Niederdeutsche Apokalypse HS Tf (nach Edition Psilander 1905 und Plate 1991)

<1r>
233[...] wart gh[e]martelet;
do was dat bok gheopen[et].
235De zeuen horne vn(de) dey zeue[n oy]ghen de dar hadde dat lam,
dar an ne twiuuele nyn ma(n),
Dat zint des hilghen gheystes zeuen gaue,
de dar geuen vrede vn(de) ghenade
In den zeuen stu(n)den,
240do dat lam wart ghewnodet.
Nu zole gy hore(n),
wat de zeuen ynghezighele were(n).
Dat irst was de engel dey de bodeschap warf,
dat ander dat gheboren god wart,
245Dat derde dat hey ghedost wart,
dat virde dat hey leyt den dot,
dat vifte dat hey van dem <dem: in HS übergesetzt> dode up stunt;
Dat zeste dat hey tho hemele vuor
tho och zune allen luden;
250Dat zeuende dat hey den hilighe(n) gheyst
weder zande der hilighe(n) cristenheit.
Do de zeuen mist(er)ia ware(n) vuolgha(n),
do waren de ynghezighele op gheda(n).
Do wiste me(n) de(n) vorholene(n) rat ouer al.
255do hof zik in deme hemele eyn michel schal;
Winte got van ertrike
qua(m) tho hemelrike
Mid der menscheit ghevaren.
do vrouuede(n) zik de himelesche schare.
260Vn(de) zunghe(n) mid zoter ste(m)me:
gl(or)ia tibi d(omi)ne; <1v>
Dat spreket: lof zi di here dar v(m)me
dat de tid kome(n) is.
Dat din rat is vuolle(n)[g]han.
265dar vnse vroude bi bestat.
Nuo zal ich uch des manen <a: in HS übergesetzt>,
dat dat bok ghescreue(n) was <was: in HS am Rand nachgetragen; nach Plate von jüngerer Hand> buten vn(de) binne(n).
De vtere scrift betekent de alde(n) .e.,
de <de: in HS am Rand nachgetragen; nach Plate von jüngerer Hand> innere de nighen .e.
270De rechte warheyt [de] in der nige(n) .e. kome(n) zolde,
was in der alden .e. mid den vrone(n) bilde <bilde: in HS korrigiert in bilide; nach Plate von jüngerer Hand> behalde(n),
Alse dar ghe scha,
do moyses den buosch berne(n) za.
De vla(m)me de <de: in HS übergesetzt; nach Plate von jüngerer Hand> eyn schadede eme nicht,
275alzo eyn dede vnser vrowen an warheit nicht,
Dat zey van deme helighen gheiste entfenghe eynt kint,
vn(de) iu(m)mer lutter maghet ginch.
[De] zeue(n) <in HS hier VII übergesetzt; nach Plate von jüngerer Hand> lampe(n) de dar hangenden vor deme throne
vnde brande(n) schone,
280Dat zint des helighe(n) gheystes zeue(n) gaue,
de got gaf alder werlt tho ghenade(n).
Dey bernen alle thid als eyn kersee
in des zelige(n) ma(n)nes herte(n).
De ste(m)me de van deme throne [quamen] iu(m)mer mere,
285dat zint de (pre)dike(re),
De mid werke(n) vn(de) mid lere,
dat wolk manet dat id zik bekere.
Dey blisme <in HS hier übergeschrieben: blyx; nach Plate von jüngerer Hand> dar qua(m) vro vn(de) spade,
dat zint der (pre)dike(re) dade.
<in HS fehlen V. 290-317>
318Nuo zule gi v(or)nemen mer <2r>
1104[...] ghetalt ere clede zint schone
alze twe oleybome.
Ze stan alze twe luocter
vor gode [ium]mer mer.
Eyn is nyn man dey eyn wille schade(n),
dat mach ich iu vor ware zaghen.
1110Dat vuor zal ghan vt ere(n) mu(n)de
vn(de) vervuoren ere viande.
Ze hebbet dey ghewalt. dat ze den hemel flutet.
vn(de) wanne ze willet. dat hey zik vp luket
Ze mughe(n) den noch mere.
1115dat wat(er) an blot kere(n),
alse ere orkinne heuet ghedan.
dat dir van deme afgrunde qua(m) ghan
Vn(de) [h]effet weder ze grote(n) strid
vn(de) nymed eyn beyde(n) dat lif.
1120Zo ligghet ere lichame(n) in den straten;
ze ne dar nymet grauen laten.
Ze zuot dan manich ze de vordes nu eyn za.
also ligghet ze virdenhalue(n) dach dar.
