Älteste Statutarrechte der Stadt Rüthen (Hs London, British Museum Add. 21174 - Paragraphen nach Edition Hyldgaard-Jensen 1974)

<4r>
Jn nomine domini Amen In dessem <in HS: m aus n korrgiert>
boke sint ghescriuen de guden recht de <gestr.:der> stat
van Ruden sint ghegiuen dur ghenade willen
dat se sich debet gheuestene · Dat heuet ghe dan
de gude biscop philippus de do bischop was to
colne · Dat dede he mit willen vnd mit rade
des domdekenes widekines de do domdeken was
Ande mit willen des domprouestes brunes de
do domprouest was Ande des ghemenen capi
teles van Colne do dat ghe scha dat dede he
mit rades derghener heren / de <in HS: Nasalstrich über e> do by eme wa
ren Dat was her johan van keflike de do
Prouest was to Sosat / Greue Euerhart van
altena her henric van volmestene her Gos
scalc van patberg her Reghenhart van Si
dinchusen her Ernst de do kerchere was to
ruden her hildegher de sculthete van Sosat
her Almer van horste her Bertram ande
her anshelm broder(e) van bruerdinchusen <in HS: c übergesetzt ergänzt> ande
andere heren vnd rittere ghe noch Dat ghe
sca an dem yare als men do scref van der ghe
bort vnses heren M° C° lxx° octauo <1> Dit ys <4v>
dat irste recht dat wy der stat to Ruden
hebbet ghegiven · Tho dem yrsten hebbe
wy der stat to Ruden de ghenade gheuen dat
se moghen prouen ande khesen dat se menet
dat er stat nutte sy als to vestene vnd to bet
ternde ere stat vnd do frede vnd to allen Arti
kelen de se prouen ku(n)nen de en nute syn vn(d)
moghen dat don mit vnsen guden willen vnd
sunder broke vnses gherichtes dan se en sole(n)
nicht khesen dat weder vns sy ande vnse stic
hte van colne <2> Dyt ys eyn recht efte we de
kore breke · Were dat sake dat we de kore
breke efte anverdighede der stades vestene
also dat he da scaden ane dede et were bute(n)
eder binnen er stat den moghen se verboden
vppe ere hus vnd spreken en dar vmme an
mit rechte en kennet he so mot he twe borghe(n)
setten heuet he nene borghen so moghen se
en in ere hachten setten also lange wynte
en vor den broke vol sche <3> Dy <sic> ys eyn ander
recht · Were dat sake dat we ghebroken
hedde als hy vor ghescriuen stet were dat <5r>
den de rat drie vorbodede vnd he nicht en
queme de en eghet neyn ghelede in der stat
to ruden dan se moghen ere knechte laten
ene angripen vnd laten en in ere hachten
setten also lange winte en vuol sche vnd mo
ghen dat don sunder broke des gherichtes <4>
Dyt ys eyn recht efte se ere stat efte ere
veltmarke vestene wolden · Were dat sake
dat se ere stat efte ere velmarke vestenen
wolden dat were myt grauen mit tunen
mit ricken mit slingen eder et were wa
mede dat et were dat moghet se wol don
sunder broke <5> Dyt ys eyn ander recht
So welic man to ruden in varet ande aldar
he to enen borghere entfanen wert he come
van wilkeme lande he come he hore to wil
keme heren he to hore de sal gheneten alsoda
ne vrigheit ande so danes rechtes als der
stat van Ruden ghegeuen ys <6> Vortmer eyn
ander recht So welich man in der stat to
ruden eyn borghere ys de en sal nenen her(en)
noch yu(n)cheren noch nemande khesen veder <5v>
bouen vnsen heren van colne noch bouen de(n)
borghermester vnd rayt to Ruden vnd och
weder syne ghemenen borgh(er)e also dat he neyn
recht nemen eder gheuen wolde in der stat to
Ruden de hedde sine borgherscab vor loren al
so dat he vnd syn guot neyn borgher recht
en eghet also lange winte en de borghermes
ter vnd rayt weder in de borgh(er)scap nemet / <7>
Vort mer eyn ander recht
So wellich man eyn borghere to Ruden is
den en mach neman vyt laden mit eme sver
de to neine ghogherichte Wil we eynen bor
ghere sculdighen de sal eme gulde vnd recht
don vor gherichte to Ruden dat vnses here(n)
van colne ys <8> Dyt ys eyn ander recht van
deme vrijgen dinge Hir steyt also ghescri
uen eyn gherichte dat hetet vrijdinc dat
en salmen in der stat to Ruden nicht hebbe(n)
noch halden <9> Vort mer van deme seluen
rechte Dat neman neynen borghere vyt
der muoren mach laden to dem vrijendinge
vmme sake de men richten mach vor ghe <6r>
richte vnses heren / van colne Et en si al
so vele dat welich man de van erfliken
vriengude gude to deghedingende hedde
de mochte sin vrij dync halden <10> Vort mer
