| O myne leve(n) borghere weset eyndrechtich we(n)te der borgh(e)re eyndrechticheyt is d(er) stede beste vasticheit <in HS: Spruchband> | |
| <Ir> | |
| In den Namen godes Amen [...] | |
| <IVra> | |
| Dit is de prologus <in HS: ü.d.Z.> | |
| MEn lest an der ol- | |
| den rethorica tu- | |
| lii . Witlicheyt vn(de) | |
| kundicheyt su(n)der | |
| beschedene redelike wort . | |
| heft den luden vn(de) den steden | |
| clene ghevromet . Mer sco- | |
| ne wort sunder witlicheyt | |
| vn(de) kundicheyt . heft den lude(n) | |
| vn(de) den steden ny ghe vromet . | |
| mer se sin der dicke an gro- | |
| ten schaden vn(de) ku(m)mer ghe | |
| komen . Vnde de lude vnde | |
| stede ne worden er ok ny | |
| ghe beterd . Hir vmme de | |
| sik dar wolden an vliten . | |
| dat se mit schonen worden | |
| de lude vn(de) de stede vor deghe- | |
| dinghen . vn(de) ropen lude . vn(de) | |
| kyven sere . vnde spreken | |
| alle weghe dit is recht . | |
| nochtan dat en recht vnde | |
| redelicheyt vnwitlik vnde | |
| vnkundich is . Desse sint | |
| sik suluen vnnutte vnde sche- | |
| delik erer stad vn(de) eren bor- | |
| gheren . Wente war men | |
| <IVrb> | |
| eres ropendes vnde kyuendes | |
| nicht en wil achten . vn(de) se van | |
| rechte moten laten . dar werd | |
| de sake vorloren . Wente men | |
| lest in cathone . Dat di sulue(n) | |
| vnkundich dat en saltu kun- | |
| dighen luden nicht vor legghen | |
| sint men van kunst mach | |
| kundigher wesen dan van ghe | |
| velle . Men lest ok in Aristo- | |
| tiles boken . Vnrecht dat is | |
| vndreghelich . Hir vmme vor | |
| stort id sik suluen . De sik auer | |
| dar an konden ghevliten . dat | |
| en recht vn(de) redelike dyng | |
| mochten witlik werden vnde | |
| kundich . vnde se dat mit be | |
| schedenen redeliken worden . | |
| kvnden vor brynghen dar se | |
| de lude vnde stede me de vor | |
| deghedingheden to eren | |
| vnde to rechte . vnde deden | |
| dat alle weghe na erer macht | |
| vnde na erer wyst . mit goden | |
| truwen desse duchten my syn | |
| gode lude vnde vruntlik erer | |
| stad vnde eren borgheren . | |
| <IVva> | |
| Nu lest men ok in ar(istote)les <in HS: les übergesetzt ergänzt> . | |
| boken . de erst de stede an | |
| satte vn(de) vorsatede . de heft | |
| ghe wesen der grotesten | |
| goden dyng eyn sake . sint | |
| in den steden de lude sik mo- | |
| ghen mit vrede mit ghe- | |
| naden ghe neren mit eren | |
| arbeyde . vn(de) moghen ok | |
| leren redeliken vnde doghe(n)t | |
| liken leuen . dar se de stede | |
| moghen mede beholden an | |
| erer ere vn(de) an eren wesen- | |
| de . Sint dat nicht mach | |
| ghe schen sunder gherich- | |
| te vnde recht . So hebbe ik | |
| hir bescreuen zomelike stuc- | |
| ke van deme gherichte tho | |
| heruorde . vn(de) van syme | |
| rechte . de ik hebbe ghe | |
| seen an beseghelden bre | |
| uen . dar my vorder | |
| nicht mer en bord af to | |
| redende . Vnde ik ok wal | |
| hebbe ghe hort van goden | |
| olden wisen luden . des by | |
| eren tyden de stad to h(er)uorde | |
| <IVvb> | |
| wol is ghe beterd vn(de) ghe | |
| tymmerd . by eren tyden | |
| mochten de borghere bru- | |
| ken rechtes vnde vrede . | |
| dat vor lene vns ok de go- | |
| de got mede . <gestr.: Amen> . | |
| <1ra> | |
| Wo de schepene vn(de) radmanne | |
| scolen sweren den rad myt den | |
| denstluden . | |
| HErvorde is eyn | |
| edel stichte . vn(de) | |
| heft eyne vry- | |
| heyt . de em ghe | |
| vryet hebbet de | |
| keysere vn(de) koni(n)- | |
| ghe . vn(de) hebbet de beseten ma- | |
| nich huondert iar vn(de) besitten | |
| de noch . alze se dat wol moge(n) | |
| bewisen war vn(de) wanner en | |
| des noet is . Dar sin ok schepe- | |
| ne vn(de) ratmanne . de van olden | |
| tyden mit den denstmannen . | |
| des stichtes raed hebbet ghe swo- | |
| ren . vn(de) sweren noch alle iare | |
| in dusliker wyse . Dat wy vse | |
| vruowen de Ebbedisschen de hir | |
| yeghenwordich syt . vn(de) dat stich- | |
| te van Heruorde . vn(de) de stad van | |
| heruorde willen mit rade vor | |
| heghen dyt iar na vser wist . | |
| vn(de) na vser macht mit guoden | |
| truwen vn(de) sunder arghelist . | |
| dat vs got so helpe vn(de) hilghen | |
| Van dem Borchgherichte | |
| DE schepen vn(de) de raed de heb- | |
| bet dat borch gherichte . | |
| dat schoelen veer schepene vntfan | |
| tho lene van der ebbedisschen . | |
| <1rb> | |
| wan de ebbedisse erst ghekoren | |
| werd . vn(de) se er lenrecht sittet . | |
| dar van hebben se borghermey- | |
| stere des se erst nicht en hadden | |
| do dat borchgherichte was ey- | |
| nes ridders de het her Detmar | |
| bose . Men vint ok in olden pri- | |
| uilegiis neynen borghermester | |
| tho heruorde er Gherde van lib- | |
| bere . vn(de) Johanne van Rodewich | |
| de weren de ersten borghermes- | |
| tere tho heruorde na des dat | |
| dat borchgherichte wart den | |
| schepenen vn(de) raedmannen . | |
| Hir van hebben se de cyse . dat | |
| is dat broet vn(de) dat vleschgheld . | |
| wyn vn(de) beergheld . vn(de) richtet | |
| ouer allerhande spise koep . vn(de) | |
| ouer allerhande wammate <sic> . vn(de) | |
| vnrechte waghe vn(de) vnrechte | |
| schepele . vn(de) vmme scheldwort | |
| vmme stote vn(de) vmme sleghe | |
| wat alsolikes ghevelle . Se rich- | |
| tet ok vmme wicbelde goet . dat | |
| hir ghe leghen is . dat sint hues | |
| gharden tyns de in husen eder | |
| in gharden gheleghen is . De | |
| borghermestere schepene vn(de) | |
| ratmanne de legghen ere borch | |
| dingh vth wan se willen . dat | |
| is wan de olde raet vn(de) de nyge | |
| raet van beyden steden to same(n)de | |
| <1va> | |
| ghat vppe dat raethus . wes se | |
| dar vordreghet vn(de) wat men | |
| dar louet dat schal men stede | |
| holden . We dat vorbreke . dat | |
| scolden de borghermestere schepe- | |
| ne vn(de) radmanne vorderen to | |
| der stades nǔt vn(de) ere na erme | |
| gheloeuede Wo men scal borgh(er)e | |
| DE borghermestere untfan | |
| schepene vn(de) radmanne heb- | |
| bet ok macht borghere to entfan- | |
| de to der stades nǔt vn(de) ere . Wan | |
| se eynen borghere entfaet . de scal | |
| sweren aldus . Dat ik deme stich- | |
| te van heruorde . vn(de) der stad va(n) | |
| heruorde . vn(de) den borgheren van | |
| heruorde also truwe vn(de) also | |
| holt wille wesen . alze eyn bor- | |
| ghere van rechte schal . dat my | |
| got so helpe vn(de) hilghen . Ere he | |
| dessen eyt swere . so vraghe me(n) | |
| oft he eghen sy . eder mit doet ve- | |
| de beworen . so ne hulpe eme de | |
| borgherschap nicht . sprekt he | |
| dan he ne sy nicht eghen . mer | |
| he sy vriy . des scal men eme ghe | |
| loeuen van rechte . Wente dat sas- | |
| sen recht leret in deme derden | |
| boke capitulo xxxiii . Welich in- | |
| komen man sich vry secht . den | |
| scal men vor vry holden . men | |
| en moghe ene mit tughe vor | |
| <1vb> | |
| legghen Dat de borgh(er)e over en | |
| vn(de) dertich iaren hebbet ere vry- | |
| heyt gebracht i(n) ene sekerheyt des rech | |
| WElich borghere aldus besete tes | |
| an der vryheyt de he sik tho | |
| seghede do he borghere wart . vnde | |
| do he de borgherschap swor . vnde | |
| mit vs to heruorde wonede open- | |
| bare . vn(de) ghinghe to weghe vn(de) | |
| to strate . to zenede vn(de) to voghet- | |
| dinghe openbare . vn(de) ane yeman- | |
| des rechte bysprake ouer envn(de) | |
| dertich iar vn(de) ses weken vn(de) dre | |
| daghe . Mit desser langhen vryen | |
| redeliken werebesittinghe heft he | |
| syn vrye recht ghebracht an ene | |
| wissenheyd des rechtes . Also dat | |
| he schal ledich syn aller anclaghe | |
| van eghenschap . des he desse besit- | |
| tinghe moghe betughen mit sche- | |
| penen tughe als en recht is . Dit | |
| recht heft ghe vuolbordet de her- | |
| toghe van sassen . do wy ene dar | |
| leten vmme vraghen in vseme | |
| breue . den eme brachte her Arent | |
| kerchere van der marketkerken . | |
| Vn(de) ok vraghede wy ene dar vm- | |
| me do he was to heruorde . do de | |
| greuen van der hoye . vn(de) de van | |
| Schowenbuorch . vn(de) de voghet | |
| van den berghe daghe helden | |
| mit deme greuen van der marke | |
| <2ra> | |
| do antworde he vs aldus . It | |
| duchte eme recht syn . vn(de) sine | |
| riddere vn(de) sine man konden e- | |
| me nicht rechters ghevinden | |
| Ok leret dat sassen recht in de- | |
| me ersten boke capitulo xxix | |
| An eghene vn(de) an houen mach | |
| sik de sasse vor swighen binne(n) | |
| dertich iaren vn(de) iare vn(de) daghe | |
| vn(de) er nicht . Hir vmme wes | |
| men nicht en wil andeghedin- | |
| ghen binnen en vn(de) drittich iaren | |
| vn(de) ses weken vn(de) dre daghe . dat | |
| blift mit rechte vor sweghen . | |
| Wo de Borghermestere schepene | |
| vn(de) radmanne va(n) der stades weghen | |
| de borghere in weren hebbet | |
| DE borghermestere vn(de) schepe- | |
| ne vn(de) radmanne . de hebbet | |
| ok van der stades weghene de | |
| borghere an weren vn(de) an denste | |
| vn(de) an tynse alles borchwerkes . | |
| de stad to bewarende to beteren- | |
| de . vn(de) der stades recht vn(de) vry- | |
| heyt an allen stucken to weren- | |
| de . Hirvmme scolen de borgher | |
| mestere schepene vn(de) radmanne | |
| de borghere vor stan vn(de) beholden | |
| vn(de) betughen ere vryen were | |
| besittinghe de se aldus beseten | |
| hebbet . noch dat se des nicht se- | |
| ghen noch horden do se borghere | |
| <2rb> | |
| worden . dest se des werden vnder- | |
| richtet mit seuen waraftighen | |
| borgheren den dat witlich vn(de) | |
| kundich is . Sint dat sassen | |
| recht leret in deme derden bo- | |
| ke ca(pitu)lo xxv . Sterft eyn richter | |
| wat by sinen tyden gheschen is | |
| des scal sin nacomelingh an dem | |
| gherichte tuech wesen al en seghe | |
| he des nicht . wan he mit sche- | |
| penen tughe der warheyt ghe | |
| inneret wert . vn(de) ok an deme | |
| anderen boke ca(pitu)lo xxii . War eyn | |
| man keghen den anderen tughen | |
| schal . dar to ne bedarf he des | |
| richters tuch nicht . dar eme | |
| de schuldighinghe nicht hoegher | |
| dan an syn wedde gheyd . dat tu | |
| ghet he sulf derde der dingplich- | |
| tighen de dar ordele vinden . Is | |
| ouer de schuld hogher . so mot | |
| he den schulten eder den vrone(n) | |
| boden to tughe hebben ouer den | |
| richtere . War en man sines tu- | |
| ghes vuol komet mit deme scul- | |
| ten eder mit den vronenboden | |
| eder mit den schepene(n) . dar sal | |
| de richter ok tuch to wesen van | |
| der warheyt eres ghetughes | |
| de he ghe hort heft . al ne wiste | |
| he des er nicht . Weygherd de | |
| richter tuch to wesende weder | |
| <2va> | |
| rechte . ghene is doch vuollen ko- | |
| men in syme rechten tughe . | |
| Dat de borghermestere . sche- | |
| pene vn(de) radmanne de borgh(er)e | |
| solen vor stan an erme rechte | |
| WEn de borghermestere sche- | |
| pene vn(de) radmanne der | |
| warheyt aldus ghe innert wer- | |
| den van beruen borgheren . den | |
| dat witlik vn(de) kundich is . so mo- | |
| ghen se mit rechte beholden vn(de) | |
| vor stan de borghere de se aldus | |
| hebbet beseten vor ere vrye bor- | |
| ghere na vryer lantsaten rechte | |
| went se hebbet en witlik ghe | |
| maket vn(de) betughet ere vryen | |
| wer besittinghe als en recht is | |
| Men lest an des keysers rechte | |
| vn(de) des paues rechte . We recht | |
| mach setten . de sal dat ku(n)dich | |
| maken vn(de) beschermen . dat it | |
| werde ghe holden vn(de) ok in Aris- | |
| totiles boken in politicis . It | |
| en <in HS fehlt: is> doch nicht dat men recht | |
| settet . dar en sy . de dat bescher | |
| me dat it werde ghe holden . | |
| Hir vmme sint de borghermes- | |
| tere vn(de) schepene vn(de) radma(n)ne | |
| moghen de borghere van der | |
| stades weghene to borghere ent- | |
| fan vn(de) borghere maken . so scoe- | |
| len se ok de borghere bescherme(n) | |
| <2vb> | |
| an erme rechte vor stan van | |
| der stades weghene wan en | |
| dat werd an ghebracht vnde | |
| witlik werd ghe maket alse | |
| eyn recht is . Wo sik de borgh(er)e | |
| weren scolen wen men se an- | |
| sprekt vor eghen | |
| Werd ok eyn borgher an ghe(-) | |
| sproken vor eghen . de aldus | |
| langhe nicht borgher heft ghe | |
| wesen . mer syn vader vn(de) syn | |
| moder hebbet hir borghere | |
| ghe wesen vn(de) sin hir vor storue(n) | |
| sunder rechte bysprake . vn(de) ere | |
| kindere eder ere rechten eruen | |
