader vortornet, so wet-
tet, dat gi toha(n)tes mer yn iuwe(r)
bosen bewegi(n)ge misdoet da(n) de,
de iu dunket, dat he iu misdoe!
Vn(de) de(n)ket, dat et iuwer egen
bosh(ei)t is, de iu vorsturet vn(de)
nicht er gebrecke(n)! Vnd dar vm
ouerwi(n)net iuwen torn vn(de) we(n)-
5det vp iu selue(n) vn(de) iu mishagen
va(n) anderen menschen vnd twi(n)-
get iu seluen <58v> erste(n) to helpe(n)
vn(de) dar na iuwe(n) euene(n) cris-
ten! Twi(n)get iu ok to leren vn(de)
10betteren yn allem dat iu yn iu
selue(n) mishaget! Vnd alle dogede,
de gi yn e(m)me seit, gu(n)net eme,
als gi begert, dat se iu des gu(n)-
ne(n) dat iu got doit! Vn(de) also
15erfrowet <in HS: über dem o übergesetztes e> iu dar af, als va(n) iuwes
selues gude! Seit dat belde go-
des vn(de) sine(n) hilge(n) doet vn(de)
syn edel bloit vn (in HS: in yn gebessert> iu selue(n)
yn alle(n) menschen! Wa(n)te
20ey(n) itlick mensche is syn belde <59r>
vn(de) gekoft mit sine(m) dure(n)
dode vn(de) gelost mit sine(m) kost-
liken blode. Vnd se syn eme also
kostlick, als gi sijt;
25Sijt nochtere(n) vn(de) metich yn
etten vn(de) yn drinken vnd sun-
derlinges, als gi des nicht na
iuwe(m) willen heb(be)n! Es sy to wey-
nich ader vnberet, so murmurert
5v(m)mers nicht! Lidet iu gutlike(n)
vn(de) denket ma(n)nigen hu(n)ger
vn(de) gebrecken vnses here(n) vnd
wu vake he magerlike(n) op der
erde(n) yn dem velde aet groue <59v>
10vn(de) vnberedde spise.
Leue(n), leiflike(n) sustere, sit
reyne van herten vnd van ge-
danken! Vnreynicheit is den gu-
de(n) me(n)schen ey(n) gruwelick vy-
15ent. Wan iu bose, vnreyne
gedanken vor ko(m)men, so maket
ey(n) cruce vor iu herte vn(de) leset:
"Aue Maria" vnd seit an de hil-
licheit der moder godes vn(de)
20aller hilge(n) vn(de) dat grote lon der
reynich(ei)t! Wederstaet fromlike(n),
vn(de) de here sal iu helpe(n)! Wa(n)-
te neyma(n)t en wirt ge <60r> cronet dan
de dar erlike(n) stridet!
25Giricheit ader icht to heb(be)n,
des iu nicht noit is, dem wederstat
fromlike(n)! Hebbet altijt vor ogen
ey(n) ewich vnd better gut dan
me(n) hir vorkrige(n) mach! Schu-
30wet ok sere egenschop to hebbe(n)
yn eynigen dingen, ock wu noit-
troftich sey iu sin mogen! Dicke
wile werde(n) de dy(n)ge mit groter
egenschop besetten, de men ge-
5meyne mey(n)t to sin, sunder als
men <60v> se ouergeue(n) moit, so wirt
men des gewar, wu se der ge-
bruket heb(be)n!
Sijt otmodich va(n) herte(n) vn(de)
10va(n) seden! Vn(de) en haldet nicht
to vele va(n) iu selue(n)! Vnd ver-
heuet iu nicht to lichtlick! Ach,
suster, wu sere strafe ik my hir
y(n)ne! Got geue, dat ik nu neyne(n)
15geselle(n) hebbe! Et is dicke alto
vel anders, da(n) wy va(n) vns seluen
meyne(n). Mer wa(n) me(n) vns roret,
so werden wi selue(n) vn(de) ok ander
mensche(n) gewar, <61r> wat wi syn.
20Hebbet iu exempel vor oge(n) als
de oitmodicheit vnses leue(n) heren
vn(de) siner leue(n) moder vn(de) aller
hilge(n)! Seit an, wu otmodich
vn(de) wu arm vn(de) wu versmadet
25se ware(n) vp dusser werlt!