eyn ander recht wo men ghelede gheuen
mach in der stat to Ruden · So welic ma(n)
eyn richtere in der stat ys de mach eyne(m)me(n)
yuweliken menschen ghelede gheuen ane
den borghermester vnd den rat vort mer
also mach ok de borghermester · Efte ok de
rat don ofte de borgermester da nicht he
me en were ane den richtere <11> Vort mer
eyn ander recht van deme seluen ghelede
Were also dat de ghene de dyt gheleyde be
de vredelos were so en mochte de richtere
ane de borghere vorg(enomt) · Noch de borgh(er)e
ane den richtere nicht don · be haluer se
moghen sementliken eynen vredelosen
manne sycker gheleyde gheuen in errer
stat to Ruden <12> Vort mer steyt hir also
welich man dat gheleyde breke dat de ·
richt(er)e efte de borgh(er)e sunderliken efte sem <6v>
menliken gheue en wat syn broke were
Were dat also · dat gheman dith gheleyde
wetendes dyt efte vreveliken breke de sol
de deme richtere vedden vif mark ande de(n)
borgeren then mark vnd eyn voder wines <13>
Vort mer wanne men gheleyde in der der
stat hebben mach So we inde stat to ruden
queme des vrijdaghes als vespere ghe
luth were de solde hebben guoth gheleyde
van der thijt vort den satersdach vnd den
svne(n)dach al <14> Vort mer eyn ander ghe leyde
So we des mandaghes in de stat to ruoden
queme na vespere de solde hebben gheleyde
vnd des nesten dinsthedaghes dar to den dach
al · et en were also vile dat he vredelos we
re efte et en were also vele dat he in dus
sen vorsprokenen vrede daghen breke efte
broken hedde so moste he beteren als eme
dat recht to wiset vnde de broke sint der stat <15>
Vort mer sint hyr bescriuen mer vrede da
ghe So we in de stat queme tho allen grote(n)
hof tyden dat ys to paschen · tho pinkesten <7r>
tho myt wintere tho allen vnser vrwen
daghen tho allen apostol daghen tho alle(n)
ghodes hilleghen daghen als so dicke als
men alle seyle begheit vnd tho allen kerc
wingen eynen dach vore vnd eynen dach
na myt al so daneme vndersceyde als hy
vor gescriue(n) ys <16> vort mer sint hyr be
scriuen vrede daghe in der yarmarket
Dat irste yarmarket is alweghe vif we
ken na paschen · dat hetet to mehaghen dat
waret neghen daghe · Dat andere begi(n)net
an sunte pantaleonis ovende vnd waret
dre daghe · Alle de ghene de to dussen iar
markeden comet in de stat to Ruden de sole(n)
hebben syker gheleyde · also als hir vor be
scriuen ys <17> vort mer so hebbet de borgh(er)e
eyne ghenade vnder sich So welic borgh(er)e
mit dem anderen borghere icht heuet to
deghedingende dar ede af comen mogh(en)
wan et comet in de beslotenen thijt · dat
is wan men alleluia leghet winte in de
alingen weken na paschen des mandaghes <7v>
so mach manlich deme anderen ede swe
ren · vnd don dat recht is <18> Vort mer is
eyn ander recht van ladinge Hir steit al
so dat neyn leyge eynen borghere laden
mach vth der stat vmme wertlike sake
et en sy also vele dat eme hyrin der stat
neyn recht vor gherichte schen ne moghe <19>
Eyn ander recht wo men den richtere set
ten mach So welich richtere den myn
here van colne settet efte ey syn ammet
man de ne mach nicht richten in der stat
to Ruden efte neyn vrone van sinerwe
ghene he en werde irst borghe(re) vnd svere
dat he vort van dusme daghe de stat van
ruden helpe hoden vnd waren to vorn vn-
sme heren sunte petre na vnsme heren
van colne vortme truwe vnd holt to sin
de al sinen borgheren dat eme got helpe
vnd alle hilghen <20> Dyt ys eyn recht wo
wo men dat richte sweren sal So we eyn
richtere wert de sal sweren dat he eyn
recht vnd ghenedich richtere sy vnsme <8r>
heren van colne to sime rechte der stat van
ruden to erme rechte al so vere als en syne
synne leret dat eme got helpe vnd alle
hilghen wan dat gheschein is so mach he
wol richten <21> Hyr na is ey vnderscheit ghe
scriuen we inder stat to ruden richte(n) moghe
Twene vronen moghen och wol richten de
van aldes sint ghewesen den eynen mach
wol setten de richtere · den anderen de borgh(er)
mestere vnd de rath de moten ok sweren
als hy vor scriuen steyt <22> Nu hir echt eyn
ander vnderscheit ghescriuen wo men rich
ten moghe Were dat al so dat eyn richter
seluer efte syn vrone den heghesat heuet
van ere bosheit · efte van vronscap · efte
