| <sp. a> | |
| D[...] gth satte ande stedede der ander keiser frideric mit der uurssten rade · ande mit | |
| anderen grozen herren vn(de) wisen to dem grozen houe to Megenze d[ ] gescach vor vnses herren christes | |
| geburde · tuelf hunderst iar vnde ses ande dertich iar · to sente marien misse / to mitten oueste . Vvir | |
| setzen ande gebeden / bi des <in HS: s übergesetzt ergänzt> rikes hulden / vn(de) van vnser keiserliker gewalt / vnde mit der uuorsten rade · | |
| ande ander rikes holden vnde getruwen . Svelic sune sinen vater van sinen burgen · oder van anderem | |
| sineN [ ]de uerstotet / oder ene bernet oder rouet / oder to sines vader vienden sich maket mit eiden oder | |
| mit truowen / dat et of sines vader ere gat / oder op sine vederfnusse · betuget en des sin vader to den | |
| heilegen vor vor sime richtere mit tuen sentberen mannen / de nin man van reghte verwerpen kan / de sune | |
| sal sin vaderlikes <in HS: s übergesetzt ergänzt> eigenes / ande leines / ande varendes gutes / ande garlic / alle des gutes ewelike der | |
| he von vater ande von moter eruen solde · also dat eme weder richter nog vater nummer helpen mag · | |
| dat he ne gein recht / to de gute immer gewinnen moge . Svelich sune an sines vader lif radet / oder | |
| en vreuelike angripet mit vntrowe / oder mit geuancnisse / oder in dechein bant sezet dat vancnisse hetet · | |
| wert he des vor sinen reghtere betuget / alse hir vorscreuen est de selue sone / se eilos / ande regthlos | |
| ewelike · also dat immer komen mach to sime reghte mit negeinen dingen all de vader och te getuge | |
| nimet vor deme richte · ouer alle de sake de hir uor gescreuen sint · de solen des nicht ouer werden | |
| durch sibbe no durch geine sclagte sake sie ergen den vader der warheit · der des nit dun newil / den | |
| sal de rechtere dar to tuingen · it en si dat he vor deme rightere swere to den heilegen dat he dar vmbe | |
| ith wete . hat de vater denstman oder eigene luite / vor deme rate oder van der helpe / de sune [...] | |
| dinge necheines dut weder sine(n) vater de hir ouene gescreuen [...] betuget dat de vater of te sie vor | |
| sime richtere alse hir vore gescreuen es selue derde <gestr.: vo> to den heilegen / de selue sin elos / ande recht los | |
| eweliken / der vater mag auer sie nit beret[ ] der dinge / he ne betuge er den sune alse dar vor gescreuen | |
| es . Betuget he dar na de denestman / oder de eigene lute · de rechtere in des gerichte it geschein is / | |
| sal sie ute deme rechte don · Ande sal sie nimmer <in HS: gebessert aus nitmer> dar ut gelaten sie ne gelden deme vater sinen schaten | |
| tueuolt · den he von erme rate oder van eren helpe genomen heuet ande deme richtere sin retht · | |
| hebbent de selben len von den vater / de lein solen dan vater ledech sin alto hant · so he se betuget · | |
| ande sal he en nimmer weder leen . Liget auer en dat weder / so sal also uil alse das leines is deme | |
| rittare geuen / ane wederrede · an allen diser sake / de hir uor gescreuen sint / mach iuuelich sentbere | |
| vriman / der sint recht hat behalden / er en sin vurste / oder ander en hoch man helpen betugen so wat | |
| he weit · ein dinestman / magh och betugen mit anderen dinestmannen / en eigen man / mit sine(n) genoten · | |
| en gebur / mit sine(n) genoten . En iuuelic vriman helpet wol eime dinestmanne / of he wet / ist dar de vader | |
| vor geuancnisse oder von anderen ehafter nod / dit recht nith vorderen mach / so sal it siner mage einer | |
| dun / vn(de) sal de mach bewaren to den heilegen / dat den vader ehaftich nod benemet / dat he dar nicht | |