| hebbet er erue vn(de) ere goet na | |
| erme dode beseten iar vn(de) dach | |
| des scolen se mit rechte ghenete(n) | |
| Went dat sassen recht leret in | |
| deme ersten boke ca(pitu)lo xxviii . . | |
| Wat dusdanes dinghes erue- | |
| los vorsterft . herwede eder erue | |
| eder rade . dat scal men antwor- | |
| den dem richtere . eder den vro- | |
| nen boden eft he dat eschet na | |
| den dertighesten daghe . Dit sal | |
| de richter be holden iar vn(de) dach | |
| vnvordan . vn(de) warden oft sik | |
| iemant dar to the mit rechte | |
| Ne tuth sich nemant dar tho | |
| mit rechte . so kere it de richter | |
| an syne nǔt . Mach dit helpen | |
| <3ra> | |
| deme richtere . so scoldet ok helpe(n) | |
| den kinderen vn(de) sterken se an | |
| erme rechte . Ok leret dat sas- | |
| sen recht in deme ersten boke . | |
| ca(pitu)lo xvii . War dit kint is vry | |
| vn(de) echte . dar behoelt it sines va- | |
| der recht . ys auer de moder denst | |
| wif . dat kint beholt alsodane | |
| recht als it an ghe boren is . An | |
| welikem rechte de kindere besit- | |
| tet iar unde dach na erer oldere(n) | |
| dode sunder rechte by sprake . | |
| dat sterket ere were an erme | |
| rechte. Went dat sassen recht | |
| leret an dem anderen boke . ca(pitu)lo | |
| xliiii . Welik man en goet in ghe | |
| weren heft heft iar vn(de) dach ane rech- | |
| te weder sprake de heft dar an | |
| ene rechte were . Worde ok en | |
| borgher an ghe sproken vor eghe(n) | |
| de en beter recht mochte betu- | |
| ghen mit siner herschap eder | |
| mit synen maghen . dat were | |
| eme nar to donde mit rechte dan | |
| iemant eghenschap ouer eme | |
| mochte tughen . Went dat sas- | |
| sen recht leret in dem derden | |
| boke . ca(pitu)lo xxxiii Mach he ouer | |
| sulf seuede syn vry beholden de | |
| sine maghe sint . dre van vader | |
| vn(de) dre van moder . he behoelt | |
| sin vry vn(de) vor lecht er al er tuch . | |
| <3rb> | |
| Worde ok eyn borgher an ghe(-) | |
| sproken vmme eghen . de en was- | |
| tynsich eder en denstman were | |
| den mach sin herschap bet behol- | |
| den sulf seuede yenes maghe | |
| de an ghesproken werd eder ander | |
| waraftighen <in HS: n übergesetzt ergänzt> lude . dan de yene de | |
| ene an heft ghesproken . Sint | |
| dat sassen recht leret in dem der- | |
| den boke . ca(pitu)lo xxxiii . Sprekt ene | |
| en ander here an keghen den | |
| mot he ene beholden sulf seuede | |
| syner maghe eder warhaftigher | |
| lude . dar na we de were heft an | |
| eneme manne . de mot ene mit | |
| mererem rechte vor tughen dan | |
| ghene de er daruet . Vn(de) dar na | |
| in deme suluen ca(pitu)lo We eme he- | |
| ren sich vntseghet . vn(de) den ande- | |
| ren sik to seghet . vordert men | |
| ene to gherichte vn(de) komet sin | |
| here nicht vor den he sik to secht | |
| dat he ene vorsta mit rechte . | |
| de ghene de vp ene sprekt beholt | |
| ene sulf derde siner maghe . oft | |
| he se heft . ne heft her nicht . he | |
| vortughet ene mit twen synen | |
| inbornen eghenen mannen <in HS: mannen eghenen - Umstellung markiert> | |
| Worde ok en anghesproken vor | |
| eghen de sik wolde weren mit | |
| synen maghen vn(de) sinen slechte | |
| dem were sin beter recht nar | |
| <3va> | |
| tughende . dan yemant moch- | |
| te ergher ouer ene spreken . | |
| Sin beter recht scal he betuge(n) | |
| mit dren sinen maghen van | |
| moder weghene . vn(de) dren va(n) | |
| sines vader weghene de in den | |
| suluen richte <sic> sin dat he sik to | |
| secht eder bet ghe boren . dat | |
| is were he van moder weghen | |
| wastynsich vn(de) van vader we- | |
| ghen en vry . eder en denstman | |
| sine swertmaghe ne mochte me(n) | |
| eme to tughe nicht vorlegghen | |
| dor der beteren bord willen . | |
| Went dat sassen recht leret in | |
| dem derden boke ca(pitu)lo lxxii . dat | |
| echte kint vn(de) vry . dat beholt | |
| sines vader schild vn(de) nymd sin | |
| erue vn(de) siner moder alze ere | |
| evenbordich sy . eder bet ghebo- | |
| ren . Mach de betere bord helpe(n) | |
| to dem erue vn(de) to dem schilde | |
| so mot se ok helpen dat men | |
| se icht moghe vorlegghen to tu- | |
| ghe . Aldus scal he sin recht be- | |
| tughen mit syne(n) maghen dre | |
| van moder vn(de) dre van sines | |
| vader weghene . dat is he sulf | |
| seuede . He scal sweren dat he | |
| sy en wastinsich eder en denst | |
| man eder en vrye . vn(de) nicht | |
| eghen . dat eme got so helpe | |
| <3vb> | |
| vnde hilghen . Desser dryer recht | |
| mot he eyn benomen dat he sik | |
| to secht . So moten eme na swe- | |
| ren dre siner maghe van mo- | |
| der weghene . dat se sine naghel- | |
| maghe syn van syner moder we- | |
| ghene vn(de) eme dat witlik vnde | |
| kundich sy . dat he sy en wastin- | |
| sich eder en denstman eder en | |
| vrye vn(de) nicht eghen . dat en | |
| got so helpe vn(de) helighen . Des | |
| suluen ghelik scolen ok sweren | |
| syner maghe dre van synes va- | |
| der weghene . so heft he syn recht | |
| be holden . vn(de) betughet mit rech- | |
| te . so scal men eme <in HS: eme übergesetzt ergänzt> delen ledich vn(de) | |
| vry van aller anclaghe van e- | |
| ghe(n)domes weghene . | |
| Van dryer hande vryheyt | |
| Nv mach men merken dryer(-) | |
| leye vryen . de ersten hete(n) | |
| schepenbare vryen . dar van le- | |
| ret dat sassen recht in deme | |
| derden boke ca(pitu)lo liiii . Len an | |
| gherichte mot neman hebbe(n) | |
| he ne sy schepenbar vry . vn(de) dat | |
| he dem koninghe hulde do na | |
| na vryes mannes rechte by de(n) | |
| hulden sik vor pleghe . wan me(n) | |
| tughes an eme <gestr.: tughet> tuet . . . | |
| De anderen hetet vrye lantsate(n) | |
| dar van leret dat sassen recht | |
| <4ra> | |
| in dem ersten boke ca(pitu)lo xvi . Ne- | |
| man ne mach ander recht er- | |
| weruen dan em angheboren is | |
| sunder den eghenen man den | |
| men vry let . de beholt vryer la(n)t- | |
| saten recht . Vn(de) ok in deme der- | |
| den boke ca(pitu)lo lxxii . Nympt | |
| en vrye schepenbare wif enen | |
| [b]ereghelden eder enen lantsate(n) | |
| vn(de) wint se kindere by eme de | |
| en zint er nicht euen bordich . | |
| an bote vn(de) an wereghelde . wen- | |
| te se hebbet eres vader recht | |
| vn(de) nicht erer moder . darv(m)me | |
| nemet se der moder erue nicht . | |
| noch nenes mannes de ere | |
| mach sy van moder haluen . | |
| Vn(de) ok in deme suluen boke . ca(pitu)lo | |
| lxxxi . Let de koningh eder en | |
| ander here sinen denstman eder | |
| sinen eghene(n) man vry . de be | |
| holt vryer la(n)tzeten recht . De | |
| derden vryen syn . de horen in | |
| ene vrye graueschap . dar van | |
| leret dat sassen recht in deme | |
| suluen ca(pitu)lo . To ghat auer de sche | |
| pene binnen eyner graueschap | |
| de koning mot wal des rikes | |
| denstman vry laten mit ordele(n) | |
| vn(de) to schepenen dar maken | |
| dor dat men rechtes bekome | |
| vn(de) koni(n)ghes ban dar holde(n) moge . | |
| <4rb> | |
| Hir is ghe screuen wo de borgh(er)e | |
| syn an ghe sproken vor eghen | |
| vn(de) wo se sik hebbet <gestr.: mit v vor> | |
| vor <a.l.R. nachgetragen> weret myt rechte . | |
| Wo kort seghe(m)monic wart | |
| vor holden . | |
| DO men scref vses heren go- | |
| des iar . dusent drehu(n)dert | |
| en vn(de) viftich . do wart en ghe | |
| richte ghe heghet vppe deme | |
| radhus vp der Nygenstad . dar | |
| de were wart ghe willekoret | |
| van beyden partyen . dar qua(m) | |
| her Reyner de gogreue . vnde | |
| anklaghede mit synen vorspre- | |
| ken Corde seghemmonike de | |
| dar vor storven was . | |
| Vn(de) eschede dat me(n) eme wol- | |
| de antworden des suluen Cordes | |
| herwede vn(de) sin erue . sint he | |
| were sin wulschuldighe eghene | |
| man . alze he ene wolde vor bos- | |
| men vn(de) vor tughen . mit syner | |
| suster vn(de) suster kindere(n) vnde | |
| sime slechte wo he van rechte | |
| scolde . Hir antworde tho hinrik | |
| seghe(m)monik . de vormu(n)de was | |
| Metten Cordes dochter vn(de) vor | |
| stuont de were vn(de) sprak mit sy- | |
| nen vorspreken aldus . Cord se- | |
| gehe(m)monik was nicht eghen . | |
| mer he was en vry borgher . | |
| <4va> | |
| went syn vader vn(de) sin moder | |
| hebbet ghewezen vrye borghere | |
| vn(de) hebbet ghe wonet to heruorde | |
| openbare en iar vn(de) manich . | |
| sunder yemandes rechte byspra- | |
| ke van eghenschap weghene . vn(de) | |
| hebbet ok eghen hus vn(de) erue ge | |
| hat . wente dat hus dar sep scoet | |
| telkorf inne wonet . hadde ere | |
| wesen . Se sin ok to heruorde vor | |
| storuen . vn(de) ere rechten eruen | |
| hebbet ere herwede . er ghe rade | |
| vn(de) ere erue mit rechte ghe no- | |
| men . sunder yemandes rechte | |
| weder<gestr.:by>sprake . Cord seghe(m)monik | |
| heft na syner olderen ty- | |
| den tho heruorde ope(n)bar | |
| ghe wonet vor enen vryen | |
| borghere na vryen lantsaten | |
| rechte sunder yemandes rechte | |
| by sprake went an synen doet . | |
| Alze he al desse stucke tughen | |
| wolde mit also vele goder bor- | |
| ghere vn(de) goder lude . alze he | |
| mit rechte dar to bedarf . vn(de) | |
| hopet . sint he dit aldus mach | |
| tughen . her Reynar de gogreue | |
| scole ene der anklaghe ledich la- | |
| ten vn(de) vordreghen van eghen- | |
| schap weghene Dar wart up | |
| ghe delet vor en recht . mochte | |
| he betughen de vorscreuenen | |
| <4vb> | |
| stucke als en recht is men scolde | |
| eme van rechte vordreghen an- | |
| claghe van eghenschap weghen . | |
| went dat nemant eghen is va(n) | |
| rechte he en sy eghen ghe boren | |
| van vader efte van moder . eft | |
| he ne hebbe sik suluen eghen ge | |
| gheuen . Wen men auer moch- | |
| te vortughen . dat sin vader eder | |
| syn moder hedden eghen wesen | |
| de moste bewysen wo he were | |
| vry ghe worden Wo Johan ky | |
| nekingh wart vor holden | |
| DO vses heren iare weren | |
| M . ccc . lx . do wart en rich- | |
| te ghe heghet to Johannes hus | |
| kyneken vn(de) dat Johan nobeke | |
| be sat de do richter was . Do qua(m) | |
| her Berend van der lippe vn(de) | |
| de meyere van Eckwordinctor- | |
| pe in dat gherichte . vn(de) ancla- | |
| gheden mit eren vor spraken | |
| den suluen Johanne de dar vor | |
| storuen was vn(de) escheden sin her- | |
| wede vn(de) sin erue . sint he were | |
| ere vulschuldighe eghene man | |
| na eres ammetes rechte . vnde | |
| horde in den hof to Ecwordinc- | |
| torpe . alze se dat wolden betughe(n) | |
| alze des ammetes recht is . Dar | |
| antworde to sweneke de sin we- | |
| dewe was vn(de) de were vorstoent | |
| <5ra> | |
| mit erme vor spreken sprak aldus | |
| ere man en were nicht eghen . he | |
| were en vry borgher . vn(de) sin va- | |
| der vn(de) moder . sin older vader vn(de) | |
| sin older moder hedden borghere | |
| to heruorde wesen ouer langhe(n) | |
| iaren sunder yemandes rechte | |
| bysprake van eghenschap . Do | |
| de vor storven . ere rechten eruen | |
| nemen ere herwede ghe rade vn(de) | |
| er erue . Ere man den se anspre- | |
| ket heft gheseten to heruorde | |
| na siner olderen dode en iar | |
| vn(de) manich openbar vor enen | |
| vryen borghere sunder yeman- | |
| des rechte bysprake . Alze se <in HS: übergesetzt ergänzt> al desse | |
| stucke wolde betughe mit also | |
| vele goder borghere vn(de) goder | |
| lude alze se dar to be houet . vn(de) | |
| hopede sint se dit mochte be tu- | |
| ghen mit rechte . men scolde se | |
| vor dreghen anclaghe van eghe(n)- | |
| schap weghene . Do bat des he- | |
| ren van der lippe vor spreke en | |
| ordel wo he vn(de) de meyer van Ec- | |
| wordinctorpe den man scolden | |
| winnen na eres ammetes <gestr.: rech-> | |
| rechte . Des wart eme ghe ant- | |
| wordet . eres ammetes recht | |
| wiste men hir nicht . mer wol- | |
| den se na eren anclaghen vn(de) | |
| der vrowen antworde wolde | |
| <5rb> | |
| men en eyn ghemene recht . | |
| segghen . dat en recht recht were . | |
| Des ghinc de here van der lippe | |
| vte dem gherichte vn(de) heft dar | |
| seder vele ghe welde vmme ghe | |
| vorderd . Vn(de) dat gherichte vn(de) | |
| de rad hebbet dat herwede vt | |
| ghe vordet <sic> mit gherichte vn(de) | |
| mit rechte . synt dar nyn recht | |
| volghe na en was . vn(de) hebbet | |
| dat ghe dan to rechten tyden . | |
| alze recht is . de wedewe heft dat | |
| erue seder beholden sunder rech- | |
| te by sprake . Wo Johan | |
| Capup wart vor holden . | |