van hate · efte dor lones willen · efte van
[…]ten nicht richten wolde efte en dor
ste · so mochte wol richten des stades vro
ne ef et en de borghermester vnd rath
don hetet · Dan de broke vnd de wede de
da van vallet de salmen halden to hant
vnses heren van colne efte sines richters <8v>
Ande de stades vrone mach wol ghe
richte don to halse ande tho hande ande
tho alme rechte ande anders so en mach
de vrone nicht richten sunder vnd vor
hencnisse des richters et en hete en syn
stat don mith so dane vndersceyde als hy
be scriuen is <23> Hir na steyt eyn ander recht
van pandinge weghene de dat richte an
roret · Were dat also dat eyn den andere(n)
vor gherichte vervolghede also als eyn
recht were van scult weghene efte va(n)
anderen saken dat he mit rechten ordele(n)
wonne also dat he en panden mochte de
solde den richtere dar vmme bidden dat
he eme der pandinge hulpe Wert also
dat eme de richthere der pandinge nicht
helpen en wolde · so mochte de stat eren
vronen heten dat he mith rechte dem
ghene der pandinge hulpe ande wanne
de pandinge scuit so heuet deghene de
de pandinge lydet eyne ma(r)k vor wedet
deme richtere <24> Hyr steit eyn ander recht <9r>
van ordelen de vor gherichte nicht ghede
let en ku(n)nen werden were dat also dat me(n)
vmme ordele vraghede vor gherichte de
da nicht ghedelet en kunden werden de
solde men bringen vor den raith · da solden
comen de saqualden twene de de ordel an
ghengen · mit eren beyden vorspreken
ande de ghene mit en de des ordeles gheura
ghet were · dat solde desvorne rath delen
ande en kunde des de rath so snel vnder
sich nicht eyndreghende werden so moch
te dat de rath wol vpnemen dreweken
dar na dar en binen solden se sich al so
ver varen dat se dat ordel delden na eren
witten ande na eren sinnen dar en bouen
ne mach dat ordel neynman sculdeghen
noch scelden al so als se wyset vor recht
vnd dat moghen se dan och in ere boch te
kenen uppe dat et vnvorgheten bliue <25>
Hyr ys eyn ander recht van doth sclaghe
Ghereke dat al so dat eyn mensche den
anderen dodede in dyr stat · he scloghene <9v>
ofte he stekene efte welikes dodes he en
dodede wir de begripen den sal men doden
also als sin recht is wanne he dan dodet
is also sin recht is · so sulen sine rechten
erven al sin guth · erve vnd varenghut
beyde binnen der stat vnd buten be hal
den also dat de richtere van dem ghude
nicht en eghet <26> Vort mer so steyt hir
eyn ander recht van doyt slaghe Ghe reke
dat also dat eyn den anderen dot sloghe
and dede des eyne vore vlucht vnd wor
de dar vmme vredelos ghelighet sine
rechten erven solden sin gut besitten
ande da en eghet neyn richtere efte
neyn ammetman nicht an <27> Hyr steyt
echter eyn ander recht van dot slaghe
ghe reke dat also we eynen dot slagh
dede in dir stat vnd en hedde neyn er
ven de sin gut tho rechte mochten
vp boren so solde sich de richtere al
des guodes to rechte vnder winden <28>
Dyt is eyn ander recht van egachten <10r>
wapenen Were dat also dat eyn den ande
ren blot wondede mith sverde efte mith mes
sede efte mith anderen egachten wapene(n)
de ghene de dussen broke doyt de heuet bro
vor broken deme cleghere eyne mark vn(d)
deme gherichte dat wapen vnd veyr scil
linge vnd der stat den hoghestenbroke <29>
Hir steyt eyn ander rech Were dat also
dat eyn den anderen sloghe mit der vust
efte mit eyme clupele efte mit anderen
dingen dat dum slach hetet, den bruoke
mochte he dem richtere vor betheren myt
veir scillingen <30> Hyr ys eyn ander recht va(n)
hus sokinge Were dat also dat eyn den
anderen mith ghewalt in syme hus soch
te dat he en dechte tho slande efte to dode(n)
de worde he des ver wonen als eyn recht
were vmme den broke hedde he sin lyf
vor boret <31> Dyt ys eyn ander recht van
vorsate Were dat also dat we mith vor
sate den anderen moyede efte scadede ande
worde he des vorwnnen · so solde he dem <10v>
so solde he deme cleghere eyne mark ghe
uen tho betheringe ande deme richtere
eyne mark ande der stat sal he beteren
also als eyn recht is <32> Hiyr ys bescriuen
eyn recht van wan[mate] Were dat also
dat yenich mensche wer wrowe efte
man wanmate dede mit mudde efte
mith schepele efte mith bekere efte
mith waghe efte mit elen efte mith ye