Als gi to dem hilge(n) sacramen-
te gewest sijt, so hodet iu sere
vor velle(n) w(or)den vn(de) va(n) alle(n)
vtwe(n)dyge(n) dingen! Vnd twinget
iu de tijt sunderlike(n) mit guden
gedanke(n) to tobrengen, op dat
gi dem hilgen sacramente syn <61v>
werck nicht bene(m)me(n)! Wante
5gelick als eyn ytlick gut me(n)sche
sunderlike genade e(n)tfenget vn(de)
beuoilet, de sick behoit vn(de)
ouet als he schuldich is, also vor-
hardet ey(n) iglick me(n)sche vnd
10wert gescheden va(n) gode, de sick
vorsumet to ouen ader to gode to
keren. Ick wolde, of et syn mochte,
dat gi na dusser tijt, als gi dusse
oui(n)ge an ne(m)met, dat gi to achte
15dage(n) to dem hilgen sacrame(n)te
moch <62r> te(n) gan mit vulbort iuwer
ouerste(n). Gi sollen wu(n)derlike
genade vorkrigen vn(de) sunder-
like starcheit tege(n) alle bose be-
20kori(n)ge des via(n)des. Vn(de) ik
hoppe, dat et gode ser angeneme
were. Als gi iu der di(n)ge alsus
ledich maket, so sij gi op dem
rechte(n) pade:
25En weigert io iuwen susteren
nicht, wat se va(n) iu begeren, of
gi dat vormoget! Sijt eynen itli-
ke(n) bereit vm godes willen, also
wol <gestr.: als> de(n) <62v> kley(n)sten als de(n) gro-
30teste(n). Vn(de) boue(n) al den kra(n)c-
ke(n) vn(de) dey yn liden vn(de) yn
bedrucke sijt. De en wilt nicht
v(or)sumen to deyne(n)de vnd trost-
lick to syn! Wante dat is vnsem
leuen here(n) angenemer, da(n) of
gi em dat seluen deden.
5Neyne(n) me(n)sche(n), de dar leuet,
vorsmadet noch en v(or)ordelt va(n)
ere(m) state ader leue(n), dat se sin.
[Mer wilt allen menschen], gut
ader bose, [don vnde] begere(n) <in HS: dan en begert - lt. Hedberg wohl Missverständnis einer ndl. Vorlage>
10gelick to geschey(n) als iu selue(n)!
Hebt alle me(n)schen yn erwer-
dich(ei)t, <63r> boue(n) al gestlike men-
sche(n) vn(de) [de] gode <in HS: gude> oppe(n)bar-
lick to horen. Begert va(n) alle(n)
15mensche(n) vngeachtet vn(de) vor-
smaet to sijn! Vn(de) lidet gerne,
dat iu du(n)ket, dat me(n) iu mis-
doet! Vn(de) wilt mit herte(n) vn(de)
mit mu(n)de nicht entschuldige(n)
20vor gode, dat iu gedan wert! Ok <in HS: k übergesetzt ergänzt - weiteres ok am Rand nachgetragen>
biddet sunderlike(n) vor se, de iu
liden an doen! Wa(n) iu eyma(n)t
misdoet ader e(n)turedet, et sij
iuwe schult ad(er) nicht, de(n) biddet
sunder vnder lat vm vorgeuyi(n)ge
vn(de) <in HS: u.d.Z. von späterer Hand (17. Jh.): Maria Kramers> <63v> giuet iu schuldich vnd be-
wiset e(m)me alle oitmodicheit, bit
5dat gi en geuredet heb(be)n! Wan
gy werde(n) berope(n) v(m)me iuwe
gebrecke, so wilt iu oitmodigen
vn(de) schuldich geue(n) ane weder-
sprecke(n)! Vn(de) yn alle(n) di(n)ge(n),
10et sy recht of vnrecht, willet
iuwe(n) egen wille(n) leren brecke(n)!
TWinget iu ser enualdich to
halde(n) vn(de) va(n) den me(n)sche(n)
to scheden! Sok(et) al iuwe(n) trost
15yn gode vn(de) leret eme al iu leet <64r>
clage(n)! Seit an, wat iu beweget
yn alle(n) dingen vn(de) wederstat
fro(m)liken! Voiget iu mit de(n)
herte(n) to gode vn(de) mit gansen
20truwe(n) vn(de) altijt sijt eme danc-
ber yn alle(m) dat iu toko(m)met!
Als gi gaet slape(n), so twi(n)get
iu herte sere to hoiden vor bosen
gedanke(n)! Wa(n)te dan is de na-
25ture dar to alderbereidest vn(de)
geweldigest! Vn(de) vp iuwe(m) bed-
de bede(n)ket wat y(n)niges vn(de) en
spelet mit iu selue(n) nicht, noch
mit <64v> dem duuel, noch mit der
5wollust! Leset eyne(n) salm ader
y(m)n(us), wert dat ghi nicht denke(n)
en ko(n)t, so la(n)ge dat gi entslape(n)!