| IN deme suluen iare starf Jo- | |
| han Caepup . des wart in syn | |
| hus en richte heghet . des que- | |
| men de Rauensbergheschen | |
| ammetlude mit erme vorspre- | |
| ken vn(de) anclagheden de were | |
| vmme syn herwede vn(de) sin erue . | |
| sint he van syner moder we- | |
| ghene were vuolschuldich eghen | |
| der herschap . alze se dat wolden | |
| betughen vn(de) vorboesmen wo | |
| se van rechte scolden . Des ant | |
| worden Ghese sin wedewe vn(de) | |
| Godeke ere sone mit eren vor- | |
| spreken aldus . Ere man vnde | |
| eres sones vader weren nicht | |
| eghen van syner moder weghen | |
| <5va> | |
| mer he were wastinsich . vn(de) | |
| hopeden dat se sin beter recht | |
| bet mochten betughen . dan | |
| men ergher mit rechte moch- | |
| te ouer ene segghen . dat wa- | |
| rt eme vor recht ghe delet . | |
| Nu vraghede ere vorsprake | |
| wo se dit scolden betughen . | |
| des wart em ghe delet . mit | |
| ligghenden orkunde eder mit | |
| leuendighen tughenv. Nu vra- | |
| ghet er vorspreken . wanne | |
| se dit scolen betughen . des | |
| wart en ghe delet . binnen | |
| dren verteynachten . Des ghi(n)- | |
| ghen de Rauensbergheschen | |
| ammetlude mit sulfmode vte | |
| deme gherichte . Des hebbet | |
| de suluen Gheseke vn(de) Godeke | |
| ere sone ere rechten tyd ware | |
| ghenomen mit eren beseghel- | |
| den breuen vn(de) leuendighen tu- | |
| ghen . vnde de Raue(n)sberghe- | |
| schen ammetlude quemen | |
| dar nicht Wo Johan paghen- | |
| willere wart vor holden | |
| Bynnen ses weken na deme | |
| dat capup ghestorue(n) was | |
| do starf Johan den men heyt | |
| de paghenviller . de des sulue(n) | |
| capuppes broder sone was . vn(de) | |
| was en borgher vppe der olden | |
| <5vb> | |
| stad . Nu quemen de Rauens- | |
| bergheschen ammetlude . vnde | |
| be satten mit gherichte sin her- | |
| wede vn(de) sin erue . also se sines | |
| vedderen vor hadden ghe dan . | |
| Nu quam Godike capuppes | |
| sone vn(de) besatte dat sulue her- | |
| wede . sint he syn neyste swerd | |
| mach were . Vn(de) Gheseke de syn | |
| suster was van vader vn(de) van | |
| moder de besette eres broder | |
| erue . Dit herwede heft Godeke | |
| mit ghe richte vn(de) mit rechte | |
| vn(de) to rechten tyden vth ghe de- | |
| ghedinghet . vn(de) Gheseke eres | |
| broder erue sunder rechte we- | |
| dersprake der Raue(n)sberghesche(n) | |
| <gestr.:da> de it van der herschap weghen | |
| besatet hadden vor eghen . De | |
| sulue godeke heft dit herwede | |
| seder mit rechte beseten . vnde | |
| gheseke eres broder erue . sunder | |
| yemandes rechte weder sprake | |
| vn(de) besittet dat noch . Wo Johan | |
| Loneman wart vor holden | |
| DO men scref vses here(n) go- | |
| des iar dusent drehu(n)dert | |
| vn(de) envn(de)sestich . do qua(m) her We- | |
| dekin de here van den Berghe | |
| to Joha(n)nes hus van Lone in | |
| eyn ghe heghet richte . vn(de) esche- | |
| de mit sinen vorspreken eyn | |
| <6ra> | |
| herwede vn(de) en erue dat eme dar | |
| were vor storuen van deme su- | |
| uen Johanne de sin vuolschuldi- | |
| ghe eghene man were . Des | |
| antworde des Johannes wede- | |
| we de de were vorstont mit ere (n) | |
| vorspreken . Se were en herwe- | |
| de schuldich to gheuene van ere(m) | |
| manne . dat wolde se gheuen | |
| deme se van rechte scolde . mer | |
| se hopede dat ere man gicht e- | |
| ghen were . Do sprak de here | |
| van den berghe mit syne(n) vor- | |
| spreken . he were sin vuolschuldi- | |
| ghe eghene man . vn(de) ene hedde | |
| em sin vader eruet . vn(de) eschede | |
| sin herwede vn(de) sin erue . Des | |
| antworde de wedewe mit eren | |
| vorspreken . Se were unschul- | |
| dich . dat ere man icht eghen | |
| were . vn(de) de here van den ber- | |
| ghe vn(de) sin vader den sulue(n) ma(n) | |
| ne in weren hadden . noch in | |
| tynse noch in denste ghe hat | |
| hedden . vn(de) bat dar ens ordels | |
| vmme wer men dat van rech- | |
| te van er nemen scolde . vnde | |
| vor dreghen se der ansprake . | |
| Des sprak de here van dem | |
| berghe er dat ordel delet wart | |
| mit synen vorspreken . den ma(n) | |
| hedde em sin vader ghe eruet | |
| <6rb> | |
| vn(de) were sin wuolschuldighe e- | |
| ghene man . vn(de) wolde den be- | |
| holden vn(de) vor stan wo vn(de) war | |
| he sin vader erue van rechte | |
| vor stan scolde . vn(de) bat dar or- | |
| dels vmme . ofte he dit mochte | |
| doen . wer mem <sic> eme van rechte | |
| icht scolde gheuen des ma(n)nes | |
| herwede vn(de) sin erue . Des wart | |
| de here van den berghe vnder | |
| maenet . wer he anders icht seg- | |
| ghen wolde . men mostet sette(n) | |
| vp en scheed ordel . Do sprac he | |
| he wolde dar by bliuen . Des | |
| is dar vp ghe delet . were dat | |
| de Johan leuede vn(de) de here van | |
| den berghe ene schuldighede an | |
| gherichte . he were sin wuolsch- | |
| uldighe eghene man . ene hed- | |
| de em sin vader eruet . vn(de) wol- | |
| de ene beholden vn(de) vorstan wo | |
| vn(de) war he sin vader erue van | |
| rechte vor stan scolde De Joha(n) | |
| spreke . des heren vader van | |
| den berghe noch de here van | |
| den berghe ne hedden ene ny | |
| in weren noch in tynse ofte in | |
| denste ghe hat . vn(de) wolde der | |
| ticht vnschuldich werden wo | |
| he van rechte scolde . Desses | |
| mochte Johan bet mit rechte | |
| vnschuldich werden . dan de | |
| <6va> | |
| here van den berghe na sinen | |
| reden ene mochte beholden . | |
| sint he ouer ene noch tuch no- | |
| ch were noch bosme ghespro- | |
| ken heft . Nu de man dot is . | |
| so moghen sine rechten erue(n) | |
| dat sulue don dat he mit rech- | |
| te don mochte do he leuede . | |
| Went de rechten eruen de were | |
| besitten dar de man vte stor- | |
| uen is vn(de) se de were vor ant- | |
| wordet in deme ghe hegheden | |
| gherichte . Wo gherlaghes | |
| wif wostekoppes wart vor holde(n) | |
| NA godes bort drutteynhu(n)- | |
| dert iar vn(de) twevn(de)sestich | |
| do wart en gherichte ghe he- | |
| ghet vppe deme radhus vppe | |
| der nyenstad mit willekore | |
| beyder partye . do quam de | |
| meyer van hunrickesen mit | |
| sinen vorspreken vn(de) ancla- | |
| ghede hillen Gherlaghes <in HS: r übergesetzt ergänzt> echte | |
| vruowen wostekoppes de dar | |
| vor storuen was vn(de) eschede er | |
| ghe rade vn(de) erue . Wente de | |
| sulue hille were sin wuolschul- | |
| dighe eghene wif na sines a(m)- | |
| metes rechte . alze he dat wol- | |
| de betughen alze recht is . des | |
| a(m)metes to heyse <in HS: y übergesetzt ergänzt> . dar he in hoert | |
| sint dem male dat se nyne kyn- | |
| <6vb> | |
| dere en hadde achter ghe laten | |
| vn(de) se ok nynen eruen hedde er- | |
| woruen by erme lyue alze des | |
| suluen a(m)metes recht is. Hir um- | |
| me scoldemen eme gheuen ere | |
| gherade vn(de) erue van des amme- | |
| tes rechtes weghene . Des ant- | |
| worde desse sulue gherlach na | |
| anwisinghe der suluen hillen | |
| maghe vn(de) erme slechte . Der | |
| suluen hillen vader was en e- | |
| ghen man hern Hinrikes des | |
| gogreuen . vn(de) sin vrowe dersul- | |
| uen hillen moder was nicht | |
| eghen . hir vmme scolen de kin- | |
| dere mit rechte beholden eres | |
| vader recht de eghen was . vn(de) | |
| nicht erer moder . zint de moder | |
| nicht eghen was . Ok zo sprak | |
| de sulue gherlach . herma(n) bern | |
| dinch de hedde sik vn(de) sine kind(er)e | |
| vntle <gestr.: gh>deghet vn(de) ghe vryet . de | |
| do to der suluen tid ghe boren were(n) | |
| alze he dat wolde bewysen mit | |
| rechte war des not dede . Dit | |
| wart in deme richte gheschede(n) | |
| mit ordelen mit rechte . sunder | |
| rechte wedersprake . Mochten | |
| der suluen hillen maghe betu- | |
| ghen . dat de sulue herman bern | |
| dinch hillen vader sik vn(de) sine | |
| kindere van siner herschap | |
| <7ra> | |
| ghe vryet hedde . so mochten | |
| mit rechte de kindere beholden | |
| vry lantseten <in HS: t übergesetzt ergänzt> recht . vn(de) en sint | |
| nemande van moder weghen | |
| nichtes plichtich van rechte . . | |
| mer de kindere de se seder der | |
| vryheyt hebbet ghe toghen be | |
| holdet erer moder recht . Wo | |
| Joha(n) weuel wart vor holden . | |
| Do men scref unses heren | |
| godes iare drutteynhun- | |
| dert vn(de)ver vn(de)sestich . do starf | |
| Johan weuel. des quemen des | |
| biscopes ammetlude van Myn- | |
| den in dat erfhus in eyn ghe | |
| heghet richte vn(de) anclaghede(n) | |
| mit eren vorspreken des sul- | |
| uen Johannes herwede vnde | |
| sin erue . went he des stichtes | |
| wuolschuldighe eghene man w(er)e . | |
| vn(de) horde in dat ammet to hul- | |
| horst vn(de) se wolden ene vor bos- | |
| men vn(de) vor tughen alze des | |
| ammetes recht is Des ant- | |
| worde sin wedewe mit eren | |
| vor spraken aldus . Johan we- | |
| vel were nicht eghen mer he | |
| were en vry borgher na vryer | |
| lantsaten rechte . Sint he sik | |
| hedde ghe wesseled vte deme | |
| ammete mit <Edition ergänzt aus Detmolder Handschrift: leve> vn(de) mit liker | |
| wessele mit willen der herscap | |
| <7rb> | |
| vn(de) der reyde lude vn(de) der am- | |
| metlude als en recht is . Alze | |
| se alle desse stucke betughede | |
| in dem gherichte mit besegel- | |
| den breuen vn(de) mit leue(n)dighe(n) | |
| tughen alze en recht is . Des | |
| leten sik de myndeschen am- | |
| metlude dar an ghe noghen. | |
| Do be satte Tyleke van den slon | |
| des suluen ma(n)nes herwede vn(de) | |
| erue . vn(de) en heft der besate mit | |
| rechte nicht ghe volghet . Weuel | |
| van Lubbeke de sin broder was | |
| de nam dat herwede vn(de) vorbor- | |
| ghede dat tho iare vn(de) to daghe | |
| als en recht is . . Wo Nolte van | |
| den Spikere wart vor holden | |
| IN deme suluen iare starf Nolte | |
| van deme spikere . do quemen | |
| de Rauensbergheschen voeghede | |
| vppe dat radhus up der nyen- | |
| stad dar de were wart ghe | |
| willekoeret vn(de) en richte ghe | |
| heghet . Vn(de) anclagheden mit | |
| eren vorspraken des suluen | |
| Nolten herwede vn(de) sin erue | |
| went he eghen were der her- | |
| schap van siner moder weghen . | |
| alze se dat wolden betughen | |
| vn(de) vor bosmen als en recht is | |
| Dat vor antworde Beneke sin | |
| soene mit syne(m) vorspreke(n) aldus . | |
| <7va> | |
| De sulue nolte were nicht e- | |
| ghen van siner moder wege(n) | |
| sint de Rauensbergheschen | |
| voeghede de suluen vruowen | |
| hadden an ghe sproken do se | |
| starf . vn(de) worden des neder | |
| vellich . alzo dat ere suster de | |
| noch leuet nam ere gheraede | |
| mit richte vn(de) rechte . alze | |
| he desse stucke wolde tughen | |
| alze recht is . Des wart eme | |
| ghedelet vor recht . Mochte he | |
| dat be tughen mit deme rich- | |
| tere vn(de) mit twen bederuen | |
| mannen alze en recht is . me(n) | |
| scolde eme der anclaghe mit | |
| rechte vor dreghen . Nu bat | |
| sin vor spreke en ordel . sint de | |
| richter dar dit vor scha vor | |
| storuen is . wo he dessen richt(er)e | |
| scole vnder richten der sake | |
| dat he sin tuch moghe wezen | |
| in des doden richters stede . | |
| Des wart eme ghe delet . mit | |
| sone <Edition korrigiert nach Detmolder Handschrift zu: seven> mannen den dat witlik | |
| vn(de) kundich is dat desse sake | |
| vor deme doden richtere is | |
| gheschen . Des quam de vruo- | |
| we de erer suster rade hadde | |
| ghe nomen mit beneken in | |
| dat ghe richte mit den sone <Edition korrigiert nach Detmolder Handschrift zu: seven> | |
| ma(n)nen . vn(de) wolde hebben be | |
| <7vb> | |
| tughet de sake alze eme was | |
| ghe delet . Des beden de Raue(n)s | |
| bergheschen voghede enes da- | |
| ghes to ver weken . queme(n) se | |
| dan nicht . so scolden se vuolva- | |
| ren hebben vn(de) vuollen komen | |
| wesen in erme tughe . des sint | |
| seder de Rauensberghesche(n) vo- | |
| ghede nicht ghe komen . . | |
| Van den ghogherichte . vn(de) dat | |
| nyn borgher van rechte antwor- | |
| den darf . mer vor dessen ghe- | |
| richte vmme eghen | |
| DE hogheste richtere | |
| to heruorde dat is de | |
| gogreue . wente he rich | |
| tet to hande vn(de) to halse vnde | |
| dynghet vnder koninghes ba(n)- | |
| ne vmme vry vn(de) v(m)me eghen | |
| dat to heruorde ghe leghen is . | |
| vn(de) lecht sin voghet dyngh vn- | |
| der koni(n)ghes banne ouer ses | |
| weken na vryes ma(n)nes rech- | |