nigher ander mate worden se des ver wno
nen mit eyme rechte de solde sinen bro
ke der stat betheren · Ande so wanne he
sinen broke beteret heuet so ne mach
en da neyn richtere · noch vrijgreue
noch neynman vmme den seluen bruoke
an spreken noch vith der stat tho rude(n)
laden Sunder were dat al so dat yenich
den menschen de den bruke ghedan hed
de na siner betteringe vmme den selue(n)
bruke inder stat efte dar en buten be-
claghede de solde weden vif mark vns
me heren van colne ande dar na sal he <11r>
an syme rechte bestan <33> Hyr steyt eyn
recht van den hoghesten bruken Vort
mer is dat recht dat al dat ghelt dat
da comet van den hoghesten broken sal
werden gheleghet in de betteringe der
stat van ruden · <34> Hyr steyt eyn recht efte
we dem borghermest(er) efte dem rade in ere
ede spreke Were dat also dat we dem
borghermester efte deme rade an Ere e
de spreke kunde he es nicht vollen bri(n)
gen als recht were so solde he de seluen
vare stan de eme de borghermester efte
de rath stan moste efte he et vuolvoren
kunde als recht were <35> Hyr steyt eyn an
der recht Were dat also dat we dem bor
ghermester efte dem rade scheldewart
gheue also dat he snode wart en gheue
de en an ere ede nicht en ghyuen de hedde
ghebroken dem borghermester tve emer
wynes vnd eyme yuweliken vth deme
rade y eynen vnd der stat de hoghesten
bote al so vere als de wart van der stat <11v>
des weghene sint <36> Hyr na steyt eyn ander
recht were dat sake dat eyn dem and(er)en
wart gheue de an lif vnd an ere ghin
gen de breket dem cleghere eyne mark
ande deme gherichte veyr scillinge vort
were dat eyn dem anderen bose wart
gheue de eyme doch an sin lif nicht en
ghynen de breket dem cleghere veyr
scillinge vnd dem gherichte veyr scil
linge <37> Dyt ys eyn recht van rove efte
van duuede · Were dat al so dat yen men
sche vunde sin gut inder stat to ruden
dat eme af gherouet ofte ver stolen we
re vnd hebbe he dat mith rechte aldar
be halden vor gherichte so sal de derde del
des seluen gudes deme richtere dat an
dere sal de be halden des dat ghut ys <38>
Dyt ys eyn recht van valschen penige(n)
Were dat also dat valsche peninge vn
der eynen borghere vuonden worden wor
den tho ruden in der stat da ne en moch
te nein man vmme an spreken wel he <12r>
dat behalden ouer den helighen dat he dat
syn dar vmme gheghiuen hebbe <39> Hyr steit
eyn ander recht efte eyn wider den anderen
eyn hus copet · Is dat al so dat eyn inder
stat eyn hus copet weder den anderen ef
te eyne houestat de ghene de dat vorcopet
de sal borghen setten yar vnd dach vor
rechte ansprake ne comet dan neyment
binen der tijt dat ys eyn iar vnd ses we
ken de dar na dan queme vnd spreke en
an mith rechte de ghene de dat ghe coft
heuet vnd beseten heuet deme is dat nar
tho be haldene mit syner eynen hant over
den hyleghen dan et eme yen man af ghe
deghedingen moghe mith rechte Ande va(n)
deme de dat copet sal de richtere hebben xij
penige van eyner gansen houestat Ande
van eyner haluen vj were des ok myn so
solde he dar af gheuen als sich da van ghe
borde <40> Hyr na steyt ein ander recht wo
men de wort penige sole gheuen hyr
steyt also ghescriuen dat vnse here van <13r>
Colne yo van einer alingen houestat sal heb
ben ses penige ande twe honere Ande van
eyner haluen houestat dre penige vnd eyn
hon Ande al so vortmer na der grothede der
houestede solden de worpenige werden ghe
ghiuen in sunte Conebertus daghe Noch tan
sint hyr ok houestade de der wortpenige nych
en pleghet to gheuene Ok were dat also dat
we de wart penige nicht vyt en gheue vppe
sunte Conebertus dach so solde de richtere
eynen knecht senden dem borghermester so
sal de borghermester der stades knechte mit
deme knechte laten ghan dat se eme wisen
vppe de wort da dat wort ghelt achter steyt
da mach de knech also ghude pande nemen
dat he dat ghelt wol ane winne tho hant vn
ses heren van colne <41> Hyr is eyn rech bescri
uen efte eyn vrowe efte eyn man storue we
ere ghut hebben solde Js dat also dat eyn
man ande eyn wrowe in der stat to ruden
sint vnd · kindere hebbet steruet der eyn
so sulen de kindere den haluen deyl des ghudes <13r>
behalden Ande den anderen haluen del sal de
vader ofte de moder welich er leuendich bliuet