| comen ne mach · vn(de) sal de nod noemen · vn(de) wan he dat beredet / so sal eme reith vmbe de clage | |
| beschein an des vader stat · alse ef de vader selue dar were. En dinestman helpet och eime sime | |
| ungenoten / de nideren ene mogen den oueren heheren nit gehelpen. Vuir setten vn(de) gebeden / so wat | |
| schaden ene manne gesche · dat he dat seluen nith richte he neclaget al <in HS: ü.d.Z. ergänzt> irst sinen richtere · vn(de) uolge | |
| siner clage an dat ende alse reth is · it ne sie dat he dar tohant sie tonot were sines liues oder sines | |
| gudes. So wie sic anderes rithet / dan hir uor gescreuen stad · so wat schaden he dar umbe ene manne | |
| dut / den sal he eme tueuoldich gelten · vn(de) so wat schaden eme geschen ist de sal alte male uorloren | |
| sin · vn(de) sal nimmer necheine clage dar na gewinnen. Swe auer sine clage uollen voret · also dar | |
| gescriuen is · wirt eme nith gerithet vn(de) mot he dor not sine vienden widersegen · dat sal he bi dage | |
| dun · vn(de) von deme tage dat he heme widersaget / vns an den virden dach / sal he eme necheinen schaden | |
| dun · weder an liue · nog an gude · so heuet he drie ganze dage vrede . Och en sol der deme dar weder | |
| saket is · vn(de) anden vierden dach necheinen scaden dun · deme de eme wedersaget heuet · an weme dese | |
| gesatte gebroken wirt · de sal sime retthere clagen · vn(de) sal de rithere genen vor gebeden selue oder | |
| mit sineme geboden · vn(de) ne mach sich de selue dem dat vor geboden is nit unsculdigen selue siuende | |
| sentberen lude / uor deme reithere / so es he elos vnde reitlos ewelike · also dat nimmer ne cume to sime | |
| reithe. An weme de hantvrede gebroken wirdet · betuget he dat to den heilegen / vor sime reithere / mit | |
| deme / de den hanturede heuet · vn(de) mit tuen anderen sentberen manne · de er reith gehalde(n) <in HS: gebessert aus gehade(n)t> hebbet / dat | |
| de hanturedre / an en gebroken si · de reithere sal den genen ze achte dun / de den hanturede gebroken | |
| heuet / vnde sal en nimmer uter achte laten / ane des clegeres willen · oder he vorlore de hant dar umbe. | |
| Jst auer de hanturide mit deme dotslage to broken · so solen de mage immer de dar geslagen wart clagen / | |
| vn(de) solen den mort bereden / also dar vor bescriuen ist / vn(de) wanne he dat beredet · so en sal man genen | |
| nimmer / uter achte laten · he ne bede den lief dar umbe vn(de) sal elos ende reitlos sin . wil auer de / de | |
| den hanturede gemaket heuet oder en vancen ime <in HS: gebessert aus eime> des gerichtes <in HS: s übergesetzt ergänzt> nith gestan / dat de vride an ime | |
| gebroken si · deme sal de reithere gebeden · bi des keiseres hulden / dat he eme helpen sines reithes oder he | |
| mut sweren tu den heilegen / dat he nith ne wite. Lat he dat aber durch sibbe oder durch enich ding · he | |
| ist deme keisere oder deme reithere de hant sculdigh . Vuir setten ande gebeden · bi des rikes hulden / | |
| dat alle unse uursten · vn(de) alle de gerithe · uan uns hebben / reith rithen also des landes side ande ge- | |
| wonhet sie · vn(de) dat selbe gebieden den de gerithe uan en hebben. Sue des nith en dot ouer den wille | |
| wi reithen scherlikenen al so reith ist · vn(de) wot uns ouer en geteilet wirt / des en wille wi nit laten / noch | |
| nine manne ouer schen / noch nine manne schonen · vn(de) gebeten och unsen uursten dat sie mitter bute | |
| duingen de van eme gerichte hebben / dat sie rethte reithen / vnde de bute nith ne laten / de en erteilet wirt . <Sp. b> | |