Hebbet ok grote reuere(n)cien
to vnser leue(n) frowen vnd leret
10se vake an ropen vnd vor oge(n)
to heb(be)n! Se kan bouen al bid-
de(n) vnd genade vorweruen.
Under maltijt wilt iu herte to
de(n) mynste(n) dreywerue ader ver-
15werue to gode kere(n) mit eyner
korte(n) ynnicheit ader gebede; <65r>
Wilt yo ens des dages kort ader
la(n)ck, dar na gi de tijt heb(be)n,
eyne gemeyne bichte sprecke(n)
20vn(de) beke(n)ni(n)ge gode don van
alle iuwe(n) gebrecke(n), dey gi des
dages heb(be)n gedan vn(de) besittet
eyn recht ordel ouer iu selue(n)!
Vn(de) als gi de gebrecke(n) wol
25ouergedacht heb(be)n, so merket
vt wat wortele(n), dat sey gespru-
tet syn! Vnd beclaget se vor
gode vn(de) ropet gewalt ouer iu
selue(n) vn(de) ouer iu viande, de
30iu so iemerliken alle <65v> dage ouer-
wi(n)ne(n)! Vnd eschet got to hulpe,
dat he hulpe geue sine(n) arme(n)
hantwerken! Ouerdenket nauwe,
wu vele dat gi des dages gewu(n)-
5ne(n) heb(be)n ader v(or)loren! Sijt gi
vntruwe gewest ader trach yn
iuwe(m) gebede ader vnlidesam i(n)
iuwer oui(n)ge vormiddes vnledic-
heit, so otmodiget iu vor gode
10vn(de) biddet genade, wa(n)te oitmo-
dicheit is vor gode aldera(n)gene-
mest! Dit leste pu(n)t en vorseit
vn(de) vor <66r> sumet v(m)mer nicht!
Wa(n)te als gi wol wette(n), wu vele
15gi to ne(m)me(n) yn beke(n)tnisse
iuwer gebrecke(n), also vele wasset
gi in der beke(n)tnisse godes. Vnd
beke(n)tnisse der gebrecke(n) maket
de(n) me(n)sche(n) vnwerdich sy(n)s
20selue(n). Vn(de) also vele des to mer
behaget he gode, als he sij <sic>
selue(n) mishaget. Vnd alsus sol
gy mer lere(n) va(n) beuoilen iuwes
seluen, da(n) iu al de boike lere(n)
25mochten <66v> ane vndersoiki(n)ge iu-
wes selue(n)s. Vn(de) als gi iu selue(n)
leret va(n) bi(n)nen ouen vn(de) ke(n)-
ne(n), so solle(n) iu alle schrifte
deyne(n), recht of gi se seluen gesat
30hedde(n) ader dat se van iu allene
gesprocken hedde(n). Hir mede
sol gi eyne starke gedechtnisse
krige(n), na dem dat gi iu sinne
alsus to dusse(r) ynteyn, dat is to
5beke(n)tnisse iuwes selues.
Ick bidde noch iu, leue(n) sustere,
dat gi dat leste yo nicht v(or)-
sume(n) to oue(n): <67r> dat pu(n)ct va(n)
de(m) lide(n) vnses here(n) des dages
10als iu geteke(n)t is. Vn(de) bege(re),
dat gi dat aldermest oue(n) vn(de)
to de(m) h(er)te(n) teyn! Vn(de) als et
iu yo nicht smaken wil, so ne(m)-
met de hu(n)dert artikel, de leset
15bute(n) mu(n)des ader bi(n)nen, als
et iu best dunket, vn(de) smaket
mit herte(n), vp dat gi iu v(or)wecken
moge(n) to medelide(n) vnses heren!
Nicht en achtet, wu vil gi dar
20y(n)ne lesen, mer arbedet vm de(n)
0smack der worde des <67v> artikels!
Leset eyne(n) artikel ader twe, da(n)
doet dat boick to vn(de) denket,
wu grot vordreit vnse sote here
25geleden heuet v(m)me iu snode(n)
vn(de) vorsume(n)de(n) creature(n)! Dar
na seyt vpwert ey(n)worf vn(de)
anderwerf, so dat dat stei(n)nige
herte beweicke! Vnd dat beslutet
mit den y(n)nige(n) collecte(n), dey
dar y(n)ne stan. Vn(de) dat de yn-
halden, dat biddet mit vpgereke-
dem herte(n)! Vn(de) danket gode
5der gracien vn(de) der <68r> genade(n), de
he iu vorle(n)t yn iuwer y(n)nich(ei)t!