be halden vort mer were dat also dat de ma(n)
ofte de wrowe de leuendich bleuet sich ver
andersedede ofte also bliuen so sal he dat erf
like ghut sinen halften del tho sime liue
be halden Al so sal och de vrowe So wan he
dan steruet so sulen de yrsten kindere den
seluen haluen del des erfliken gudes tho
sich nemen <42> Dyt ys eyn ander recht
· Is dat also dat eyn man ande eyn vrowe i(n)
der stat to ruden wonet vnd neyne kindere
en hebbet steruet der eyn so sal deghene
welicher leuendich bliuet den verdendel al
sines ghudes den nesten rechten eruen ghe
uen de deme tho horet de da ver storuen ys <43>
Hyr ys eyn ander recht . Were dat also dat
lude weren de kindere hedden vnd der eyn
ver velle vnd de andere vor andersedede sic
vnd de kindere bleuen sementliken eynwel
dich vor velle der kindere eyn dat andere sol
de et eruen <44> Hyr steit eyn recht van herwede <13v>
dat men inder stat to ruden gheuen sal
Were dat al so dat eyn man storue in der
stat to ruden so solde sin eldeste sone dat her
wede vp boren also vere als he sone hedde
hedde he nene sone so solde et de neste up
boren van der suert syden <45> Hyr na steyt
dat to dem herwede horet Tho dem yrsten
sal men gheuen al eynes mannes scapene(n)
cledere · Vortme wer et eyn bovman eyn
pert dat nest den besten were · weret auer
dat eyn borghere nicht me dan eyn pert
en hedde dat solde inder were bliuen dorch
nuot willen der stat · Vort me sal men gheue(n)
eyne(n) haluen waghen dat sal syn dat vor
derdel · vort me eyn kyste da eyn suert mo
ghe ine leghen · Eyn kethel damen eyne
sculderen mochte yne seden · vort mer hed
de eyn man twier hande wapen to syme ly
ue dat beste solde inder were bliuen dat an
dere solde men tho dem herwede gheuen
wes da nicht en were des en darf me(n) nicht
gheuen <47> · Wer et eyn beck(er)e So gheuet he <14r>
tho dussen vorg(enomden) dingen eft se da sint · twe
knede troghe scatelen voeruorken gherstel
suankel <48> wer et eyn wllen weuere So ghe
uet he to dussen vorg(enomden) dingen eft se da sint
syn thowe eyn par spolen vnd eyn spol thowe
tvintich par clouen so vere als et da ys wes
da nicht en ys des en darf me(n) nicht gheuen <49>
ys et eyn scomekere So ghift he tho dus
sen vorg(enomden) dingen eft se da sint syn snidebret
sin bilen messet eynen knip vnd eyn suele
50wer et eyn smet So ghift he to dussen
vorg(enomden) dingen eft se da sint syne blas bel
ghe sinen hanthamer eyn lopen eyn hof
hamer eyn hoftanen eyn scortheuel vnd
eyn scufyseren <51> weret eyn tymerman ·
So gift he tho dussen vorg(enomden) dingen eft
se da sint sine bylen sine barden sine sul
exen vnd einen bant neuegher <52> Weret
eyn scredere So gift he tho dussen vorgh(enomden)
dingen eft se da sint sine scerscheren vn(d )
sine hant sceren <53> Weret eyn vleschow(er)e
So ghift he tho dussen vorgh(enomden) dingen eft <14v>
se dat sint syn vlesch bilen sine vlescbarde(n)
sine vlescbanc vnd syn messet <54> weret eyn
linen weuere So gift he tho dussen vorg(enomden)
dingen eft se da sint syn stelle · vnd syn slach
kam wes in al dussen vorg(enomden) dingen nicht
en were des en darf men nicht gheuen · <55>
Dyt ys eyn recht wo men de gherade in
der stat to ruden gheuen sal vnd de sal vp
boren eyn dochter eder eyn prester eder eyn
scolere als hy na ghescriuen steyt al so vere
als se da sint Synt se da nicht so sal et vp
boren de neste van der spinelsiden Weret al
so dat eyn vrowe eyne dochter beredet vnd
de vrowe mer dochter heuet dan eyne so
sal de eldeste dochter de in der were bliuet bo
ren de ghe rade vander moder et en sy also
vele dat se de dochter al beraden hedde so sol
de de aldeste dochter de gherade boren dit is
eyn recht also vere als dusse vorg(enomden) doctere(n)
syn eynweldich van vader vnd van moter <56>
Dyt ys eyn ander recht vort mer wered
al so dat eyn vrowe eyne dochter hedde vn(d) <15r>
er ere man vor storue vnd se eynen and(er)en
man neme vnd van deme eyne ander docht(er)
hedde so solde yo de yrste dochter de se van
dem yrsten manne hadde se sy inder were
efte buten der were der moder gherade
boren <57> Dyt ys eyn ander recht vort me we
ren dre suster eder me de neyne moder en
hedden der eyn beraden worde wered also
der anderen sustere de eyn weldich bleuen