| te . Hir v(m)me so en darf neman | |
| antworden vmme eghen eder | |
| vmme vry dat to heruorde | |
| ghe leghen is . noch nyn borgher | |
| to heruorde vmme eghenscap | |
| antworden dan vor dessem rich- | |
| tere . went dat sassen recht | |
| leret in deme ersten boke . ca(pitu)lo | |
| <8ra> | |
| lix . Allerhande claghe . | |
| vn(de) al ungherichte mot de richt(er)e | |
| wol richten binnen synen ghe- | |
| richte war he is . ane eft men | |
| vppe eghen claghet . eder vppe | |
| enen schepenbaren vryen ma(n) | |
| ungherichte claghet des ne | |
| mach de richter nicht richten | |
| men to echter eder to rechter | |
| dyngstad vn(de) vnder koni(n)ghes | |
| banne . Ok in dem derden boke | |
| ca(pitu)lo xxxiiii . Jewelik man heft | |
| sin recht vor dem koni(n)ghe . ye- | |
| welik man mot ok wal ant | |
| worden vor dem koni(n)ghe in al- | |
| len steden na syme rechte . Vn(de) | |
| nicht na des kleghers rechte . | |
| sprekt men ok sin eghen an . | |
| dar en darf he nicht vor ant- | |
| worden dan in deme lande dar | |
| et binnen beleghen is . De | |
| koningh scal ok richten v(m)me | |
| eghen nicht na des mannes | |
| rechte meue(n) des landes dar it | |
| inne licht . Ok in dem ersten | |
| boke ca(pitu)lo lii . Ane erue(n) ghe | |
| lof vn(de) echt dyng ne mach ne- | |
| mant sin eghen noch sine lude | |
| gheuen . ghift het weder rech- | |
| te sunder eruen ghe lof . de erue(n) | |
| vnderwindet sik mit ordelen | |
| recht oft he dot sy de ghene de | |
| <8rb> | |
| dar ghaf zo he des nicht ghe- | |
| uen ne mochte . Hir vmme | |
| scal men mit ordelen vn(de) rechte | |
| sik eghens vnderwynden . zo | |
| mot dat yo schen in dem ghe- | |
| richte dar et bynnen gheleghe(n) | |
| is . De gogreue scal sitten dre | |
| echte voghettyng in dem iare | |
| dat erste des dyngsedaghes na | |
| twelften . dat andere des dyng- | |
| sedaghes na sunte pusinnen | |
| daghe . dat derde des dyngse- | |
| daghes na sunte dyonisius | |
| daghe . Queme desser daghe | |
| yenich to vyrdaghe eder in hil- | |
| ghe daghe . eder dat et not be- | |
| neme . dat mochte he wal vth | |
| legghen mit rade der schepene(n) | |
| deste he yo echte voghettyngh | |
| sitte drye in dem iare ane de | |
| schepenen . So mach de gogreue | |
| nyn voghettyng sitten . wente | |
| se moten en ordel vinden vn(de) | |
| rechtes pleghen vnder koninges | |
| banne . went dat sassen recht | |
| leret in deme derden boke ca(pitu)lo . | |
| lxix . War men dynghet by | |
| koninghes banne . dar scolen | |
| de schepene ordele vinden vaste(n)de | |
| over yewelken man . he sy du | |
| desch eder wendesch . eder eghen | |
| eder vry . dar en scal anders | |
| <8va> | |
| neman ordel vinden dan se . | |
| Ok moghen de schepene tu- | |
| ghen vmme vry vn(de) vmme | |
| eghen dat to heruorde vn(de) | |
| in dem gho gheleghen is . . | |
| Went dat sassen recht leret | |
| in dem anderen boke cap(itu)lo . | |
| xliii . We en goet secht eme | |
| <gestr.: anderen> to lene . vn(de) en ander | |
| secht it sy sin eghen . spreket | |
| se dat mit gheliker were an | |
| de ghene mot it bet beholde(n) | |
| to eghene mit twyer schepe | |
| nen tughe . dan de andere | |
| to lene . Hir vmme mot <in HS: t übergesetzt ergänzt> me(n) | |
| se nuetten to tughe . dat em | |
| wittik <sic> is vnde in der gho- | |
| graveschap ghe leghen is . | |
| Wo de ghogreve scal voget | |
| tyngh sitten | |
| Wan de gogreue wil sitte(n) | |
| mit den schepenen ech- | |
| te voghettyngh . dat scal he | |
| don vppe deme rathus . de sche- | |
| pene scoelen dar by eme sitten | |
| de vronen boden scolen enen | |
| disch vor en setten be decket | |
| mit ener dwelen . De hilghen | |
| scolen se dar up setten . vnde | |
| en swerd darby legghen . | |
| dat men se . dat hir konin- | |
| ghes ban is . vnde dat men | |
| <8vb> | |
| hir mach richten to hande vn(de) | |
| to halse vn(de) v(m)me vry vn(de) eghen | |
| dat hir beleghen is vnder ko- | |
| ni(n)ghes banne . So vraghe he | |
| oft he moghe heghen en echte | |
| voghettyng . zo dele eme en | |
| <a.l.R.: no(ta)> schepen / . vnder koni(n)ghes ba(n)ne | |
| moghe he mit rechte wol heghe(n) | |
| alze he dat heft ghe heghet . so | |
| vraghe he vnder koni(n)ghes ba(n) | |
| ne wo he dynghen scole . dat | |
| he sine(n) heren to rechte dynghe | |
| So vinde men to rechte vnder | |
| koni(n)ghes banne en dyngh to | |
| legghende ouer ses weken . | |
| negher ne moghe gy . hoegher | |
| wal mote gy . dest gy in deme | |
| iare drye echte ghe dynghen | |
| et en sy dat et vnder va vaste | |
| eder vyre . eder des koni(n)ghes | |
| heruart . En dedwech be sla- | |
| ghen . wif ghe nodighet . eyn | |
| def so sere ghewvndet . de des | |
| dynghes nicht wachten ne kan . | |
| schued der dyngh yenich . in | |
| iuwen banne . en dyng <sic> dar | |
| to legghende . vn(de) dat to richte(n)de | |
| vn(de) vmme vry vn(de) eghen . alze | |
| de schepene delet dat recht is | |
| dest men se dar to vor bode . . | |
| So vraghe de gogreue de vro | |
| nen boden vnder koni(n)ghes | |
| <9ra> | |
| banne . wat se desses hebben | |
| vornoemen . vn(de) vmme bloet | |
| runne . dat se eme dat vor bren- | |
| ghen na rade der schepenen . | |
| dat he dit moghe richten vn- | |
| der koninghes banne . alze de | |
| schepene delet dat recht sy . | |
| So scolen de vronen sik bespre- | |
| ken mit den schepenen . vnde | |
| bringhen <in HS: b möglicherweise aus v korrigiert> vor wat en de schepe- | |
| ne hetet vnde anders nicht . | |
| dat scal men richten vnder | |
| koni(n)ghes banne . na delende | |
| der schepene . Dar na mach al | |
| man claghen wes em noet is . | |
| Wo de gogreue schal ghoe- | |
| dingh holden | |
| NA dersuluen wyse scal de | |
| gogreue holden godyng | |
| vppe deme heyen lo drye in d(em)e | |
| iare . Dat goding sin schul- | |
| dich to sokende . dat kerspel | |
| vp der olden stad to heruorde . | |
| de buten wonet . vn(de) dat ker- | |
| spel van den berghe to h(er)uorde . | |
| van Scoetemer . van Orlinchu- | |
| sen . vn(de) van Brackwede . van | |
| hepen vn(de) van schildesche. Desse | |
| kerspele scolen van rechte holde(n) | |
| <9rb> | |
| des gogreuen goding vppe dem | |
| heyenlo . De gogreue scal en | |
| richten to hande vn(de) to halze | |
| wat mit rechter claghe vor | |
| bracht worde bynnen dessem | |
| lande . Hirv(m)me gheuet se dem | |
| gogreuen haveren . vn(de) de van | |
| vfelen dat gogreven solt . . . | |
| Wan de gogreve erst kumpt | |
| vppe den heyenlo . So vraghe | |
| men eme . van wes weghene | |
| dat he dar komen sy . en gho- | |
| dingh to sittende . So spreke | |
| he . ik byn her ghe komen va(n) | |
| des ertzebiscopes weghene va(n) | |
| koelne vn(de) wille dessem lande | |
| wezen en ghnedich holt vnde | |
| en recht gogreue . So scal em | |
| stauen der beschedesten eyn | |
| dat he swere aldus . Dat ik | |
| desseme lande wille wesen en | |
| holt gogreue vn(de) en ghenedich | |
| recht richtere . dat my got | |
| so helpe vn(de) hilghen . Dar na | |
| trede he vppe den stapel . vn(de) | |
| richte alle mannes klaghe | |
| alze de dyngplichten delet | |
| dat recht zy . Konde men auer | |
| rechtes dar nicht vor dreghen | |
| <9va> | |
| de gogreue mach sin ghoding | |
| vetlegghen over verteynnacht | |
| vn(de) laden de sakewolden vppe | |
| de wellen vor de renneporten | |
| kunde men id dar nicht ghe | |
| scheden . de gogreue legghe en | |
| godyng over verte(n)nacht . | |
| dat men kome vor de banc | |
| to heruorde . vn(de) richten dat | |
| alze de schepene delet dat re- | |
| cht sy . Worden ok de schepene | |
| nicht endrechtich enes rech- | |
| tes . de scolen dat laten be vra- | |
| ghen vor den schepene(n) to dort- | |
| mǔnde . vn(de) wat dar worde | |
| ghe vuonden dar scolde men | |
| sik to h(er)uorde an holden . . . . | |
| Van dem burgherichte | |
| Hir is ok burgherichte | |
| darvan richte men de | |
| sake de deghelikes vallet . alze | |
| vmme schuld . v(m)me gheld . um | |
| borch . v(m)me hus hure . v(m)me lo | |
| uede . v(m)me kopenschap . vnde | |
| v(m)me ollerhande schuldinghe | |
| de deghelikes vallet . Wene | |
| de vrone(n)boden vor gherichte | |
| bedet . komet de nicht voer | |
| de richter mach ene laten | |
| <9vb> | |
| panden vor ses pe(n)ni(n)ghe . Wan | |
| he ouer vorku(m)pt . vn(de) be wiset | |
| dat he van noet nicht komen | |
| en kunde . zo en heft he nenen | |
| broke . We mit ghe welde wat | |
| dede de breke ver schillinghe | |
| hoghe ne kan men to h(er)uorde | |
| nicht in dat richte breken . | |
| mer we vor breke hant eder | |
| hals vn(de) dat mit ghelde moste | |
| vor beteren na wysende der sce- | |
| pene . Worde en be claghet | |
| v(m)me sin eghene gheld . de rich | |
| ter scal eme beden dat he vuol | |
| do over envn(de)twintich daghen . | |
| is id buorghe<gestr.:richte>tucht . he | |
| scal vuol don over achtedaghe(n) | |
| vuoldede he nicht . vn(de) worde he | |
| echtes vor ghe richte dar v(m)me | |
| ge boden vn(de) beclaghet . de richt(er) | |
| bede em dat he berede des sul- | |
| ven daghes . doyt he des nicht | |
| he brekt ses pe(n)ny(n)ghe alze he | |
| richte bod vor sit . Men mach | |
| auer bereden mit ene(n) pande | |
| eder en pand willekoeren in | |
| dat ghe richte . dar mede vor | |
| holt ment <in HS: t übergesetzt ergänzt> verteynacht <in HS: cht übergesetzt ergänzt> oft dit is | |
| willekor . is it auer pand . men | |
| <10ra> | |
| men <sic> scal dat up beden in dem | |
| richte . So delet men to rechte | |
| dat ment holde achte daghe . | |
| vn(de) vor kopet to achte daghen | |
| Wen dit aldus is gheschen . | |
| so claghe men v(m)me dat <in HS: wat - w gestrichen und d übergesetzt ergänzt> eme | |
| en breke van den panden . dat | |
| he claghe na panden . So be- | |
| de de richter . dat he berede des | |
| suluen daghes . dat mach de | |
| ghene doen mit panden . de sal | |
| men vp beden in deme richte | |
| So delet men to rechte . men | |
| scal de pande vor kopen to ey | |
| ner warende(n) nacht . dat is en | |
| dach vn(de) en nacht . So bede me(n) | |
| ouer vor gherichte . vn(de) claghe | |
| v(m)me des eme noch enbreke . | |
| dat eme sy nicht be talet . So | |
| bede de richt(er)e van gherichtes | |
| weghene dat men be rede des | |
| sulue(n) daghes . Schud des nicht | |
| zo bede men ene vor . zo scal me(n) | |
| den clegher wyzen vor den raet | |
| dat en witlik werde dat alle | |
| claghe mit rechte syn ghe vor | |
| dert . Dar na scal de richter | |
| de vronen mede gheue(n) vnde | |
| richten to houe vn(de) to huse | |
| <10rb> | |
| Vonde men dar nicht zo vele | |
| vm besloten . de richter scal | |
| em drye richten in de were | |
| vn(de) em iu(m)mer beden van rich | |
| tes weghene dat he vuol do . | |
| Schued des nicht de richt(er) orloue | |
| dat men syne slote vp do . vn(de) | |
| pande dar vt vor de schuld . | |
| Vint men dar alzo vele nicht | |
| dat men de schuld vt pande . | |
| de richter orloue dem cleghere | |
| dat he sik des sines moghe | |
| vnder wynden mit be sate vn(de) | |
| mit gherichte went em de | |
| schuld vor ghulden werde . . . | |
| Worden ok de pande vor we- | |
| ret . we dat dede de breke ver | |
| schillinghe in dat gherichte | |
| dar scolde ene de richter v(m)me | |
| be claghen in dem gherichte . | |
| to dren richte daghen . beterd | |
| he den broke nicht vn(de) vuol dede | |
| nicht v(m)me de schuld . so scolde | |
| de richter v(m)me sinen broeke . | |
| vn(de) de kleger v(m)me sine schuld | |
| ene drye vor claghen vor dem | |
| rade . konde en de rat nicht | |
| gherichten . so sokent de richt(er) | |
| vn(de) de kleger mit gogerichte | |
| <10va> | |
| vn(de) deghedinghen eme an sin | |
| lif vmme de welde dat he rech- | |
| tes vnfechtet dem richter vn(de) | |
| dem cleghere . | |
| Van wullenkomenschap . . | |
| Worde ok en ghe schuldighet | |
| de des nicht enkende . vn(de) | |
| wil darvor sweren . dat schal | |
| men van em nemen . Worde | |
| dar wuollenkomenschap auer | |
| ghe nompt de sal men wuol vo- | |
| ren to <gestr.: rech> dren richte daghe(n) . | |
| de clegher mit twen ma(n)nen | |
| de unghesproken sin an erme | |
| rechte Van tughe | |
| Gheyt id auer vppe heuelic | |
| goet . men mot dat thuge(n) | |
| mit wichechte ma(n)nen . dat is | |
| de clegher sulfderde mit twen | |
| borgheren de echte ghe boren | |
| sin . vn(de) hebben erue vn(de) eghen | |
| bi(n)nen heruorde vnuorset vn(de) | |
| vnuor solt . Welich borgher | |