Vn(de) alze dey zint v(or)gha(n),
1125zo zolen zey weder vp stan.
Zo entvrochtet [zik] alle dey zey ligghen zan.
zo kuomet eyn wolke dan
Vn(de) voret ze tho hemel al gherichte.
<in HS fehlt V. 1129>
1130An der zeluen stunt
q(ua)m eyn ertbeuinghe also vnghesunt,
Dat dar af storuen zeue(n) duse(n)t dot.
dey teynde deyl der stat vel dar neder ok. <2v>
De ande(re)n vervnmechtighet worde(n) zere,
1135dat ze loueden vnsen heren.
Dit is dat ande(re) [we],
dat dey arn do zo lude screy.
Dat zal dus irga(n);
dat dat der nuo an stan.
1140Nu vornemet ouer al,
wo men iu dat dude(n) zal
Dat beydehuos dat is dey cristenheyt,
dat altar dey heylighe scrift.
Dey zolen meten de predike(re)
1145mid werken vn(de) mid lere.
Dey vridhof de dar v(m)me gheyt,
dat is de boze diht.
Dey ene wert nicht ghemeten,
went <e: in HS übergesetzt> got heued ere vorghete(n).
1150Dey twe prophete(n) dat is elyas vn(de) enoch:
de doet wnoders ghenoch
In der werlt ende,
alze ze got vt zendet;
Alse gy hebbet wol vorstan.
1155dat dir dat vt em afgrunde qua(m) gheghan,
Dat is endekerst de vnselighe man.
Dey doet eyn manighe not;
tho lesten martelet hey zey dot.
Dat hebbe gy nuo wol verstan,
1160wo id dar na zal gha(n).
Men heft des nicht v(or)daghet;
id is eyn noch vor zaghet.
Dat zeuen dusent van der ertbeuinge zyn <zyn: in HS am Rand nachgetragen; nach Plate von jüngerer Hand> dot,
vn(de) dat dey tende del van der stat vel ok,
1165Dat betekenet dey vnschuldighen luode,
de [...] <3r>
1229[...] dey ertbeuinghe grot,
Dey betekenet manighe not,
dey wi zolen liden dor got,
Er wi dor dey porten ghan
<in HS fehlt V. 1233>
Vn(de) ere wi ete(n) dat hemelesche brot;
1235dat is zin vles vnde zin blot.
Hyr na za ioha(n)nes eyn wnoder grot:
eyn wif an deme heymele stunt.
Ze was mid der zunne(n) ghekleyt schone,
vnder eren voten hadde zey den mane(n).
1240Zey hadde vp eren houede eyne crone(n);
dar inne stonden twelf sterren schone.
Ze zolde grote pine bestan,
eynes kindes an arbeyt ghan.
Do qua(m) eyn grot drake ghegan
1245vn(de) gink vor dey vrowe(n) stan.
Dey drake was stark vn(de) grot;
zeuen houede vn(de) theyn horne hadde hey ok.
Hey to mit zime zaghele van deme hemelrike
den derden del der sterren in ertrike.
1250Hey wolde vorsluken, oft id mochte wesen,
dat kint, alze de vrowe des were ghenesen.
Do dat wif des kindes genas,
al ghenende hey dar tho hant was,
Dey tho deme ou(er)sten throne vuorde(n) dat kint.
1255dey vrowe vlo vn(de) wonede zint <3v>
In eyner groter eynheyt,
hey er god hadde ghereyt.
Dar solde ze wonen i(n)ne
winte an ere(n) ende.
1260Dyt wif dat in deme hemele steyt,
de betekenet al de cristenheyt.
Dey wert ghecleydet myd der waren zunnen,
alse men zey dopet in dem hilighen brunne(n).
Dey mane betekenet de wertliken dinch,
1265de v(or)ginklic zint.
Dey zal de zalighe treden vnder zine vote,
is eme dat hemelrike zote.
Zo is hey ghecleydet mid der zunne(n) herlike
vnde schinet in deme hemelrike.
1270De twelf sterre(n) de in der crone(n) stat.
dey er v(m)me dat houed ghat,
Dat zint de apostole dey mid er[e] lere
hebbet bewanghen dey cristenheyt vnsen heren.