eyn vor sturve so solde de aldeste de in der we
re ys der gherade boren allerlic des and(er)en
de vnvorscichten sint · sunder weren se alle be
raden so boret de gherade de aldeste suster se sy
inder were efte buten der were <58> Dyt ys
eyn ander recht wered also dat ey(n) vrowe
were de mer dochtere hedde dan twe de eyne(n)
de hedde se be raden vnd van den anderen wer
se vor sceyden sturue de dochter de beraden we
re so solde de moder er gherade vp boren
dan storue der and(er)en docht(er)e eyn de eyn
weldich weren so solde de eldeste suster der
and(er)en ghe rade vp boren de vnvorscede(n) w(er)en <58> <15v>
Dyt ys eyn ander recht Weret auer dat
eyn vrowe storue de nene dochter en hed
de hedde de eynen sone de eyn prester we
re efte eyn scolere were de boret dat
gherade · Auer de scolere sat dat bewise(n)
myt sime rechte dat he eyn prester wer
den wille eder he sal borghen da vore
setten <59> Dyt ys wat tho deme gherade horet
Jn der were sal bliuen eyn bedde alinc mit
alme thughe also als et stunt by des dode(n)
menschen leuene · Dar tho sunderlikes
eyn par lakene tho dem bedde · Och sal in
der were bliuen der kind(er)e der knechte
vnd der meghede bedde mit alme thu
ghe also als et vore stunt vortmer eyn
stolkussen eyn arkussussen ey(n) dislaken
eyn hant duele vn(d) des ghesindes disch
lakene · Och bliuet in der were lynen la
ken dat vor dem weuere were
Tho dem gherade sal men gheuen alle
kledere de ghesniden sint tho eyner vro
wen eder juncvrowen lyue · Alle ander <16r>
bedewant ane dat vor vyt ghe scriuen
is vort me alle kussene alle lakene vor
span vnd vnd alghesmide also als yt
to eyner u vrowen eder iu(n)cvrowen
live ghe hort heuet · Vort mer eyn cle
der kiste linen laken dat beghu(n)t w(er)e
af tho snidende · gharen dat dem weu(er)e
ouer lopen were vn alle gharen · lyn
dat buten den knoten were hekelt
vlas · eyn hekele · eyn gharwinde · eyn
haspel · eyn rocke · eyn spinel vnd eyn
werue · Gordel · budel · messet · also als et
to erme lyue ghe hort heuet wes da
nicht en ys des en darf men nicht ghe
uen · Vort me wered also dat gherade
weren ghevallen vp eyne vrowen ed(er)
iu(n)cvrowen vnd de sturuen yr dan se de
gherade vterden · de solden de seluen ghe
rade gheuen · mit erme gherade in al
der wise als hij na vor ghescriuen steyt ·
Vort me weret eyn de eywonich men
sche were · des bedde mit alme thughe <16v>
sal bliuen in der were dem nesten dant
andere sal men gheuen tho deme ghe
rade in aller wise als hy vorg(enomt) ys
Vort me weret eyn bruersche de
dar storue So bliuet in der were ·
eyn badekuuen · Eyn aytkuven · Eyn
byr leghelen · Eyn schenkebers le
ghelen · weret da nicht dan eyn byr
bode en were de selue bliuet in der
were · Alle de anderen vate de tho de
me bruende horet · de sal men tho deme
gherade gheuen myt alden stucken
de hy vorgh(enomt) sint wes da nicht en ys
des en darf men nicht gheuen <60> hyr ys
be scriuen eyn recht efte we eynen man
be gripe in siner we by siner dochter · Were
dat al so · dat eyn man · ofte sine vront
eynen man be gripen by syner dochter
in syner were den mochten se halden
ane broke des gherichtes vnd dvi(n)gen
en dat he de iuncvrowen tho echte ne
me · of he der nicht en wolde so solde he <17r>
der Juncvrowen gheuen theyn mark tho <62>
Dyt ys eyn an der recht van eynes mannes
nichten Were dat al so dat eyn man ofte
eyn vrowe eyne ere nichten myt sich hed
den dor vronscap ofte dor hode so ghe dan
recht eghet se als eynes mannes dochter
efte we by er begripen worde des se ne
yn ghemedet maghet en sy · were et al
so dat eyn man entqueme eynen ma(n)ne
ofte eyner vrowen de en in der were be
gripen hedde den mach men sculdeghe(n)
vor deme rade also als eyn stades recht
ys <63> Hyr ys eyn ander recht be scriuen van
eynes mannes wyue . were dat also da[t]
eyn man in syme hus ofte in siner we
re eynen anderen man begripe by syner
hus vrowen de se hedde ghekrenket den
mochte he doden ane broke <64> Dyt ys eyn an
der recht van eynes mannes magheth
Vort me so ne sal noch ne mach neyn ma(n)
van rechte by syner ghe mededen magh(et)
eynen man vayn ofte halden sunder he <17v>
sal en laten en wech ghan sunder broke <65>
· Dyt ys eyn recht ofte we eynen verden