| to h(er)uorde eghen hus heft . vn(de) | |
| echt vn(de) recht ghe boren is | |
| vn(de) vnbesproken an sineme | |
| rechte den mach men to tughe | |
| nicht vor legghen . We auer | |
| aldus nicht ne were de sy vor- | |
| <10vb> | |
| leghet . Ok moghen wynko- | |
| pes lude wol tughen enen koep | |
| dar se hebbet ouer ghewezen | |
| vn(de) wynkop ghe dru(n)ken . alen | |
| sint se nene borghere vn(de) en heb- | |
| bet nyn eghen hus to h(er)uorde . | |
| vn(de) bruetma(n)ne moghen tughe(n) | |
| ene bruetlacht de se hebb(et) ghe | |
| hort do de ghedeghedinghet | |
| wart . vn(de) mende ouer lud . vn(de) | |
| sprak . vn(de) ghe vuolbordet wart | |
| vn(de) nicht weder sproken . . . . . . | |
| Vuollenkomeschap scal men | |
| aldus voren . de sake wolde | |
| swere vor dat he hir benoempt | |
| heft dat he dat mit den gheme | |
| hebbe ghedeghedinghet . dat | |
| em got so helpe vn(de) hilghen . | |
| De eme helpet de scolen swere(n) | |
| dat en dat witlik vn(de) ku(n)dich zy | |
| dat en got so helpe vn(de) helighen . | |
| Ouer wem wert aldus vuollen- | |
| komeschap ghe voret de weddet | |
| den richter ses pe(n)ni(n)ghe . Dar | |
| men tughet dar scal de sake | |
| wolde den tuch noemen . alze he | |
| ghe sproken is vn(de) sweren dat | |
| id also <gestr.: is> sy alze he dar sprekt | |
| dat eme got so helpe vn(de) hilghen | |
| <11ra> | |
| De eme helpet <gestr.: sweren> tughen | |
| de schon sweren dat de eyt war | |
| is vn(de) vnmene den de man swor | |
| do he nelekes swor . dat eme | |
| got so helpe vn(de) hilghen . De | |
| richter mach nenen tuch la- | |
| ten dor ghan he ne sy erst be | |
| hort vor deme rade oft he mit | |
| rechte stan moghe . De richt(er) | |
| scal ok dwinghen de to tughe | |
| werdet ghenompt . dat se hel- | |
| pen tughen eder sweren . dat | |
| se dar nicht v(m)me ne weten . | |
| We enen tuch noemet . vn(de) nicht | |
| vuol voret de weddet den richt(er)e | |
| ver schillinghe . We vortughet | |
| worde de breke ok ver schilli(n)- | |
| ghe . war auer an dem richtere | |
| des enbreke eder den sake wol- | |
| den eder den tuch luden . dat | |
| echte nod be neme dat de sake | |
| to rechten tyden nicht ghe voert | |
| ne worde . dar is de sake vn | |
| vor loren . vn(de) de richt(er)e ne heft | |
| dar nyn wedde mede ghe wune(n) | |
| mer he scal de sake richten to | |
| den neysten richtedaghen . | |
| Weliker hande ordel dat men | |
| nicht kan vinden in gherichte | |
| <11rb> | |
| Vn(de) wolde men deleder ordele | |
| nicht volghen eder vuolborden | |
| eder ordele schelden desses scal | |
| men alles komen vor den rat <a.r.R.: nota be(n)e> | |
| wat de delet vor recht dar scal | |
| men sik an holden Wo dat borch | |
| ghe richte is ghe worden dem bis- | |
| cope van kolne vn(de) wo he dat | |
| gho gherichte kofte | |
| NV mach men merken vm(-) | |
| me dat gho gherichte . <gestr.: de> | |
| vn(de) dat borchgherichte . de sint | |
| beyde des ertzebiscopes van | |
| kolne . dat burghe richte dat | |
| koften unse elderen vn(de) gheue(n) | |
| dat biscope Sifrido van rukel | |
| do he en halp van dem greuen | |
| van Schowenborch de se hadde | |
| ghe vanghen . Dat gogherich[t]e | |
| dat kofte de sulue biscop we- | |
| der <in HS: Markierung, die auf Nachtrag hinweist> van hern Hinrike den gogreve(n) <in HS: a.r.R.: Markierung und Nachtrag van> | |
| van heruorde des id sin erue | |
| goed was . Wa(n)ner de erscepiscop | |
| van kolne her heft zeder <in HS: a.r.R. ergänzt> to heruor- | |
| de vor enen richter ghesand | |
| mit sineme be seghelden bre | |
| ue den vntfengh men dar to | |
| eme richtere dat he mochte | |
| richten na ordelen vn(de) rechte | |
| <11va> | |
| alze de schepene delet dat recht | |
| is . to hande vn(de) to halse vn(de) vm- | |
| me vry vn(de) eghen dat to her | |
| uorde beleghen is . Van des | |
| bur richtes weghen mach he | |
| richten na sime rechte . Sint | |
| he aldus richtet v(m)me vry vn(de) | |
| eghen . so richtet he ok v(m)me | |
| erue vn(de) v(m)me herwede . vnde | |
| vmme gherade . Wat aldus | |
| danes dynghes to heruorde | |
| eruelos ir sterft . erue her- | |
| wede vn(de) gherade . dat scal me(n) | |
| antworden na rade der sche- | |
| pene . vn(de) na dem dertigheste(n) | |
| daghe dem richtere eder den | |
| vronenboden . Dit scal de | |
| richter be holden iar vn(de) dach | |
| vn vordan . vn(de) warden oft sik | |
| yenich man dar to the mit | |
| rechte . Tuth sik dar nema(n)t | |
| to mit rechte . so keret de rich | |
| ter vn(de) schepene an ere nǔd | |
| na erme sede . id en were dat | |
| de erue ghe vanghen were | |
| eder in godes denste buten | |
| lande eder in des rikest denst | |
| ghe varen . so moste men sy- | |
| ner warden mit dem erue | |
| <11vb> | |
| went he weder kome . wente | |
| he ne kan sik an syme erue | |
| de wile nicht vor swighen . | |
| Dit leret ok dat sassen recht | |
| in dem ersten boke ca(pitu)lo xxviii° . | |
| De yoden horet to deme ghe | |
| richte . de mǔnte vn(de) de tollen | |
| half . vn(de) horet des erscebisco- | |
| pes van kolne mit deme ghe | |
| richte . Wo men eynen man | |
| schal beschryen | |
| WAn men wil enen man | |
| vor vesten eder vredelos | |
| maken . so kome de klegher | |
| in dat gherichte mit eme to- | |
| ghenen swerde . vn(de) scrye drye | |
| dat gherochte <sic> . vn(de) bidde vm | |
| me enen vor spreken . Wan | |
| em de is ghe gheven . so bidde | |
| de vor spreke dat he sin swerd | |
| mote hueden . vn(de) bidde er achte- <sic> | |
| Dar na spreke de vorspreke | |
| aldus . her gogreue desse ma(n) | |
| claghet iǔ . vn(de) dem hertoghe(n) | |
| vn(de) allen gogreuen an enen | |
| weldighen man de eme hebbe | |
| mit ghe welde aldus ghedan | |
| alze he dan benompt . vnde | |
| biddet iǔ dat gy em dat richten | |
| <12ra> | |
| alze de kor delet dat recht sy . | |
| So vraghe de gogreve en ordel | |
| wo he eme richten scoele . so vin- | |
| deme men scole ene nomen vn(de) | |
| eschen ene in dat dyng by dem | |
| kore vn(de) by deme halse oft he | |
| dar icht zy eder yemant de | |
| ene to rechte wille vor antwor- | |
| den . So spreke des kleghers | |
| vor spreke . synt dar nemant | |
| is . zo biddet he vort gherich- | |
| tes . So vraghe men wo men | |
| vort richten scole . So vindeme(n) | |
| men scoele ene eschen to midden | |
| den dynghe alze men vor heft | |
| ghe dan . wan he aldus ghe | |
| eschet is . so bidde men vort | |
| ghe richtes . so vraghe he wo | |
| he vort richten scole . so vint- | |
| me(n) men scole ene eschen to ach- | |
| ten den dynghe alze me(n) heft | |
| ghe dan to midden vn(de) to vore(n) | |
| by deme kore vn(de) by dem halse | |
| oft he dar icht sy eder yemant | |
| van syner weghen . So bidde | |
| de clegher vort ghe richtes . so | |
| vraghe de gogreue sint he | |
| dar nicht en is eder nemant | |
| van syner weghene . wo he | |
| <12rb> | |
| nǔ vort richten scole dat dem | |
| cleghere recht sche . vn(de) dem | |
| anderen nyn vnrecht . so vin <sic; Edition ergänzt zu: vint> | |
| me(n) men scole eme legghen | |
| en dwernacht ouer achte | |
| daghe dat scal eme de richter | |
| en beden . vn(de) de clegher scal de(m) | |
| boden don . Wo men ene(n) man | |
| scal vredelos maken | |
| Wan de dwernacht is vm- | |
| me komen . so kome de | |
| klegher mit synen vorspre- | |
| ken in dat gherichte vn(de) spre- | |
| ke aldus . Her gogreue desse | |
| man biddet dat gy iǔ vor den- | |
| ken . wo he hir nelekest was | |
| vn(de) streyede ouer den man . vn(de) | |
| biddet iǔ v(m)me ghe richte . So | |
| vraghe de gogreue en ordel | |
| wo he eme mit rechte richte(n) | |
| scole . so vintmen he scole ene | |
| eschen mit namen vn(de) mit | |
| to namen by deme kore vn(de) | |
| by deme halse . oft he dar icht | |
| sy . eder yemant van siner | |
| weghen . So bidde des kleghers | |
| vorspreke v(m)me ghe richte . | |
| sint he dar nicht en is . so | |
| vraghe de gogreue . wo he | |
| <12va> | |
| mit rechte scole richten . so vi(n)t | |
| men men scole ene eschen to | |
| midden den dinghe als to vore(n) | |
| so bidde des kleghers vorspre- | |
| ke vort vmme ghe richte . so | |
| vint me(n) men scole ene eschen | |
| to achten dem dinghe alze to | |
| midden vn(de) to voren bidem | |
| kore vn(de) by dem halse . eft he | |
| dar icht sy eder yemant van | |
| siner weghene . is he dan dar | |
| nicht eder neman van siner | |
| weghen . so bidde des kleghers | |
| vor spreke vort vmme ghe rich- | |
| te . so vraghe de gogreue en | |
| ordel wo he mit rechte en vort | |
| richten scole . so vint me(n) he sco- | |
| le ene eschen neghenwarue | |
| ouer raf <sic; Edition korrigiert zu: warf> . were he dan dar nicht | |
| eder neman van syner weghe(n) | |
| so bidde des kleghers vorspre- | |
| ke v(m)me gherichte . So vrage | |
| de gogreue en ordel wo he vort | |
| richten scole mit rechte . zint | |
| he hebbe eme ghe leghet syne | |
| dwernacht . vn(de) hebbe siner | |
| ghe wardet alse en recht is . | |
| vn(de) hebbe ene ghe eschet . alze | |
| eme mit ordelen vn(de) mit rechte | |
| <12vb> | |
| is ghe wyset . vn(de) he hir nicht | |
| en is noch nemant de ene mit | |
| rechte vor antworde . Wo men | |
| nǔ scole richten dat deme kle- | |
| ghere recht sche . vn(de) dem andere(n) | |
| nyn vnrecht . So vint men . de | |
| gogreue scole ene mit namen | |
| vn(de) to namen ku(n)deghen . | |
| mit vingheren vn(de) tunghen | |
| echtlos vn(de) rechtlos vn(de) vrede- | |
| los . vn(de) beden dem lande . dat se | |
| ene holden vor enen vnseker | |
| man . vn(de) we ene houede eder | |
| husede . de solde schuldich syn | |
| ghe like dem sakewolden . he | |
| ne wolde ene dan to rechte set- | |
| ten . Wan dar auer en schyn is . | |
| dat dar were en yeghenwordich | |
| dode eder en dot hant . so ne drof- | |
| te men nene dwernacht leg- | |
| ghen . Dat sassen recht leret | |
| in dem ersten boke . ca(pitu)lo lxvi° | |
| Vmme anders nyne klaghe | |
| scal men den man vor vesten . | |
| ane vmme de an dat lif eder | |
| an de hant ghat . Ok an deme | |
| derden boke . ca(pitu)lo xlvii° . v(m)me | |
| ene wnden mach men nicht | |
| dan enen man be claghen . . . . | |
| <13ra> | |
| doch mach men rades vnde | |
| hulpe mer lude schuldighen . | |
| Wo eyn schal to syner vn- | |
| schuld komen . | |
| Wan en man wil to siner | |
| vnschuld komen . so bid- | |
| de he den gogreuen vmme | |
| ene(n) vorspreken so he erst | |
| moghe . Wan eme en vor- | |
| spreke is ghe orlouet . so bid- | |
| de he to hand ener achte . vn(de) | |
| kome vor gherichte . vn(de) spre- | |
| ke aldus . Her gogreue des- | |
| se man biddet enes ordels . vn(de) | |
| ik van siner weghen . sint he | |
| is her ghe komen in dit heghe- | |
| de ghe richte to achten vn(de) to | |
| vorspreken . vn(de) is vngheǔan- | |
| ghen vn(de) vnghebunden . wer | |
| eme sin seker hals naer sy to | |
| vor stande mit siner vnschuld | |
| dan eme yemant syn lif mo- | |
| ghe mit tughe af ghe winne(n) | |
| So vint men he moghe bet | |
| vnschuldich werden sint eme | |
| de schuld an dat lif ghat . vn(de) | |
| he vnghe vanghen vn(de) vnghe | |
| bunden is ghe komen is to | |
| gherichte . So vraghe de vor- | |
| <13rb> | |
| spreke . wo he scoele vn schul- | |
| dich werden . so vint men mit | |
| siner twelften hand . So vra- | |
| ghe he . oft he were be vallen | |
| vrunt vn(de) maghe dat he der | |
| nicht mochte hebben to der | |
| tid . wo he dan mit rechte mo- | |
| ghe vnschuldich werden . So | |
| vint men he scoele sweren up | |
| den hilghen . dat he siner ma- | |
| ghe vn(de) vrunt so vele hir nicht | |
| en hebbe de eme sinen sekeren | |
| hals helpen vor staen . dar na | |
| zwere he twelfwarue . dat he | |
| vnschuldich sy der ticht . dar | |
| he vmme was ghe schuldighet . | |
| Wan he aldus heft ghe dan | |
| so dele men ene ledich vn(de) los | |
| van der sake . So vraghe me(n) | |
| enes ordels . sint he sik hir | |
| heft mit rechte vntledighet | |
| oft men ene moghe sculdi- | |
| ghen in eme anderen gherich- | |
| te vmme de suluen sake . So | |
| vint men . men moghe ene | |
| mit rechte dar nicht mer | |
| vmme schuldighen . | |
| Wo men scal richten ouer eyne(n) | |
| vredelosen man | |
| <13va> | |
| Wan men over enen vre- | |
| delosen man scal richten | |
| de mit rechte vor vestet is . | |
| eder de in der hanthaftighe(n) | |
| daet ghe vanghen is . dat het | |
| en hanthaftich daet . dat ene(n) | |
| so to ghe hechtet is . alse eft | |