Dat wif dreghet dat kint,
1275zo langhe alse dey guode(n) danke(n) in deme herten zint,
Vn(de) als id wil guoder werke ghenesen,
zo wil dey duouel dar wezen
Vn(de) wil dey werlt vorfluken;
men got let er ghebruke(n)
1280Des liue[s] dat zey vuolle(n) kome:
dat is er leue zonne,
Dey ghevuord w(er)d van ertrike
tho deme hemelrike <4r>
1874[...] zunte iohan,
dat zi eyn salich man,
Dey was in dem daghe
vn(de) zo vele clede(re) haue,
Dat hey zine schemede huode dar,
dat [ze nicht] ne werde openbar.
1880Domes dag kumet alse eyn deyf gevaren;
nyn man kan [zik] vor eme bewaren.
De slepet tho allen stunden,
in den zeue(n) grote(n) zunden,
Kuomet dey dot alse eyn dif hyr eyn binnen,
1885zo zal [hey] des wol werden inne,
Dat hey bet ghewaket hauede,
dey wile dat hey leuede.
Dey waket an gu[den werken],
dat zuole gy wol merken,
1890Dat hey is eyn zelich man;
hey zal dor recht guod lon entfan.
Dey cleyder weret twe dink,
dey beyde [unnutte] zint:
Zey zuolen des mynschen schemede verberghen
1895vn(de) laten ene van vorste nicht vorderuen.
Dey zunde dey wy doyt, dey zint aller meyst schemlik. <dey-schemlik entspricht in Verszählung V. 1897, keine Angaben hierzu in Edition>
Dey zuole wi mid vnser bi[g]het decken alle zamen,
dat wi vns vor gode nicht eyn schamen,
1900Vn(de) zolen vns mid guoden werken cleyden alle daghe,
dat vns dey vorst nicht eyn scade. <4v>
Dat [is] manich pine grot
vn(de) dey ewighe dot.
Deme moghe wi alle entghan,
1905wille wi godes cleyder han.
Do disse plaghen waren kome(n) an de erde(n),
do zolde dey leste in der lost werden.
Na domes daghe is id al ghedan;
zo zolen dey dink wuolle ghan.
1910Zo kumet dey ste(m)me vn(n) dey blisme grot;
dat is iamer vn(de) not.
Dey let deylet zik an dre;
dey doyt der cristenheyt we.
Dey irste deyl dat is dey heydenschap;
1915dey doyt den godes holde(n) grot vnghemak.
Dat ande(re) is dey iudesche dhet;
dey ne schonet dey cristenheyt nicht.
Dat d(er)de zint dey walschen [errere];
de bedrouet dey werld zere.
1920Dit leyt komet van babilonia.
zo kom(et) ere val dar na.
Dey haghel vallet vp zey swar alse eyn bli;
dar is godes wrake by.
Dey engel deden eyn verstan vil wisse
1925der groten heren vordomnisse,
Dey [dey] koni(n)ghe vn(de) dey vorsten mid groter bosheyt hadde(n) v(or)denk(et)
vn(de) in dat afgrunde ghezenket.
Zey red op eme dyre, dat was rot; <5r>
id hadde manighen smelike(n) namen ok.
1930Id hadde zeuen houede vnde theyn horne;
id dede manighen ma(n)ne thorne.
Zey was ghecleydet mid pellen vn(de) mid zamitte rot;
se was mid golde vn(de) ghesteyne gheziret ok.
Zey ret stolteliken ouer al dey lant
1935vnde vorde eynen guoldene nap in der hant.
Ze schenkede vlitliken
den riken vn(de)den armen. <sic>
Dey drank [was] zo eyn honichzem in dem anbeghinne
vn(de) bitter alse eyne galle in deme ende.
1940ze rodede zeluen vn(de) was vordrunken zere
in den blode der mertellere.
Ere name eyn was nicht acter bleuen,
hey was in er vorhoued ghescreuen.
Zey heytid babilon en moder ouerhores
1945vnde wectele alles ou(er) moydes.
Dyt dyr is dey duouel vn(de) endekerst,
dey zeuen houede zin grote m[a]cht vn(de) list.
Dey theyn horne dey dar uppe stat,
is zin manichvalde bose dat,
1950Dar hey godes holden mede steket
vn(de) den ghelouen mede tho breket.
Dey vrowe dey dar ridet up deme dyre, <5v>
dat is dey werld mid ydeler ere.
Dat ze <ze: in HS übergesetzt> ghecleydit is mid manigher hande ghewande.
1955dat is dey ydelcheyt aller hande,
Dar mide [ze] ghecleydet gheyt
luttik id ere vosteyt
Dat dyr dar uppe [ze] ridet, dat zal verwerden
vn(de) ze zal mid eme steruen.