deyl efte ey(n) herwede efte eyn gherade in
deghedinge da he neyn recht to en hedde
wat syn broke were were dat al so dat
we eynen verdendeyl ofte eyn herwede
ofte eyn gherade indeghedingede da
he neyn recht to en hedde al so dat he
des erwonnen worde vor dem rade de
als recht were · de breke der stat eyne ·
mark <66> Dyt ys eyn broke recht van syse als va(n)
wine vnd van byre vallen mach Hyr is
also ghe scriuen dat allet dat ghelt dat
van syse vallen mach · als van wyne vn(d)
van beyre dat sal de rat vp boren vnd
leghen dat an nuot vnd beste erer stat <67>
Dyt ys eyn recht van richthbode
Were dat sake dat eyme vorgherichte
boden worde al so dat et dat yrste bot
were de mach wol myt panden berede(n)
ane wilcor des he en kente ofte des he
mit rechthe er wonne worde den wilcor <18r>
moste he halden <68> Dyt ys eyn ander recht
Were dat sake dat eine vor gherichte
boden wuorde al so dat et dat andere bot
were de en mach mit neynen panden be
reden se en syn al so guoth dat he sin sem
mentlike ghelt ane winen moghe al so
als he de yrsten claghe vor gherichte vp
ene ghe claghet heuet vnde de pande sal
he nemen myt cunscap des gherichtes vn(d)
so heuet de ghene de dat andere bot ghe
leden heuet ghe broken deme gherichte
veyr scillinge <69> Dyt ys eyn recht ofte we so
ovele dede et were van worden eder van
werken dat eme an syn lif gyne vnd des
eyne vorvlucht dede wo men den vredelos
leghen solde · Were dat also dat we al so
ouele dede et were an worden oder an wer
ken also dat et eyme an synlif ghynge
vnd worde der bosen dayt vorvluchtich de(n)
solde men drye soken myt gherichte in sy
ner herberghe · heuet he neyne herberghe
so sal en de richtere drye by name(n) eschen <18v>
ofte he daghycht sy efte yenman van syner
weghene de ene tho rechte vor antworde(n)
wille ys da ney(n)mant · So sal decleghere
myt rechten ordelen vort varen vnd win
nen dat myt det rechte dat de richther[e]
heghe ey(n) richte dat hetet eyn ghorichte
wan de richtere dat richte ghe heghet he
uet So sal de cleghere arlof bydden dat he
mote vyt theyn eyn svert vn(d) mothe eyn
suert be scrigen also dat he drie spreke
wapene yo · So sal he dan myt ordelen er
weruen dat en dat gherichte drye in es
che . efte he da ghycht sy efte ye(n)mant va(n)
siner weghene de en tho lantrechthe vor
· antworden wille · ys da ney(n)mant · So sal
de cleghere mit ordelen wynnen vort dat
en eme de richtere in syne herberghe kude also
dat he eme eyne duar nacht leghe dat ys
van der tijt vppe den derdendach tho rechter
none so mach he comen vnd verantworde(n)
sich vnd stan syne vare als eme dat recht
tho wyset · Dan komet he nicht · So mach <19r>
de cleghere dat mit ordelen erwerue(n) vn(d)
wynnen dat en eme derichtere moyt vre
delos leghen sunder weder sprake
Weret auer dat de handedighe als hy vor
scryuen ys neyne herberghe en hedde So
sal de richtere ghan vp eyne weghescede(n)
vn(d) kuden eyn veyr ende inte deme lande
mit also daneme rechte als hy vorgh(enomt) ys
vn(d) so mach eme ok de cleghere volghen
mit al so daneme rechte als hy vorg(enomt) ys <70>
Dyt ys eyn ander recht Were dat also
dat we wen wolde vredelos leghen vmme
loueden ofte vmme scult efte vmme wate
sake dat et were de eyme an syn lif nicht
enghine de solde en bescrigen als hy vorg(enomt)
ys · Dan de richtere sal den man kuden de in
dem gherichte be screghen ys to dreyn veyr
teyn nachten · dan so mach he comen tho
allen verteyn nachten als hy vorg(enomt) vnd
vor antworden sich · dan komet he nicht
vnd vor antwordet sich vppe de lesten vyr
teyn nacht dat ys vppe de sesten weken <19v>
so mot de richtere dem cleghere richten vn(d)
leghen en eme vredelos <71> Dyt ys eyn recht
we in dem ghogherichte breket wat sy(n)
broke sy Were dat also dat we in dusme
gherichte breke bi(n)nen der stat tho rude(n)
de breket vnsme heren van colne nycht
me dan al sodane broke als vns vnse h(er)e va(n)
colne vnd dat ghemeyne capitel van colne
beghenadighet hebbet dat sint al sodane
broke als hy vorg(enomt) stat de men breken mach
in deme gherichte dat men pleghet tho
haldene deghelikes inder stat tho ruden <72>
Dyt ys eyn ander recht van bruken
Jn der stat tho ruden da en kan neyma(n)t