| Vuir setzen ande gebieten och unsen vorsten / dat negein reithere [...] zu achte du wan openbarn | |
| vn(de) dat negen reithere ene man vter agte late · he neme de wishet dat deme clegere gerithet werde · na | |
| des landes gewonheit · dut des die reithere nit · de keiser sal ouer en reithen als it reith [ ]s[ ] wi gelouen / | |
| dat wie dat selue halden. Vui setten an(de) gebieten · so wat en iuwelich reither gewiddet wirt · dat he den | |
| echter vter achte lat · dat he [...] neme · vn(de) des nith ne late · dat de lute de ungerner in de achte | |
| [...]len och unser rethes niet laten. Vui setten an(de) gebieten dat [...]len haluen late · wi willen | |
| och <in HS: übergesetzt ergänzt> in vnsen steden necheine hebben [...] nen man necheine muntman hebbe · wie uerbieten | |
| och bi uns[...] man den anderen dor dat lant geleide / vmbe nechein gut he ne hebbe dat ge- | |
| leide van me rike. Vui setten an(de) gebieten · dat alle de tolle de mit unrethe gehohet sint anders dan sie | |
| uan irst gesat wrden · dat die hounge aue sie · an(de) de tol bliue alse he to reithe sal · vn(de) dat niman ne geinen | |
| tol neme · wan to rethe vnde dar men ene to rethe nemen sal. Sve dat breket / den sal men hebben vor | |
| einen stratenrouere . Vuir setten an(de) gebieten / dat alle die tolle / de sint vnses vader tide keiser henrikes / | |
| of gesat sint / oppe watere / oder op lande / von weme si gesat sint · dat sie altemale aue sin / ez ne sie / de | |
| en dar gewaren muge vor deme rike · dat he en to rethe hebben sule . Alle de tolle nimet oppe watere | |
| oder op lande · de sulen den wegen an(de) den brucken ere reith halden mit makene / an(de) mit beterunge · vn(de) | |
| den sie den tol niment / die sulen se beuriden vn(de) geleiden nach ir magth / also uerre also ere gerithe gat / | |
| dat se nith uerlisen . So we dese gebot / to drien malen briket / wirt he des betuget vor gerithe also reith | |
| ist / de tol sal deme rike ledich sin · men sal de rethe lantstrate varen · vn(de) sal niman den anderen duingen | |
| von der reithen strate . So war tuene mit en ander urlogent · an(de) die eine / oder beide geleide hebbent · | |
| so we dan to leide / de die strate angripet · wirt he des to rithe betuget ouer den sal men rithen · also | |
| ouer einen straterouere . So we burge oder [...] einich buw maken will / die sal mit sineme gute dun | |
| oder [...] nith mit siner lantluode guote. So wie dar ouer einigen tol[...] gelt nime in eineger | |
| stat · oder op einiger strate · ouer den sal man rithen als ouer einen stratenrouere . Alle die muonte / de sint | |
| keiser henrikes tiden gemaket sint · de solen alto male aue sin · hene betuge danne vor deme rike · de sie | |
| dar hebbet · dat he sie tu reghte hebben sule. So we op gemannes pennige einigen vals sleth · oder hat | |
| geslagen · den sal man hebben vor einen velschere. Wir gebieten dat man de alden munte na erme rethe | |
| hebbe · vn(de) verbieten alle valsh . Wir gebieten dat man in alleme Romeschen Rike · an geistliken dingen | |
| nah gebote vn(de) na rathe der erz[...]e sich halte vn(de)der bischope vn(de)der erzeprestere na geistlike(n) | |
| rethe · vn(de) we dar wider ist / den sal men hebben uor einen vngelouigen . Wi gebieten vestelike vn(de)als | |
| reith ist / dat de godeshuser vothde / den godes husen vor sint / vn(de) sie scirmen op ir vohetige / als it gegen | |
| gode wol sta · vn(de) och unsen hulden · vn(de) sich ander gotes huser gute also halden dar er vohetige ist · dat | |