| id eme to der hant cleue . | |
| dat is alze en nicht vor seke(n) | |
| mach . So kome de klegher | |
| in dat gherichte mit enen | |
| baren swerde . vn(de) screye drye | |
| dat ghe rochte . vn(de) brynghe | |
| den hantdedighen ghe van- | |
| ghen vn(de) ghe bvnden in dat | |
| ghe richte . vn(de) spreke aldus | |
| her gogreue ik bidde v(m)me | |
| enen vorspreken . wan em | |
| de vor spreke orlouet is . so | |
| bidde de vorspreke dat de cle- | |
| gher sin swert mote weder | |
| in steken . vn(de) bidde dar mede | |
| ener achte . Wan he dan we- | |
| der kumpt vor ghe richte . | |
| so spreke de vorspreke aldus | |
| Her gogreue desse man cla- | |
| ghet iǔ her gogreue vn(de) dem | |
| hertoghen . vn(de) allen gogreue(n) | |
| ouer enen weldighen man | |
| <13vb> | |
| de em mit groter ghe welde | |
| heft dit eder dat ghe dan . | |
| vn(de) he ene mit gherichte . vn(de) | |
| mit rechte heft vor iǔ dar vm- | |
| me vor vestet vn(de) vredelos ghe | |
| wu(n)nen . vn(de) brynghet ene dar(-) | |
| vmme ghevanghen vn(de) ghe | |
| bunden vor iǔ in dit gherich- | |
| te . vn(de) wil ene der daet vn(de) ves- | |
| stinghe vor tughen als en recht | |
| is . vnde biddet dat gy eme | |
| dat richten alze de kornoten | |
| delet dat recht sy . Wo men | |
| ou(er) enen scal richten de begrepe(n) is | |
| in der hant haftighen daet | |
| Wan men ouer enen scal | |
| richten de in der hant- | |
| haftighen dat is begrepen . | |
| So kome de clegher in dat | |
| ghe richte . alze hir vore ghe | |
| seghet is . vn(de) spreke de vorspre- | |
| ke aldus Her gogreue desse | |
| man claghet iǔ vn(de) deme her | |
| toghen vn(de) allen gogreuen . | |
| ouer synen weldenere . de | |
| eme dat sin heft af gherouet | |
| mit ghe welde . de is in der ha(n)t | |
| haftighen daet begrepen . de | |
| noch schin bar is . wil he des | |
| <14ra> | |
| bekennen dat mach he don . | |
| vn(de) wil he des nicht bekenne(n) | |
| he wille de daet be tughen mit | |
| dem schine . vn(de) mit so vele go- | |
| der lude den dat witlik vnde | |
| kundich is alze he dar to be- | |
| houet . Sint he ene heft ghe | |
| bracht ghe vanghen vn(de) ghe | |
| bunden in dat gherichte mit | |
| deme schine . so bid he dat gy | |
| ene dat willen richten alze de | |
| kor noten delet dat recht is . | |
| So vraghe de gogreue wo he | |
| dat scole richten . dat deme cle- | |
| ghere rechte sche vn(de) dem ande- | |
| ren nyn vnrecht . so vint men | |
| he scole eschen den hant dedige(n) | |
| dar men up claghet vn(de) beden | |
| eme van richtes <in HS: rechtes - e getilgt und i übergesetzt ergänzt> weghene . dat | |
| he <gestr.: dat he> antworde to der cla- | |
| ghe vn(de) scal eme gheven enen | |
| vorspreken . So vraghe des | |
| cleghers vorspreke . wo mani- | |
| ghen vor spreken de man mit | |
| rechte scole hebben . vn(de) wo <in HS: übergesetzt ergänzt> mani- | |
| ghe achte . sint he is ghe van- | |
| ghen vnde bunden bracht in | |
| dat gherichte . So vint men | |
| he moghe hebben dre vorspre- | |
| <14rb> | |
| ke vn(de) neghen achte . Wan he | |
| dar men dus vp claghet heft | |
| enen vor spreken . so spreke de | |
| vor spreke aldus . Her gogre- | |
| ue . sint gy my hebbet eme | |
| ghe gheuen to enen vor spreke(n) | |
| so bidde ik eme enes ordeles | |
| sint gy eme bedet van richtes | |
| weghen dat he scoele antwor- | |
| den wer men ene mit rechte | |
| scoele vntbynden dat he moghe | |
| antworden vppe de claghe . | |
| So vint men men scoele ene | |
| vntbynden . So vraghe des | |
| cleghers vorspreke dar we- | |
| der . sint he ene heft ghebracht | |
| ghe vanghen vn(de) ghebunden | |
| in dat gherichte mit der schin | |
| baren daet . wer dat deme cle- | |
| ghere moghe schaden dat he | |
| hir werd vntbvnden . So vi(n)t | |
| men id en moghe deme cle | |
| ghere nicht schaden an siner | |
| claghe sint id is mit ordelen | |
| be waret . So bidde des hant | |
| dedighen vorspreke ouer ach | |
| te . vn(de) vraghe ene vmme de | |
| sake der men ene schuldighet . | |
| wer he der wille bekennen | |
| <14va> | |
| eder he der wille vorseken | |
| Wil he vorseken . so kome de | |
| vorspreke vor vn(de) spreke al | |
| dus . Her gogreue desse man | |
| secht he sy der daet en vnsc- | |
| huldich man . alze he des the | |
| an sinen kercheren vn(de) an al- | |
| le de ghene de ene bekennet | |
| vn(de) wil vnschuldich werden . | |
| der daet wo he van rechte scal . | |
| vn(de) bidde eme en ordel wo he | |
| mit rechte scal vnschuldich | |
| werden . So vraghe de go- | |
| greue oft sin wort also sy . | |
| So bidde he ander warve e- | |
| ner achte . vn(de) spreke de sulue(n) | |
| wort . So vraghe anderwar | |
| ve de gogreve oft sin wort | |
| alzo sy. So bidde he derde | |
| warue ener achte vn(de) spreke | |
| sine vnschuld mit den sulue(n) | |
| worden alze he aller best kan . | |
| So vraghe de gogreue derde | |
| warve oft sin wort also sy . | |
| So spreke der vorspreke . sint | |
| syn wort alzo nicht en is . so | |
| gheue ik ene vp . So gheue | |
| eme de gogreue enen andere(n) | |
| vor spreken . de holde dat alze | |
| <14vb> | |
| de erste . So gheue he eme | |
| derdewarve enen vorspreken | |
| De derde vorspreke bidde dem | |
| hant dedighen ener achte . vn(de) | |
| vraghe eme oft he der daet | |
| wille bekennen der men ene | |
| sculdighet . wil he des nicht | |
| bekennen . so spreke de vor | |
| spreke aldus . Her gogreue | |
| desse man sprekt he sy vnscul- | |
| dich rades vn(de) dades vn(de) al der | |
| ticht der men eme hir tyget | |
| vn(de) wil vnschuldich werden | |
| wo he van rechte scal . So vra- | |
| ghe de gogreve oft sin wort | |
| also sy . so bidde de vor spreke | |
| anderwarve ener achte . vn(de) | |
| bede vn(de) spreke des hant dedighe(n) | |
| vnsculd so he aller best kan . | |
| So vraghe de gogreue ander | |
| warue . oft sin wort also sy . . | |
| So bidde de vorspreke derde | |
| warue ener achte . vn(de) kome | |
| weder na der achte in dat ghe | |
| richte vn(de) spreke alze he erst | |
| heft ghe dan . Her gogreue | |
| desse man steyt hir vn(de) sprekt | |
| he sy vnsculdich des men em | |
| hir tyget rades vn(de) dades . | |
| <15ra> | |
| vn(de) alle hulpe alze he des the | |
| an vnsen heren got . an sine(n) | |
| kercheren vn(de) an al de ghene | |
| de ene bekennet . vn(de) wil vn- | |
| schuldich werden wo gy eme | |
| wyset dat he van rechte mo- | |
| ghe vnschuldich werden . vn(de) | |
| bidde eme dar vmme en or | |
| del wo he mit rechte moghe | |
| vnschuldich werden . So vra- | |
| ghe de gogreue en ordel . sint | |
| de man dar men aldus heft | |
| vp ghe klaghet heft ghe hat | |
| sine dre vor spreken vn(de) neghe(n) | |
| achte . vn(de) dit de neghede ach- | |
| te is . wer he mit rechte nǔ | |
| scoele en wort gheen . So vint | |
| men . he scoele gheen in sines | |
| vor spreken wort . So vraghe | |
| de gogreue to deme hant | |
| dedighen by sineme namen . | |
| is dyn wort also . so spreke | |
| he ya . So spreke de gogreue | |
| to deme kleghere . gy hebbet | |
| desses mannes antword wol | |
| ghe hord . So spreke des cle- | |
| ghers vorspreke . Her gogre- | |
| ue desse man de claghet iv | |
| alze he erst heft ghe dan ou(er) | |
| <15rb> | |
| den man de eme dat sin . N(ominandum) | |
| mit ghewelde heft af ghe | |
| rouet . vn(de) is in der hanthaf | |
| tighen dat beghrepen . de noch | |
| schin bar is . vn(de) heft ene mit | |
| deme schine ghe bracht in dat | |
| gherichte ghe vanghen vn(de) | |
| ghebunden vor sinen welde- | |
| ner . Nu he der daet nicht ne | |
| wil bekennen nue wil he ene | |
| vor tughen wo eme wert ghe | |
| delet dat recht is . vn(de) bidde | |
| eme en ordel . sint he ene heft | |
| ghebracht ghe vanghen vn(de) | |
| ghe bvnden to ghe richte . wer | |
| he ene moghe bet vor tughen | |
| dan he dar moghe vnschuld | |
| vor don . So vint men he mo- | |
| ghe ene bet vor tughen . sint | |
| he ghe vanghen vn(de) ghe bun | |
| den is to ghe richte bracht . | |
| So vraghe des kleghers vor- | |
| spreke . wo he ene mit rech- | |
| te vortughen scoele . So vint | |
| men . de clegher scole ene vor | |
| tughen mit deme schyne vn(de) | |
| mit seuen handen . De clegher | |
| scal sweren dat de sulue . N(ominandus) . | |
| de de daet heft ghe dan de dar | |
| <15va> | |
| noch schinbar is . also dat he | |
| sin lif mit rechte heft vor bro- | |
| ken . dar na scolen sweren sesse | |
| dat en dat en dat <sic; Edition korrigiert zu: dat en dat> witlik vn(de) | |
| kundich sy . dat de . N(ominandus) . de de daet | |
| heft ghe dan . de hir noch schin- | |
| bar is . dat en got so helpe | |
| vn(de) hilghen . So vraghe des | |
| kleghers vor spreke . sint he | |
| hebbe hebbe <sic; Edition korrigiert zu einfachem: hebbe> . N(ominandus) . der daet vor | |
| tughet alze eme ordele vnde | |
| recht hebbet ghe wiset . wo | |
| eme nǔ de gogreue richten | |
| scoele . dat deme cleghere recht | |
| sche . vn(de) dem anderen nyn | |
| vnrecht . So vintmen . de | |
| gogreue scoele eme orlouen | |
| den man to rechte . vn(de) vorbe- | |
| den to vnrechte . So vraghe | |
| de vorspreke . sint he eme is | |
| ghe orlouet mit rechte . oft | |
| he ene nǔ moghe weder bin- | |
| den . dat vint men . So | |
| vraghe he vort wo scole ou(er) | |
| ene richten . So vint men . | |
| dar na dat de broke is den | |
| he ghe dan heft . Wer dat | |
| rof eder nederslach . eder | |
| noetoch eder mort . eder | |
| <15vb> | |
| mortbrant . eder vor raet . eder | |
| ander vngherichte . desse heb- | |
| bet alle er sunderke recht | |
| wo men ouer se richten scal . | |
| Van deme erue | |
| Allerleye guot dar en man | |
| mede besteruet dat hord | |
| to dem erue . dat sy eghe(n)guot | |
| eder leen eder wicbelde eder | |
| varende goet dit hort al to | |
| dem erue . Nu scal men to | |
| dem ersten gheven van dem | |
| erue dat herwede dat boerd | |
| dem eldesten sone . eder dem | |
| eldesten swerd maghe icht | |
| dar nyn sone en is . sint dar | |
| over mer soene se delet dat | |
| herwede to ghe like . synt dat | |
| sassen recht leret in dem erste(n) | |
| boke ca(pitu)lo xxiii° . War twe ma(n) | |
| eder dre to eneme herwede | |
| ghe boren sin . de eldeste nimpt | |
| dat swert to voren . dat an | |
| dere delet se ghe like vnder | |
| sik . To dem herwede hord | |
| dat beste swerd . vn(de) dat beste | |
| perd ghe sadelt vn(de) dat beste | |
| harnesch . dat he hadde to | |
| <16ra> | |
| enes mannes liue do he starf | |
| bynnen synen weren . darna | |
| scal he gheuen enen herpol | |
| dat is en bedde . vn(de) en kussen | |
| vn(de) lin laken . vn(de) en dislaken | |
| twe beckene vn(de) ene dwelen . | |
| Dit is ghe mene herwede to | |
| gheuende vn(de) recht . alen set- | |
| tet dar de lude manigher recht | |
| vn(de) dyng to dat dar nicht to | |
| en hord . wes dat wif nicht | |
| en heft des en darf se nicht | |
| gheuen . oft se ere vnschuld | |
| dar to do dat se des nicht en | |
| hebbe vmme yewelike sculd | |
| sunderliken . Wat men auer | |
| dar be wisen mach . dar ne | |
| mach . man noch wif vnsculd | |
| vor don . Alsus leret dat sas- | |
| sen recht in deme ersten bo- | |
| ke ca(pitu)lo vicesimo secundo . | |
| Van deme herwede | |
| To heruorde ghift men to | |
| herwede . dat beste swerd | |
| dat beste perd ghesadelt . vn(de) | |
| dat beste harnesch <in HS: e übergesetzt ergänzt> to enes ma(n)- | |
| nes liue oft dar mer wape- | |
| nes were . Wer dat nicht meer | |
| zo bleuet in der were . Dar | |
| <16rb> | |
| na ghift men enen herpoel | |
| vn(de) twe de besten slap lakene | |
| vn(de) de besten de kene . en kussen | |
| vppe den stoel . en leerkussen . | |
| vn(de) en hantvat . vn(de) twe beckene | |
| ene hantdwelen . vn(de) en tafel | |
| laken . enen sculder ketel . vn(de) | |
| alle vlasschen de men voren | |
| mach de to dreghende sint ghe | |
| maket . vn(de) mit iseren ghe | |
| hanghen . de en hord dar nicht | |
| to zadelvate vn(de) sulueren sca- | |
| len gordele tasschen . vn(de) ste- | |
| kemessede . vingheren de he | |
| plach to dreghende . bratzen | |
| vn(de) smyde dat he droch vppe | |
| synen clederen . dar to ghift | |
| men alenes mannes scapene | |
| cledere beyde lynen vn(de) wullen . | |
| ene hantbylen enen sak . | |
| vn(de) ene sekelen vn(de) de | |
| pe(n)nyngkisten dar he den | |
| slotel to droch . Dit is ghe | |
| menes mannes h(er)wede . | |
| Nu ghift men ok de herwe | |
| de der ghener de yninghe | |