1960Dey guoldine nap vn(de) dey zuote drank,
dat is dey vleyschlike lust vn(de) der naturen dwank.
dar vor zole wi vns hoden iu(m)mer mer,
dat wi dat nicht drinken tho zere.
Wille wi erre zotnisse volghen, <sic>
1965wi drinket den dot ghewisse.
Endekerst des duoueles bode
verkeret zey in godes hat
<in Edition fehlt V. 1968; keine Angabe, ob auch in HS>
mid babilonien zin stat
1970In dat afgrunde;
dat ze [dar sy] zunder ende.
Id zint twe stede in ertrike
mid dede(n) vn(de) mid name(n) vnghelik.
De [eyne] besteyt gode,
1975de ande(re) deme duouele vn(de) zinen boden.
Iherusale(m) betekenet dat hymelrike,
dat beghink god in ertrike,
Vn(de) alle dey dinch
dey zelich zint,
1980Vn(de) al dat vns zal beschen
in der hemelesche(n) stat tho deme ouersten iherusalem
Babilonia [...] <6r>
2037[...] dyre.
Do quam mid groten gri(m)me
van deme throne eyne ste(m)me;
2040Dey ghebot den armen vn(de) den riken,
dat zey gode loueden vlitliken,
Dat des la(m)mes brutlacht was kuome(n);
des zolde hemel vn(de) erde hebben vromen.
Dat lof wart manichuold in den zeluen stunden
2045den dey dar alleluia zunghen,
Dat dar vmme dat god dey rike
dede brutlacht herlike.
Dey bruot was ghecleydit koninclike;
ere cleyder were(n) sne witte.
2050Zey was gheziret mid arabien golde;
er duoghede waren manichuolde.
Dey engel hette ene scriuen,
zey zolden alle wesen vro vn(de) blide,
Den god gheuet zinne vn(de) witte.
2055dat zey des la(m)mes bruotlacht moten besitte(n).
Do ey disse vrouede ghezen hadde alle,
do w(o)lde hey up des engeles vote vallen
Vn(de) wolde en an beden;
des eyn wolde hey eyme nicht stade(n).
2060Hey sprach: Ich kundeghe dir hyr:
ich bym nicht mer dan din broder
Vn(de) alder ghener dey hebbet cristenen namen;
wi zuoln <l: in HS übergesetzt; nach Plate von jüngerer Hand> gode an beden alle zamen. <6v>
Johannes lat id dey nicht zin vnghemach;
2065dy eyn budet ihesus cristus desse bodeschap.
Dey zal duo w(er)like(n)
kundighe(n) ou(er) al ertrike.
Gy hant harde wol v(er)nomen,
dat lam is dey godes zuone.
2070De bruot dat is dey kerstenheyt,
dey heft got vil w(er)t.
Got ere zine hant truwe gaf,
do zuonte gabriel dey bodeschap warf
Vn(de) nam zey tho wiue
2075an ziner moder liue.
Vil lefliken hey to er qua(m),
do de got heyt an zik menschen nature nam.
Zine witten cleyder tho hey ziner bruot an,
do hey ghedoft wart in der iordanen.
2080Dar wart hey reyne vn(de) schone
vn(de) aller vlecke(n) ane.
Ere firode waren grot.
arabien <zweites a: in HS übergesetzt> golt i[s r]ot
Vn(de) betekenet zin hylighe blot.
2085Dar mede fyrede hey dey cristenheyt;
zey was eme leyuer dan zin lif.
Hey led den bittere(n) dot,
dat hey ze ledeghede van der not
Vn(de) brachte zey in zin rike.
2090dat zey waren mit eme ewelike <7r>
Mit deme kinde dat ze van eme hadden ghewuon(n)[e]n;
dey zint [ke]rsten[e] worden in den hylighen brunen.
Desse bruot lacht [sal] also langhe stan;
hi[r] vnder is desse werld verghan.
2095Desse brutlacht vuollen kuomet in den lesten daghen;
dar wi all[e] zint gheladen
Vn(de) zolen bezitten [dey] werschap,
dey vns got beret hat.
Dar z[ul]e wi ewilike raste han.
2100dar pr[o]ue nu mallik an,
Alse men sluten zuole dey [dore],
efte yman <yman: in HS übergesetzt; nach Plate von jüngerer Hand> kome dar vor,
Dat hey nicht be[z]iden sta,
alze dey bruode dar [wil] <in HS hier übergesetztes: wir; nach Plate von jüngerer Hand> in ghan.