| uns necheine [...] clage van en cume . So we des nith ne dut cumet [ ]o[...] wille wis rithen als reth | |
| ist · also uestliken dat wi dar an ne [...] manne schonen willen . Wir gebieten bi unsen hulden dat niman | |
| durch negeines vohetes sculde / noch eme to leide godes huser gut dar ir votige ist / weder berne oder | |
| roue noh pende . So we dat dar ouer duot · wirt he des betuget / als reith ist / vor deme rethere / den sal | |
| men zu achte dun · an(de) sal en uter achte nith lazen he ne gelde den schaden / dri stunt also dure also he | |
| is · ande solen de tue del deme gotes hus weder · ande di derde del deme vohete . Wir gebiten dat nin | |
| man pande ane des ritheres urlof . So we dar ouer duot / ouer den sal man rithen / als ouer einen rouere . | |
| Vuir setzen an(de) gebiten / so we wittelike rof copet / oder duflich guot / oder rouere / oder dief wittelike | |
| heldet / vn(de) nith ether sint · wirt he des betuget vor dem rithere / mit rethe / so sal he eme ersten den | |
| schaden [...] gelden / deme he gedan ist / he se <in HS: gebessert aus so> duflich oder roflich · wirt [...] des betuget / dat het | |
| mer dan tu tuen malen hebbe ged[...] rof / so sal men ouer en richten · als ouer einen rouere · is dat | |
| duf[...] so sol men ouer en rethen als ouer einen dief . Wir gebieten / dat ninman necheinen ether | |
| holde wittelike. So we ouer dut · wirt h[ ] des betuget to rethe · man sal ouer ene rithen / als ouer en | |
| ether mach auer he sich untreden / mit seuen seneteren mannen / dat he nith en wiete / dat he en ether | |
| was / he sal unsculdich sin . So we einegen ethere wirt oder beschirmet / so wan men en an gripet wirt | |
| he des betuget / to rechte men sal ouer ene richten also ouer enen ether . Jn wes stat de eter comet dar | |
| sal men sin nicht behalden / noch necheinen cop gelten · noch herberge geuen · noch weder ene gith copen · | |
| och en sal en nin m[...]cirmen · men sal ene miden · an allen dingen · heldet en en stat gemeninclike ande | |
| wittinclike · is se umbemuret · de richtere sal se nider breken · ande sal ouer den wert · de den behaldet | |
| richten als ouer en ether / ande sal sin hus to muren / · ist de stat ungemuret so sal <gestr.: man> se · de richtere bernen. | |
| Settet sich de stat dar wider · vn(de) de stat an(de) de lude sint rechtlos. Mach de richtere dar nicht righten · | |
| so sal het cundigen / deme keisere oder deme koninge / ande solen de von des rikes gewalt duingen. | |
| Vui setten dat des rikes hof / hebbe enen houetrichtere / der en vriman de sal an deme seluen anbaghte | |
| to minnesten en iar sin · of te sich rechte an(de) wol geholde / de sal alle dage to richte [...] ane sunne- | |
| dagen · an(de) ane grote hillige dage · ande sal allen luden righten / de eme claget · vn(de) uan allen luden / ane | |
| uursten an(de) ane andere hoge lute . So war it get an er lif an ir / recht / oder an er ere · oder an ir len · | |
| dat will wi seluer richten · he ne sal nimanne vortragen · he ne doet mit unsen sunderliken gebode · he ne | |
| sal nimanne to aghte dun / noch ute der achte laten wan <gestr.: w> dat wille wi selue dun · Ande wellen anderes | |
| nimanne gelaten · dat he sich dar mide ouer lade. Wir gebiten och / dat men alle uorgebot / mit breuen | |
| do · ande breue dar op nime · wo men van deme richte gescheide · vmbe dat dat men mit den breuen / | |
| vnder des houerigteres engese[...] bered[ ] moge <in HS: bered[ ] moge übergesetzt ergänzt> [...] vorgebot · ande dat zil · an(de) de gedage · de vor ge- | |
| richte [ ]geuen werdent . Amen . |