| hebbet . vnde hant werkes | |
| lude na aldusdane(n) sede . | |
| <16va> | |
| Van herwede der ghener de | |
| <gestr.: in> Inni(n)ghe eder hantwerk | |
| hebbet . Tom ersten van | |
| den wantsnyderen . . . . . . | |
| De wantsnidere gheuet to | |
| herwede bouen dessen | |
| vorscreuenen stucken er telde | |
| er thoeghebanc . vn(de) elen vn(de) | |
| scheren . den lewandes reep . | |
| vn(de) de staken vn(de) de reschap | |
| de to den telde hored . | |
| Van den wantschereren . | |
| Eyn wantscherer ghift to | |
| herwede den scherdisch | |
| dar he vppe scheret . vnde de | |
| persse <in HS: persse aus peuse korrigiert> de strus yseren . vn(de) | |
| de haken de karde spene mit | |
| den karden de dar an sat sin . | |
| de scheren darmede plecht | |
| to scherende . vn(de) alle andere | |
| reschap de to deme schere(n) | |
| de hoeret. Va(n) scrodere(n) | |
| De scrodere ghe- | |
| uet to h(er)wede | |
| de snyde taflen vn(de) alle ere | |
| scheren vingher hode nate- | |
| len . knoepyseren vn(de) pertze | |
| stene . vn(de) alle reschap de to | |
| den scroedwerke horet . | |
| <16vb> | |
| Van de(n) wlleneren | |
| DE wllenere gheuet to her- | |
| wede ere kemme vnde | |
| spolen toewe vn(de) karden de in | |
| spene gheset sin . de in de spe | |
| ne nicht en sin ghe sat . de en | |
| horet dar nicht to . Dar hord | |
| to alle ere scheren vn(de) toewe | |
| stelle spolen . vn(de) al reschap | |
| dat dar to hord dar men dat | |
| wand mede maket . sunder | |
| de rame de en hord dar nicht | |
| to Van den line weueren . | |
| De lynen weuere gheuet | |
| ok alle reschap . dar se dat | |
| laken mede worket Va(n) de(n) wesselere(n) | |
| DE wesselere gheuet to her | |
| wede dat wessel bred sine | |
| scalen . vn(de) al sine ghe wichte . | |
| Van den cremeren . . . . | |
| De cremere gheuet to her- | |
| wede: al sine scalen vnde | |
| alle mate vnde ghe wichte . . | |
| DE hokere gheuet to herwe(-) | |
| de alle sine scalen . ghe | |
| wichte . bottervate . vn(de) alle | |
| punde . vn(de) allet dar me(n) me- | |
| de plecht to metende . de mes- | |
| sede dar men dat smer mede | |
| <17ra> | |
| snid vn(de) alle reschap der se | |
| bruket to dem ammete . | |
| Van den smeden | |
| De smede vn(de) de goltsmede | |
| vn(de) koppersmede . de kan | |
| nen ghetere . de gropen ghet(er)e | |
| de messed smede . vn(de) swertve- | |
| ghere . vn(de) de netelere . desse | |
| gheuet to herwede alle ere | |
| hemere . vn(de) tanghen . vnde | |
| vylen . slipstene vn(de) blaseba- | |
| lighe . vn(de) anebulte sperhake(n) | |
| vn(de) naghelyseren . vn(de) aller | |
| leye reschap dar men mede | |
| plecht dat hantwerk to oeve | |
| ne . Van den ty(m)merluden . | |
| De timmerlude gheuet | |
| to herwede alle bylen . | |
| vn(de) barden vn(de) grouehaken | |
| vn(de) neuyere vn(de) wemele decele | |
| vn(de) kimyseren vn(de) allerleye | |
| toewe vn(de) reschap dar se me | |
| de pleghen to tymmere(n)de | |
| Van den Stenwerten | |
| De stenwerten de gheuet | |
| to herwede hemere vnde | |
| kellen vn(de) bicken vn(de) alle ere | |
| <17rb> | |
| yseren dar men den sten me- | |
| de howen vn(de) setten vn(de) breke(n) | |
| plecht Van den scowerten | |
| De scowerten vn(de) de loere | |
| vn(de) de witgherere de sede- | |
| lere vn(de) de patynemekere . | |
| desse gheuet to herwede alle | |
| er leeste all er bylenmessede . | |
| knyue suwelen prene stric | |
| yseren . vn(de) dat snidebred den | |
| tredetover . den loketel . de lo | |
| boeden . dat kallec kuven . vn(de) | |
| de raschap dar men dat leder | |
| mede wedet . vn(de) allerleye rat- | |
| schap dar se ere hantwerk | |
| mede hebbet ghe oeuet . | |
| Van den peltzeren | |
| DE peltzere gheuet to her | |
| wede dat reydyseren vn(de) | |
| dat dar to hord . dat snydebred | |
| vn(de) dat messet . scheren natelen | |
| vnde vyngherhod . vn(de) dat erch | |
| yseren . vnde den tredetoeuer . | |
| vn(de) bete kueven . vn(de) war men | |
| dat werck mede plecht to rede(n)de . | |
| Van den beckeren | |
| De beckere gheuet to herwede | |
| <17va> | |
| den suereketel vn(de) ene exen vn(de) | |
| enen oemmer . den deechtroch . | |
| vn(de) dat wegghebred dat dech | |
| laken vn(de) al de molder secke . | |
| de molt secke en hort dar nicht | |
| to . alle seve vn(de) sichtebudele . | |
| de gherstel vn(de) ghersteltroch | |
| schussel vn(de) loten vn(de) al reschap | |
| dat to den bacwerke hord . . | |
| Van den knokenhoweren . . . | |
| De knokenhouwere gheuet | |
| to herwede den swinebo- | |
| tel den stapel vn(de) barden vn(de) | |
| de messede dar se de swine vn(de) | |
| de rindere mede reyne maket | |
| vn(de) de <gestr.: d> raschap dar se mede | |
| up hat Van den bartschereren | |
| DE bartscher(er)e gheuet to | |
| herwede de scherbeckene . | |
| vn(de) al ere schermessede . vnde | |
| vletmen vn(de) latyseren . vnde | |
| slipstene . vn(de) wettestene dar | |
| se ere towe mede scharp ma- | |
| keden . Ghe mene lude de | |
| nyn hantwerk en oeven noch | |
| nyne ynni(n)ghe en hebbet de | |
| gheuet ghe mene herwede alze | |
| <17vb> | |
| hir vor bescreven steyt . | |
| Van deme erue | |
| NV mach men merken vm- | |
| me dat erue . dat sassen | |
| recht leret in dem ersten boke | |
| ca(pitu)lo xvii . Sterft en man ane | |
| kind sin vader nympt sin erue | |
| heft he des vaders nicht . so | |
| ny(m)pt de moder mit merem . | |
| rechte dan sin broder . vader | |
| vn(de) moder suster vn(de) broder . | |
| erue nympt de sone vn(de) nicht | |
| de dochter . War auer en er- | |
| ue vor sustert vn(de) vor brodert . | |
| al de sik allike na to der sibbe | |
| ghe schippen <Edition korrigiert zu: ghestuppen> moghen de nemet | |
| ghe like del dar an id sy man | |
| eder wif . desse hetet de sassen | |
| ghaeneruen . Doch nympt so- | |
| nes vn(de) dochter kind erue vor | |
| vader vn(de) vor moder . vor sust(er) | |
| vn(de) vor broder . dor dat id en | |
| gheyt nicht vte den bosmen | |
| de wile dat de euenbordighe | |
| bosme dar is Oft en(em)e ma(n)ne | |
| Sterft enen vor sterft sin wif | |
| manne syn wif . he scal | |
| <18ra> | |
| van rechte gheuen ere gherade | |
| de bored van rechte der eldeste(n) | |
| vmberadener dochter . sint | |
| dat sassen recht leret in dem | |
| ersten boke ca(pitu)lo vo . De doch- | |
| ter de in deme hus is vmbe | |
| stadet de en delet nicht mit | |
| der dochter de be raden is . Der | |
| moder rade de paepe nympt | |
| ghe like dele der suster in der | |
| moder rade . Ok steyt dar na | |
| de vmberadene suster ne de- | |
| let nicht erer moder rade mit | |
| dem papen de kerken eder | |
| prouende heft . Nu hold me(n) | |
| to heruorde vor sede vn(de) vor | |
| recht . dat de vmbelenede pa | |
| pe tred vor de suster mit den | |
| stuken der moder rade to ne- | |
| mende . Wer dar nyn pape | |
| ofte nyn dochter . zo neme de | |
| ghe rade ere neyste nichte . | |
| de er van wif halven be swaes | |
| is . Went dat sassen recht leret | |
| in deme derden boke ca(pitu)lo xv . | |
| We herwede vorderd . de scal | |
| van swerd haluen dar to | |
| <18rb> | |
| ghe boren syn . We rade vordert | |
| de scal al van wyue halue(n) dar | |
| to boren sin. Un(de) ok in deme erste(n) | |
| boke ca(pitu)lo xxvii . Jewelik wif | |
| eruet twyer weghene ir rade . | |
| an ere neysten nychtelen de | |
| er van wiues haluen beswais | |
| is . vn(de) dat erue an den neysten | |
| id sy wif eder man . Dat | |
| sassen recht leret in deme der | |
| den boke ca(pitu)lo xxxviii . Sterft | |
| des mannes wif welic er nich | |
| tele ere gherade nympt . de | |
| scal van der rade deme ma(n)ne | |
| berichten sin bedde alze id | |
| stont do se leuede . synen disch | |
| mit eneme dischlakene . sine | |
| banc enen poel sinen stoel mit | |
| eme kussene Wo de man | |
| mach sitten mit den kinderen | |
| na des wyues dode | |
| HIr na mach de man sitten | |
| mit sinen kinderen vn(de) is | |
| ere vor munder . vn(de) is en plich | |
| tich to donde dat beste . vnde | |
| kost vn(de) kledere to gheuende | |
| dar na he dat vor mach . | |
| <18va> | |
| Nimpt he ouer en wif . eder | |
| wil he sik van den kinderen | |
| scheden dat mach he don oft | |
| he wel . Mer nympt he en wif | |
| so mot he en van rechte gheue(n) | |
| erer moder gherade eft en de | |
| to bord . Dar na al sin wicbelde | |
| guot half . dat sy hus gharden | |
| vn(de) tyns synes varenden goedes | |
| ghift he eme wat he wel . sin | |
| erue goed . dat si vry goed eder | |
| eghen goed eder lengoed . des <gestr.: m> | |
| mach he bruken de wile dat | |
| he leuet na sineme dode . so er | |
| uet dat vppe de ersten kindere | |
| Wat he auer beholt wicbelde | |
| goed vn(de) varende goed vn(de) erue | |
| dat he seder to kofte dar mach | |
| he mede beeruen sin wif . vn(de) | |
| sine lesten kindere . vn(de) dat | |
| wif mit deme to koften erue | |
| laten beliftuchten . vn(de) ok mit | |
| sinen manne goede . des se de | |
| lenhere mede be lene alze | |
| recht is . Ok mach he ere | |
| liftucht maken sin sineme | |
| eghene . dest he dat do mit | |
| <18vb> | |
| rechte . Wente dat sassen recht | |
| leret in dem ersten boke ca(pitu)lo | |
| xxi° . Men mot wal vrowen | |
| eghen gheuen to erme liue | |
| mit eruen gheloue . wo iung | |
| se zint binnen dem ghe rich- | |
| te dar dat eghen inne leghet | |
| in yeweliker stad . dest dar | |
| koni(n)ghes ban inne zi . Deleste(n) | |
| eruen scolen de sculd bereden | |
| oft he wat sculdich blef . Went | |
| dat sassen recht leret in deme | |
| ersten boke ca(pitu)lo vi° . Mit we | |
| liken goede en man besterft | |
| dat het allet erue . we dat er | |
| ue nympt de scal dorch recht | |
| de sculd ghelden alze vere alze | |
| dat erue waret van varender | |
| haue . Dueve noch rof noch | |
| dobel spel en is he nicht plich- | |
| tich to gheldende noch nyne | |
| sculd . dan der der he weder | |
| stadynghe vntfengh van wic- | |
| belde goede scal men ok de sculd | |
| bereden . | |
| Wo id de vruwe schal holden | |
| mit des mannes kynderen | |
| <19ra> | |
| Sterft de man eer der vru- | |
| wen de vruwe mach mit | |
| den kinderen besitten in deme | |
| gode vn(de) in deme erue de wile | |
| se wel wedewe bliuen . vn(de) se | |
| sik to samende willet vordre | |
| ghen . vn(de) sik ne mach mit rech- | |
| te nemant to der vormu(n)descap | |
| teen sunder eren willen vn(de) | |
| wuolbord . Nimpt se auer ene(n) | |
| man . se mot van rechte den | |
| kinderen to voren gheuen e- | |
| res vader herwede oft eme | |
| dat van rechte bored . Dar | |
| na scal se delen mit den kin- | |
| deren allerleye varende guot | |
| vn(de) al wicbelde guot . dat sy | |
| hus gharden eder tyns . aller | |
| leye erueguot vellet vppe de | |
| rechten eruen . id sy vry guot | |
| eder eghen guot . eder lenguot . | |
| Van liftucht vn(de) van ghe rade | |
| IS der vruwen liftucht | |
| daran mit rechte ghe | |
| maket an eghenem erue vor | |
| ghe richte an vryen goede vor | |
| dem vryen stole vn(de) an leen- | |
| <19rb> | |
| goede van den heren de dat le- | |
| net . desser liftucht scal men | |
| er laten bruken to erme liue | |
| Is er auer nyn liftucht ghe | |
| maket men scal er van rech- | |
| te laten den derden del . alles | |
| eruegodes to ener liftucht . | |
| So nimpt de vruwe to vore(n) | |
| alle ere ghe rade dar horet | |
| to al ere schapene cledere alle | |
| kisten mit vpghehauenen | |
| leden . allerleye gharen dar se sulven tug(et) in ere hus to slite ne <in HS:dar - ne a.r.R. ergänzt> bedde | |
| pole cussene line(n)lakene dis- | |
| lakene dwelen badelakene | |
| beckene lyn vn(de) alle gheboghet | |
| vlas . vn(de) alle wiflike kledere | |
| armen golt sapel saltere . vn(de) | |
| alle boke de to godes denste ho | |
| ret de vruwen pleghet to | |
| lesene . sedelen vn(de) laden tep- | |
| pede vn(de) vmmehangh rugghe | |
| lakene vn(de) alle ghe bende . | |
| Dat holt men to heruorde | |
| hebbet se vele ghe bruwen | |
| bynnen iar vn(de) daghe . so ho- | |
| ret to den ghe rade alle bru | |
| vate de se hebbet . pannen . | |
| <19va> | |
| vn(de) boden troeghe standen ko- | |
| levate kueven ligghende leghe- | |
| len vn(de) alle reschap dat to bru | |
| werke hoerd . Dit is dat to vru- | |
| wen raden hord . noch is ma- | |
| nigherhande dat vm be hore | |
| allen nompt men des hir nicht | |
| alze borstel vn(de) speghel vn(de) sche- | |
| ren al laken vnghesneden to | |
| vruwen clederen noch golt | |