Vnd is et dat et <in HS: übergesetzt ergänzt> v(m)mer nicht
en batet, so denket, dat et iuwer
sunde schult sy vn(de) biddet ge-
10nade! Mer, leue(n) sustere, dit
mach sunder altogrote genade
nicht syn, mer su(n)derlike frucht
is dar y(n)ne gelegen, dat gi et
also ouen, al ist dat et iu nichtes
15nicht yn de(m) erste(n) en smaket.
O, leyue(n) sustere, wat is soter,
wat is better, wat is seckerer, wat is
gode <68v> leuer, wat is der enueldigen
duue(n) saliger dan to schule(n) yn
20de(n) holleren des steyns, dat is yn
de(n) wu(n)den unses heren Jesu
(Christi), in welkeren de leue here, iu
leiflike brudegam, gu(n)ne iu nicht
allene degelick y(n)ne to schule(n)
25ader to reste(n), sunder yn der
selue(n) leyue, vormiddes he ge-
wo(n)net vn(de) gestoruen is, gi mo-
te(n) leuende alle dage steruen.
Leyue(n) sustere, al is dat ik iu
30eyne regel ader mer eyn reet- <69r>
schop geteke(n)t hebbe mede to
ko(m)me(n) to eyner hilgen oui(n)ge,
wittet nochta(n)t, dat id alle(n)
me(n)sche(n) nicht gelick en deynet!
Wa(n)te de genade(n) des hilge(n)
gestes syn ma(n)nichuoldich, de
5den me(n)sche(n) gegeuen synt na
erer beque(m)lich(ei)t dem eyne(n)
dit, dem andere(n) dat. So vnse
leue here wel ma(n)niges sy(n)nes
gede(n)cket syn, wante hey grot
10is vn(de) mechtich. Hir v(m)me moit
de me(n)sche ernstlick mit Dauid
ropen vnd merken, war to he <69v>
aldermest geeschet we(r)t vn(de)
synge(n): "Ick sal hore(n), wat myn
15got vn(de) myn here yn my sprec-
ke!" De eyne rastet yn den wun-
den (Christi), dat allerseckerst is.
De ander iubileret vn(de) vnspreck-
liker vroude sick erfrowet in
20sine(n) vnsprecklike(n) wu(n)derwer-
ke(n). Dey derde hoppet allene yn
de(n) tokomende(n) guden godes
vnd yn eynem vorla(n)ge(n) der
hemelsche(n) geselschop. De verde
25heuet syn houet to der <70r> erden
geslagen vn(de) en dor den hemel
nicht an seyn dorch grotheit sy-
ner sunde, schriende vn(de) such-
tende. De vifte bedenket dat
30erschrecklike ordel vn(de) de pyne
der vordomeden menschen vnd
yn dussem vrochten wert gehal-
den yn dem wege der gebode(n)
godes, als men dat schep heldet
myt de(m) roder yn [den wagen].
5Hyr vm, leue(n) sustere, prouet
in yn dussen vorgesprocke(n) pun-
ten <70v> of se iuwe(m) ynsprecken
vn(de) to negi(n)ge(n) deynen moch-
te(n)! Al is de materie ma(n)niger-
10hande, nochta(n)t en ne(m)met an-
ders nicht dan dat iu deyne
aldermest! Vn(de) wat iu yn dussem
entbrecket, dat sal iu de hilge
gest vulle(n)ko(m)meliker leren dan
15iu eymant schriue(n) mach, vp dat
gi eme ey(n) vnbeku(m)mert herte
bereide(n), dar he y(n)ne werken
mach. Des helpe vn(de) <71r> gu(n)ne
vns altosamen de almechtige got!
20AMEN;
<Schreiberwechsel, aber noch 15. Jh.>
Begere ick, leue Sust(er) Elseke, <in HS: schräg am Rand in roter Schrift: merket oder merhet>
vn(de) bidde iu vm godes wille(n)
vn(de) eyne(m) itlike(n), de vt dussem
boke bate vn(de) profijt erkrigen,
25dat gi myner yn iuwer y(n)nicheit
gedechtich syn, vp dat ik dorch
iu y(n)nige gebet v(or)gifnisse mine(r)
su(n)de vn(de) betteri(n)ge mi(n)s le-
ue(n)s vorkrigen moge!
<Schreiberwechsel, aber noch 15. Jh.>
dyt beger ych och <in HS: evtl. auch yck ock> v(m)me des
grote(n) vru(n)des wyllen