me breken dan veyr scillinge eder dat
lif myt so daneme vnderschede ane al
so dane broke als in dussen boke ghescri
uen stat breket he vnsme heren van col
ne vnd der stat vnd ok deme cleghere


Fortführung Statutarrechte der Stadt Rüthen (Hs L, 20r-24v)
<20r-21v: Hand 2, lateinische Einträge (Hand des 14. Jhs.); auf 20r Jahresangaben 1322 und 1353, auf 21r Jahresangabe 1358>
<22r>
<Hand 3:>
Men sal merken · dat eyn twidracht was · twischen
der stad van Rud(en) vn(de) florine van dem steyne · vn(de)
synen eruen · dat de op beyde siit · lefliken vn(de) vrentlike(n)
vorsceden sint mid guden willen florines vnde
syner erue(n) de dar Jeghenwuordich waren · in diss(er)
wise · Dat de stad sal behalden · de alden wese ·
vn(de) de werde bouen der haderdinghuser bruogen
Dar sal florin vn(de) syne erue(n) weder behalden
de olden drift an dem berghe dar boue(n) de moghe(n)
se seyen Ok sal florin lathen gan eynen wech
van dem hukes berghe · by der Beuere(n) allerneyst
tho der stad ward · vn(de) nesolen nemande van des
weghes weghene bedeghedinghen · Vordm(er) v(m)me
also dan lant · dar de stat mit florine vnde
synen eruen vmme ghedeghedingh(et) heft · dat
an dem hukesb(er)ghe gheleghen is · dat sal florin
vn(de) syne erue(n) ligen lathen tho der stades
vn(de) tho der eruen hant ane wedder sprake
<22v-23r: unbeschrieben>
<23v>
<Hand 4:>
Hir is eyn ander recht / van der waldemeyne
der stat van ruden / de se van aldes euet ge hat
vnde huode dages heuet · vnde be sitet · winte
de selue waldemeyne / nych alle iar ge gan was ·
des qua(m) florint van deme steyne eyn vnse borg(er)e ·
vnde na(m) sic der vor sprokene waldemeyne hof
manigche inde an / · lic er wis als et tv sim[e] ho
ue tuo haderinchusen hedde ge hort /· Do dat
vor de kuonzap quam der stat van ruode(n) / do gen
ken se are waldemeyne also van aldes eyn
plegzede was · vnde fuonden / dat also /· hir
vmme wint eyn hir vnrech was an gezen
vnde walt / vnde scade an are(n) fe / ander drift /
dat se dar vore genke(n) also ar rech was / vnde
dat coreyn dat dar / oppe are waldemeyne ge
voonde wart / dat traden se na mit areme vey
Do dit ge zeyn was des be dodede de vorsproke
ne florin van deme steyne Heren Henrike va(n)
dansike / sinen bror eynen prester deselue
prester de an talede van siner wegene / vnde <24r>
va(n) siner brodere wegene / de stat va(n) ruoden
mit regthe /· Des ligede / Her bertol van buore(n)
eyn edele ma(n) / de yndertit eyn marscal was des
stichtes va(n) colne / den borgere(n) va(n) rude(n) eynen
dag / in deme dage be helde(n) de borgermeyster
Herma(n) Euerdinc / lubbert va(n) anlage(n) / con
rat van kellinchusen / dethart va(n) nytelsteyde /
Joha(n) vlecke / Joha(n) buc / Joha(n) volq(ui)ninc / he(n)ric
va(n) dreu(er)e / Conrat p(er)borninc / gobele stocfix /
gert / va(n) heydinchuse(n) / vnde he(n)ric waldra
dinc / rat luode in rude(n) / vor deme vor sproke(n)
here(n) va(n) bure(n) / an den hilige(n) dat se mer recht
tes hetde(n) an dere waldemeyne de se sic vnder
nome(n) hadde(n) / dan se /· Hir was ouer / her / gert
wa(n) rude(n) / her frederic van sasze(n)dorpe / her /
willer va(n) holthuse(n) / her dideric va(n) meschede
h(er) brunsteyn va(n) der mule(n) / de ridere Frederic
va(n) melderike gobele va(n) rude(n) / he(n)ric va(n)
hemerde gert karge / borgma(n) tvo rude(n) / v(n)de
bruon va(n) endest eyn rigth(er)e tuo rude(n) / vnde
<fol. 24v> gobele de dobere / detmar van bruninchuse(n) /
wlfart eu(er)des / vnde andere biderve luode ge
nog /· Hir vmme dat nyn be droueget mer
der stat aue eyn kuome(n) / so hebbe wi vor spro
kene / borgermeyster vnde vor sprokene / rat /
mit rade vnser wiset vnde och der meynet /
Vnde na hede(n) vnser aldesten / albertes des duo/
veles / helmich van deme rode / sander van
hepere / hemele va(n) scnewordi(n)chuse(n) / tezel
des greue(n) / henke va(n) der muole / vnse vor
sprokene waldemeyne ge thegenet / vnde wilt
dat nu vort vor eyn reych halden / dat di bor/
germeyst(er) vnde rat to rude(n) na der tit sin
alle iar de waldemeyne be seyn lathe(n) / also
alse sey getheke(n) is / Were dat also / dat ge /
nich menthe worde dar mide be wnden
dat hyre be cruodet hedde / de solde der stat
wede(n) tyn mar vnde eyn voder wines