| noch suluer vnghewracht . | |
| dat en hort den vrowen nicht | |
| Wat bouen dessen benomden | |
| dinghen is dat hord allet to | |
| dem erue . Dit is dat ener | |
| vruowen van rechte bord wa(n) | |
| se sik heft vor ander sedet . alze | |
| men den vruwen nyn vnrecht | |
| don scal an al dessen vorbenom- | |
| den dinghen . also ne scal de | |
| vruwe den eruen nyn vnrecht | |
| don an den dinghen de en bord | |
| vn(de) mallik scal sik an syneme | |
| rechte ghe noghen laten . | |
| REcht worde lichte besche- | |
| den wer der also vele nicht | |
| de vnrechtes laghen vn(de) vnrechte | |
| <19vb> | |
| don dor eren vromen dat se | |
| en dan to rechte segghet . dede | |
| ment en id duchte se vnrecht | |
| wente id en is nyn man alzo | |
| vnrecht id en dunke eme vn- | |
| billic oft men eme vnrecht | |
| doyt . dar vmme be darf men | |
| manichvolder rede er men | |
| de lude in kunne brynghe war | |
| an men vnrechte do . vn(de) eer | |
| men se lere wo se mit rechte | |
| vnrecht vorlegghen vn(de) weder | |
| an recht brynghen . Dat de Ny- | |
| gestad vn(de) de oldestad is al eyn | |
| heruorde vn(de) hebbet eyn recht | |
| NV mach men merken vm | |
| me de nyenstad . de is se- | |
| der ghetymmert vppe des ho- | |
| ues to behorynghe van Libber | |
| den de van Quernhem to lene | |
| helden van vnser vrowen der | |
| Ebbedissen van heruorde . . . | |
| hir vmme ghift men de wort | |
| pennynghe half der ebbedis- | |
| sen . vn(de) half den van quernham | |
| de se seder hebbet vorkoft den | |
| ghenen de se noch be sittet . | |
| <20ra> | |
| De nygestad scal des suluen | |
| rechtes bruken des de olde stad | |
| bruket . hir vmme we bor- | |
| gher werd vppe der nyenstad | |
| de is borgher to heruorde al | |
| so oft he borgher were ghe | |
| worden vp der oldenstad . vn(de) | |
| des enen do(n)nerdaghes schal | |
| wesen de market vry vp der | |
| nyenstad vnde des anderen | |
| vppe der olden stad . De olde | |
| stad scal der nyen hulpe sin . | |
| vn(de) mallic den anderen . Wat | |
| der stad boerd vet to gheuene | |
| van der stades weghene . des | |
| gheuet de van der nyenstad | |
| den derden del vn(de) de van der | |
| olden stad de twe del . De rad | |
| van der nyenstad scolen ere | |
| recht soken to deme rade va(n) | |
| der oldenstad wan se schelach | |
| tich worden vmme en recht . | |
| De rad van der oldenstad | |
| soket ere recht an den schepe- | |
| nen to heruorde . wat de vor | |
| recht vindet dar scal men | |
| sik to heruorde ane holden . | |
| <20rb> | |
| De nyestad heft ok sunder- | |
| ke ghenade . dat se gheuet | |
| van eme aem wynes to scise | |
| en half verdel dar de van der | |
| oldenstad gheuet en heel . | |
| vn(de) achte pennynghe vor en | |
| beer to scisen . dar de oldenste- | |
| dere gheuet enen schilling . | |
| Men breckt ok keghen den | |
| richter nicht vmme blot roene | |
| vn(de) toghene swerd vn(de) messede | |
| mer dit richtet de rad . vnde | |
| de broke ghaet in de mueren . | |
| Men ghift ok deme richtere | |
| hus kop wan dar en hus werd | |
| vor koft . Dat is in ene won- | |
| heyt komen er dem rade va(n) | |
| beyden steden wart dat borch | |
| richte dar van se moghen | |
| richten vmme wicbelde goed | |
| aldus ghift men deme rade | |
| den vplaet vn(de) dem richtere | |
| den hus koep wan dar en hus | |
| werd vor koft dat me(n) vppe | |
| der nyenstad nicht en dyn | |
| ghet vnder konynghes ban | |
| ne dat is dar vmme . dat | |
| <20va> | |
| binnen ener voghedye ne mach | |
| nyn konynghes ban sin su(n)der | |
| eyn . also dat tughet dat sas- | |
| sen speghel in dem ersten <Edition ergänzt: boke> ca(pitu)lo | |
| lix . De nyestat vn(de) de oldestad | |
| dat is alen heruorde vn(de) heb- | |
| bet alle en recht vn(de) sin vnvor | |
| scheden an erme rechte | |
| <in HS: Palimpsest, Text aus fünf Zeilen entfernt> | |
| Dit is ghe wyset vor recht | |
| DO vrowe Elseke van ha- | |
| ghen starf do wart ere(n) | |
| soenen vn(de) eren dochteren vor | |
| recht ghe wiset dat se scolde(n) | |
| delen to ghelike dat vare(n)de | |
| goet . sint se alle weren be ra- | |
| den vnde de sone ne droften | |
| dat erue vn(de) dat wicbelde goed | |
| mit den dochteren nicht delen | |
| sint se be raden weren ane | |
| vnderscheed . Wo ge wyset wart | |
| v(m)me Are(n)des god van Lubbeke | |
| DO Arend va(n) Lubbeke starf | |
| <20vb> | |
| de en led nyne kindere na vn(de) | |
| hadde sin goed vor ghiftet . . | |
| Sint he des nicht hadde ghe | |
| dan vor deme rade . vn(de) dat <in HS: dat a.r.R. ergänzt> vte der | |
| were nicht hadde ghe laten | |
| so nehmen sines broder kindere | |
| vn(de) siner suster kindere al sin | |
| goed vn(de) deleden dat ghe like | |
| aller malk sinen del . went se | |
| alle dar like hemelic to were(n) | |
| Wo ghe wiset wart v(m)me vor | |
| wibben goet van der moelen | |
| DO vor wibbe van der <in HS: r übergesetzt ergänzt> molen | |
| vn(de) vor alueke de dyngh | |
| greuesche storuen . de ne leten | |
| nyne kindere na . vn(de) vor ghe- | |
| uen ere wicbelde goed vn(de) er | |
| varende goed vn(de) deden dat vor | |
| deme rade vn(de) leten dat vte | |
| erer were . dat anclagheden | |
| ere eruen na erme dode . den | |
| wart ghe wiset vor recht . | |
| wicbelde goed dat en man e- | |
| der en vrume to koften eder | |
| dat en man mit wiue neme | |
| eder en vruwe mit eren ma(n) | |
| ne . vn(de) darto ere vare(n)de goed | |
| <21ra> | |
| dat mochten se mit rechte | |
| wal vor gheuen wan se nyne | |
| kindere na leten dest se dat | |
| deden vor deme rade . eder vor | |
| twen radmannen de de rad | |
| dar to senden . vn(de) dat vor en | |
| vpleten vet erer were . Mer | |
| wicbelde goed dat em an ghe | |
| eruet were dat mochten se | |
| nicht laten eder vorgheuen | |
| in der var sucht Wo ghe wiset | |
| wart v(m)me Joha(n)nes sones kind | |
| van palborne | |
| DO Johannes sones kind | |
| van Parborne starf do | |
| anclaghede Alfram van bort- | |
| husen des kindes goed . vnde | |
| sprac aldus . Sin wif were | |
| des kindes moeddere vn(de) hed- | |
| de so goed recht to des kindes | |
| na late alze sin veddere . . . . | |
| Des antworden Johannes | |
| parborne vn(de) herman syn | |
| sone . des kindes vader hed- | |
| de in sameden vnvorschede- | |
| dem gode ghe seten bet an | |
| sinen doet . hir vmme so ne | |
| <21rb> | |
| droften se van rechte des kin- | |
| des goed mit siner moddere(n) | |
| <gestr.: d> nicht delen. Des wart | |
| eme vor recht ghe wiset | |
| hedde Joha(n)nes parborne mit | |
| sinen soenen ghe seten in sa- | |
| meden gode bet an sines so- | |
| nes doet . zo ne droften se des | |
| kindes goed mit rechte nicht | |
| mit syner modderen delen . | |
| hedden se auer ghe scheden | |
| wesen mit erme gode . so hed- | |
| de nochtan Johannes parbor | |
| ne hemeliker ghe wesen to | |
| synes sones kindes erue . dan | |
| sin moddere eder sin veddere | |
| Sint dat id nicht en gheyt | |
| vte den bosmen de wile dat | |
| de euenbordighe bosme dar | |
| is Wo ghe wiset wart v(m)me her- | |
| ma(n)nes kind drosyanes | |
| DO Herman drosian doet | |
| blef vn(de) syn vruowe sik | |
| vor andersedede . do vnderwa(n)t | |
| sik hinrik drosian des kindes | |
| vn(de) synes goedes mit rechte | |
| sint he dar en recht vormu(n)der | |
| <21va> | |
| to was. Do behelt <in HS: be übergesetzt ergänzt> de vruwe | |
| to voren alle ere gherade vn(de) | |
| ghaf deme kinde sines vader | |
| herwede . . vn(de) delede dar na | |
| alle varende goed . vn(de) al wicbel | |
| de got vn(de) betaleden de sculd | |
| to ghe like . Do dat kint vor | |
| starf do wart der moder mit | |
| rechte syn erue to ghedelet . | |
| Des antworde hinrik drosian | |
| der moder weder alze he dat | |
| vntfanghen des kindes goed . | |
| sunder dat he hadde ghe kart | |
| in des kindes be derf . vn(de) dat | |
| eme van vnghelucke was ge | |
| loset . Wo de ghiremaghesche ghe | |
| sceden wart mit erme stef soene | |
| DO Johan ghiremaghe vor | |
| starf . vn(de) sin sone vn(de) sin | |
| wedewe vor den rad quemen | |
| vn(de) beden dat men wysede . | |
| wat mallikem des erues mit | |
| rechte to borede . Do wart en | |
| ghe wiset aldus . dat herwe- | |
| de scolde nemen de sone to voe- | |
| ren . dar na scolde de wedewe | |
| mit eme delen al dat wicbelde | |
| <21vb> | |
| goed dat de vader hadde do he | |
| sik vor andersedede . hadde de vad(er) dem | |
| sone nyn varende goet gheue(n) | |
| eder besproken in der brut | |
| lacht . so ne drofte de vruwe | |
| eme dar nicht van gheuen . | |
| Se mochte ok beholden al an- | |
| der goed sunder erfhachtich | |
| goed vnde se scolde de schuld | |
| be reden . Wo id wart ghe holde(n) | |
| mit der wlfhardeschen goede | |
| DO vor Jutte de wlfhar- | |
| desche starf er gherade | |
| nam haseke ere dochter . de | |
| en closter iu(n)cvruowe was to | |
| Rintelen mit groterem rech- | |
| te dan ere anderen dochtere | |
| de werlic weren . Herman | |
| wlfhard behelt mit rechte | |
| varende goed . wicbelde goed | |
| vn(de) erfhachtich goed . went he | |
| in samender were sat mit | |
| sinen elderen went in eren | |
| doet . vn(de) alde dochtere weren | |
| vt beraden ane vndersched | |
| Dar na starf vor wibbe de | |
| Jolenbekesche ere ghe rade | |
| <22ra> | |
| nam de sulue closter iu(n)cvruo- | |
| we . went se ere suster was | |
| van vader vn(de) van moder . . | |
| De sulue herman wlfhard | |
| be helt ere wicbelde goed . vn(de) | |
| ere varende goed vn(de) en dele- | |
| de dat nicht mit sinen <gestr.:kinde-> | |
| <gestr.:ren> susteren . went vader vn(de) | |
| moder suster vn(de) broder . er- | |
| ue nympt de soene vn(de) nicht | |
| de dochter . alze dat sassen recht | |
| leret in dem ersten boke ca(pitu)lo | |
| xvii . Wo id wart ghe holde(n) | |
| mit stures gode | |
| DO Albert stur starf sin | |
| eldeste sone nam sin her | |
| wede . vn(de) delde mit syne(n) brode- | |
| ren dat erue goed dat ere va- | |
| der hadde do he sik vor ander | |
| sedede . dat wicbelde goed dar | |
| se recht to hadden dat hedden | |
| se vor mit eren vader vor sche- | |
| den hinrik sin leste sone de | |
| mit deme vadere was in der | |
| were behelt mit rechte al | |
| wicbelde goed varende goed . | |
| weddeschat vn(de) al erue goed | |
| <22rb> | |
| dat sin vader to ghecoft had- | |
| de . na dat he sik hadde vor an | |
| dersedet . do de sulue hinrik | |
| stuor staf . do be eruede he | |
| sine susteremit al sineme goede | |
| went se weren syne sustere | |
| van vader vn(de) van moder . vn(de) | |
| hinrik stuor nam sin herwede | |
| alze en recht is Wo id wart ghe | |
| holden mit Joh(ann)es des scherers gode | |
| DO Johan de Scherer starf | |
| do anclaghede Nolte van | |
| bǔnde van sines wyves we- | |
| ghene aldus . Sin wif hedde | |
| recht to eres vader erue . vn(de) | |
| wicbelde gode . sint he ny dar | |
| vp en hedde vor teghen . vnde | |
| eres vader echte dochter were | |
| van siner ersten vruwen . . . . | |
| Do wart ghe delet vor recht | |
| sint se were vet be raden ane | |
| vnderscheed . zo hedden de leste(n) | |
| kindere recht to synen wic- | |
| belde gode . vn(de) to varende go- | |
| de . sint se weren mit eren | |
| vadere in der were bet in | |
| synen doet . | |
| <22va> | |
| Wo de Smakepepsche wart ghe scheden <in HS: ghe sheden ü.d.Z. ergänzt> | |
| Do hinrik smakepeper | |
| starf do quam sin wede- | |
| we mit den lesten kinderen | |
| vnde mit den ersten de wor- | |
| den vor deme rade gheschede(n) | |
| aldus . De stefmoder mit | |
| den lesten kinderen scolden | |
| delen mit den ersten al wic- | |
| belde goed . dat hinric hadde | |
| do he sik vor andersedede . vn(de) | |
| dat erf hachtighe goed scolde(n) | |
| de ersten be holden . Do sprac | |
| de vruowe se hedde in deme | |
| gode ene liftucht . des wart | |
| er ghe wiset se scolde be noe- | |
| men den leen heren de se mit | |
| deme goede hedde beliftuchtet | |
| vn(de) be holden de liftucht als | |
| en recht is . Des nam se ere | |
| vorderen vlechten mit der | |
| luchteren hand . vn(de) swor | |
| mit der vorderen hand vp | |
| den hilghen . dat her vrede- | |
| rik van Arenholte des godes | |
| len here hedde se belenet | |
| mit deme goede ene rechte | |
| <22vb> | |
| liftucht dat er got so helpe | |
| vnde hilghen aldus wart | |
| er de liftucht to ghe delet | |
| wente dat manne goet is | |
| an den ersten kinderen de | |
| eruetale na erme dode . |