2105Svnte ioha(n)nes, <sic>
dey heylighe man,
Za vile van iamere
vn(de) van swere,
Do de duouel vn(de) zine boden zolden tho hande(n) then,
2110dat [v]an babilonien <ba: in HS übergesetzt; nach Plate von jüngerer Hand> zolde gheschen
Van ereme anbeghinne
winte an eren ende.
Nu zeghet hey vns dey vroude vn(de) dey blideschap,
dey hey mit zinen oyghen [z]ach,
2115Dat <dat: in HS übergesetzt; nach Plate von jüngerer Hand> vns van gode zal beschen,
in dem ouersten iherusalem
Za [he] dey heymel porten op[en]stan vil wide <7v>
vn(de) za op eynen bla(n)ken ro[sse] eyne(n) man riden.
Dey was truwe vn(de) waraftlich;
2120eme ne was neyma(n) ghelich.
Hey vacht mit rechte in deme lande
weder sine viande.
Zine oyghe(n) waren eyner vlammen ghelich;
hey droch eyne cronen herlich,
2125Cleyder wyt vn(de) guode;
dey waren ok ghesprenget mit blode.
Hey was herlich vn(de) vrome,
gheheyten godes zoone.
Al hemelesche her volghede eme tho hant;
2130ere ros vn(de) er dyr waren blank.
Hey ret bevore(n) tho allen stunden;
eyn swert scarp ghink vt zinen mu(n)de.
Dat was nicht vor my,
vp zineme cleyde was ghescreuen,
2135Dat hey koni(n)ch bouen allen koni(n)ghen [were]
vn(de) he(re) boue(n) allen heren.
God zeluen betekenet den de dar ret,
dat blanke ros dey cristenheyt,
Dar god zachte uppe ridet,
2140alse hey des zelighe(n) herte bestridet
Zine oyghen zint na eyner vla(m)men ghedan,
winte vnsen danken mit den werke(n) zuot an
Al hemelesche her volgh(et) eme na mit witten cleyden,
dar hey dey [...] <8r> <ab hier neu aufgefundenes und eingefügtes Blatt; nach Edition Plate 1991>
2250den merteleren wert ghelonet
dey anderen zuolen ere lon entfan
alze dusent iar zi(n)t verghan
dat is na des vlesches upstantnisse
zo w(er)t en ghelonet vilghe wisse
2255nuo sal me(n) id nicht vordraghen
men sal iu van twen upstantnissen zaghen
dat zal iu nicht wese(n) leyd
dat gy der weten vnderscheyt
welik man zuonde doyt
2260zin zele moyt wese(n) dot
mid bicht vn(de) mit bote mach hey up stan
wil hey gode wesen vnder dan
zo hat hey vil wisse
der upstantnisse en del
2265de ande(re) w(er)d in den lesten daghen
dar iu ghenoch is af ghezaghet
Hyr na za hey eyne(n) herlike(n) ma(n)
up eyne(n) witte(n) wolke(n) zitte(n)
zin antlitte hemel vn(de) ertrike
2270ze zolden beyde nighe werde(n)
dar za hey manighen doden stan
luttik vn(de) grot ghedan
me opende dar eyn alze dar inne screuen waren
der zelighen(n) name(n)
2275ordelede dar na rechte
na werke(n) allen guode(n) knechten
dat mer dat vn(de) dey helle
ghaue(n) ere doden <8v> [be]delle
dey ordel gemen al na ere(n) werken
2280dat moghe gy wol merken
hemel vn(de) erde(n)
za hey tho michte werden
do dit was gheschen
vn(de) hey dat hemelesche iherusalem
2285za kuome(n) van de(m) hemele als eyn bruot
do sprach eyn ste(m)me ou luot
godes won[i(n)]ghe zal wesen mit den luode(n)
zunder ende tho alle(n) tiden
weninghe iamer st(er)uen vn(de) swere
2290ne komet nicht mere
ich wille himel vn(de) erden nyghe maken
dit zint w(er)like zake
ioha(n)nes dit zalt du nicht vormiden
du zalt id truowelike scriuen
2295do sprach hey eme to
Ego sum alpha et o
ich bin ende v(nde)<in HS: Kürzungszeichen über v, das nach Plate sonst in Tf nicht vorkommt> an beghin
aller guode(n) dinghe
ich wille gheuen den leuendighen brunne(n)
2300dar tho dey ewighen wonne
dey won ne dat is got vnse here
we des ghesmaket den ne dorstet nicht mere
den manslachtighen vn(de) den ou(er)spileren
den vngheloui[gh]en vn(de) den vontruwen vn(de) den loghene[re(n)]
2305vn(de) dey bosheyt driuet
vn(de) dey dor mi ni[cht]